Austri - 18.02.1898, Side 2

Nít. 5
ADSTBI.
18
og á sumrin þegar aíli er, má sækja
þangað með litlum erfiðismunum ó-
grynni af úrgangi úr fiski og nota til
áburðar. Hinn eini verulegi galli, sem
hefir þótt vera á Krossavík er það,
að þar hefir verið hætt við bráðafári.
En það er vonandi, að sú landplága
verði nú bráðlega yfirstigin til fulls
fyrir ötula framgöngu lækna vorra, og
er þá sá ókostur horfinn. Hvort
Krossavík væri föl undir skölana, get
eg ekki sagt með vissu. Eg veit að--
eins, að x/3 hennar verður seldur inn-
an skamms, og eg hefi þá trú, að slíkt
mundi ekki verða til fyrirstöðu, ef
sýslurnar á annað borð leggðu kapp
á að eignast jörðina undir skólana.
Eg hcfi nú skýrt frá áliti mínu um
tillögur þær, sem fram hafa komið í
kvennaskólamálinu. Get eg ekki ann-
að en aðhyllzt þær sem góðar og á
gildum rökum byggðar. Ogsvo vil eg
lýsa yfir því áliti rnínu, að nú sé kom-
inn tími til þess, að láta ekki mál
þetta liggja í salti lengur. Yirðist
mér nærri því sem sómi vor liggi við,
að það sé ekki látið deyja alveg úta.f,
svo vel sem það var á veg komið, og
jafnmikið nauðsynjamál, sem mér virð-
ist það vera. Eg er viss um, að eng-
inn góður drengur vill í alvöru neita
því, að kvennfólkið á jafn-mikinn rétt
til þess sem karlmenniruir, að því sé
gert sem léttast fyrir með að afla sér
þeirrar kunnáttu, sem því er nauðsyn-
leg til þess að geta staðið vel í stöðu
sinni sem húsmæður, þegar þar að
kemur. Og sérhvert það mannfélag,
stórt eða smáttt, sem ekki veitir kvenn-
fólki sínu þetta jafnrétti, býr sjálfu
sér það böl, bæði í siðferðislegu og
fjárhagslegu tilliti, sem það aldrei fær
bætt, nema með því að snúa á rétta
leið. Eg þarf eigi að tilfæra ástæður
fyrir þessu, því það hefir svo margopt
verið gert áður, enda liggja þær og í
augum uppi. Og nú er svo komið, að
í orði kveðnu kannast flestir hugsandi
menn við þetta. En þegar til fram-
kvæmdanna kemur, og fé þarf að leggja
fram, þá erum vér karlmennirnir, sem
höfum ráð yfir peningabuddunum, van-
ir að vera ófúsir til að opna þær.
Og vér gætum þá eigi að þvi, að pen-
ingabuddur vorar munu aldrei verða
vel fullar á meðan vér eigi unnum
konum vorum þeirrar þekkingar og
kunnáttu, sem nauðsynleg eru til þess,
að þær geti farið hyggilega og spar-
samlega með efni vor, sem vér þó
verðum að láta þær hafa undir hönd-
um.
Eg veit vel, að þeir munu verða
margir, sem munu segja, að nú sé ekki
hentugur tími til að ráðast í þvílikt
fyrirtæki, sem hljóti að hafa töluverð-
an kostnað í för með sér. Og eg skal
fúslega játa, að í fljótu bragði virðist
svo vera, því árið sem leið var óhag-
stætt ár. Á Austurlandi öllu var hið
mesta fiskileysi. sem verið heflr um
mörg ár, og landbúnaðurinn á mjög
örðugt uppdráttar sökum hins afarlága
fjárverðs, sem lítil líkindi eru til, að
fari batnandi. En eg vil samt svara
því, að það er einmitt á hinum vondu
tímum, sem mest þörfer á, að hlynna
að atvinnuvegunum. Og eg get vel
hugsað mér, að einmitt hið umliðna
fiskileysisár verði til þess að minna
oss Austfirðinga á það, sem vér því
iniður virðumst haía gleymt: að þó
sjávarútvegurinn sé gróðavænlegur at-
vinnuvegur þegar vel fellur. þá verður
hann þó ekki til lengdar heillavænleg-
ur, nema því að eins, að notkun lands-
ins sé látin verðahonum samfara. En
ræktun landsins, og góð hagnýting þeirra
afurða, sem ræktað land gefur af sér,
er að mínu áliti fyrst og fremst kom-
in undir því, að vér komum á fót góð-
um búnaðarskóla, bæði handa körlum
og konum. Og vér þurfum að setja
hann á þann stað, og gera hann svo
úr garði, að hann geti bæði veitt nem-
endunum næga kunnáttu til að afla og
hagnýta afurðir jarðarinnar, og einnig
sýnt svo Ijóslega, að allir hljóti að sjá
það, hve mikið jörðin getur gefið af
sér, þegar vér veitum henni þá hjálp,
sem vér sjálfra vor vegna eigum að
veita henni. Og hann þarf að geta
sýnt ljóslega fram á, hve miklu nota-
drýgri afurðir hins ræktaða lands eru
en sjávarútvegurinn, sem einatt eins
og tekur með annari hendinni það sem
hann veitir hinni.
Að endingu vil eg skora á alla þá,
sem hafa áhuga á framförum þessa
landsfjórðungs, að þeir leggist á eitt,
til að koma þessu framfarafyrirtæki
á góðan veg. Og sérstaklega ætlast
eg til þess, að sýslunefnd Norður-Múla-
sýslu, sem var frumkvöðull þessa máls,
að hún láti það nú ekki lengur af-
skiptalaust, heldur leiti nú á ný sam-
komulags við hinar aðrar sýslur Aust-
uramtsins um að koma á fót góðum
búnaðarskóla, bæði handa piltum og
stúlkum á þeirrijörð, sem hægt er að
fá hentugasta til þess, hvort sem sú
jörð er í Vopnafirði eða annarsstaðar
á Austurlandi.
Yopnafirði í janúar 1898.
Ó. P. Davíðsson.
Kaflar úr ferðasögu
Friðþjófs Kansens.
Y.
Kuldinn.
„Sunnudaginn 11. marz (þá voru
þeir á 80.n norðl. breiddar) fórum við
nokkrir á skíðum norður á bóginn í
50° frosti og í norðaustanvindi. fá
fanst okkur ekki mikið til um kuldann.
það var kaldast á maganum og lærun-
um, þar enginn af oss var í vindbux-
um* eða heitara klæddur en venjulega:
í tvennum ullarbuxum og að ofan ann-
aðhvort í ullarskyrtu og úlfsfeldi eða
í algengum ullarbúningi og þar utan-
yfir í þunnri selskinnstreyju. |>á varð
mér þó í fyrsta skipti á æfinni kallt
á lærunum, einkum rétt ofan við knéð
og á hnjákollunum; og líkt fór félög-
um mínum; en þá höfðum við líka
gengið lengi á móti vindinum. Við
nugguðum lærinn og hitnaði af því.
En hefðum vér haldið lengur áfram
án þess, þá hefði oss kalið. Að öðru
leyti urðum vér ekki varir við kuldann,
en fanst loptslagið fremur notalegt, og
eg er sannfærður um það að 10-20° stig
já allt að 30.° meira frost hefði ekki
verið svo voðalegt. J>að er undarlegt
hvað tilfinningar raanns breytast. Heima
hjá mér þykir mér kalt að þurfa
að fara útí rúmra tuttugu stigakulda,
og það í logni. Og hér finst mér 50.°
frost ekkert kaldara og það þó frost-
vindur sé töluverður þar á ofan. J>eg-
ar við sitjum beima í okkar hlýju stof-
um, ægir kuldinn. En hann er alls ekki
svo hræðilegur
Við komum allir dável við hann;
þó það komi fyrir að hann stytti
skemmtigöngur okkar, þá hann er mest-
ur og er samfara froststormi. En þá
erum vér og þunnklæddir og berum
ekki vindklæðnað vorn. í kvöld er
frostið öl2.°** og norðaustanstormur.
VI.
Umbúningur um káetuna,
„íbúðarherbergin voru apturí skipinu
og var þannig fyrirkomið, að almenning-
urinn, þar sem við borðuðum og sátum,
var í miðju skipi og umhverfis hann svefn-
*) Svo riefmium vér léttar buxur úr baðm-
ull. sem við höfðum til blífðar gegn vindi og
snjó. Höf.
**) Liklega á Celsíusarmæli: sem cr ein-
um fimta hluta hærri en Reaumurmælirinn.
iiitst.
herbergin; 4 eins manns herbergi
og 2 handa 4, allt til þess að verja
almenninginn fyrir kulda; en þar að
auki var þak, gólf og veggir margfald-
ir og innst var alstaðar klætt með
loptþéttu olíubornu lérepti, sem átti
að varna hinu raka káetulopti að kom-
ast útí hliðar skipsins og mynda þar
vatn, er þegar mundi hafa frosið.
Hliðar skipsins voru að innan þaktar
með tjörguðum loðdúk, þar fyrir inn-
an kom rúm, er fyllt var korki, svo
greniþil, svo þykkur loðdúkur, svo
loptþétt olíuborið lérept og ínnst enn-
þá einar þiljur. Loptið yflr almenningi
og sérherbergjunum er margfalt und-
ir þiljunum, fyrst loptþétt rúm, þá loð-
dúkur, þá hreindýrahárs-ífylli, greni-
lopt, olíuborið lérept, loptrúm og enn
grenilopt; með þiljunum, sem eru 10
sentimetra þykkar, er loptið 40 senti-
metra* þykkt. — Ofaná gólfið í al-
menningi var lagður 15—18 sentimet-
ra þykk korkfylli, þar ofaná trégólf og
efst oliuborið lérept. J>iljuljórinn
var þrefaldur og að öðru leyti vand-
lega um hann búið, svo þar gæti eigi
kuldinn komist innum.
Eyrir framan almenning lá eldhúsið,
og báðumegin við það voru uppgang-
ar uppá þilfarið.
Til þess að byggja kuldanum út, voru
4 litlar hurðir í hverjum útgangi, er
öllum varð að ljúka upp og láta aptur
er um var gengið. þessar hurðir voru
gjörðar af margföldum viði og flóka á
ruilli. Til þess að varna kulda voru
háir þröskuldar í hverjum dyranna.
VII.
Hitinn í Fram.
„|>að er heitt á okkur í „Fram“, ká-
etan er bezta baðstofa. Hvort sem
það er 30.° eða 6.° frost, leggjum við
ekki í ofninn, og loptið er þar hið bezta
einkum eptir að við bjuggum til lopt-
seglið sem rekur nægilegt vetrarlopt
ofaní káetuna gegnum loptsmuguna.
|>arna sitjum við samt í beztu hlýind-
um með ekkert í ofninum og aðeins
einn lampa. Eg er að hugsa um
að flytja ofninn burtu, hann er
aðeins fyrir. Agizkanir mínar og
útbúningar gegn kuldanum hefir reynzt
rétt. J>að er og lítill saggi. Reyndar
hrímar það af og til hér og þar
í loptinu, einkum í 4 manna her-
bergjunum. En það er ekki teljandi
í samanburði við það, sem er í öðrum
skipum, og legðum við dálítið í ofninn,
hvarf allur raki úr salnum og her-
bergjunum og þilin vildu skorpna og
gisna. J>að er merkilegt, hvað þessir
karlar þola vel kuldann. Bentsen fer
upp á þilfar á skyrtunni í 30.° kulda
til þess að lesa á hitamælana.
VIII.
Bjarndýraveiðin.
„Hansen var í dag (2. okt. ’93.)
byrjaður á að setja upp tjald það er
hann ætlaði að nota við vísindalegar
stjörnuskoðanir sínar, dálítinn spöl frá
skútunni á stjórborða. Seinna um dag-
inn hafði hann fengið Blessing og Jó-
hansen sér til aðstoðar. J>eir voru
önnum kafnir við verk sitt, þegar þeir
koma auga ábjarndýr skammt frásér
beint fram undan „Eram“. „]>ey þey,
verið kyrrir, svo við ekki fælum hann“
segir Hansen. „Já,já“. Ogþeir hnipra
sig niður og horfa ábjörninn. — „Eg
held það sé bezt að eg reyni að læð-
*) 1 gentímoter fjórir tíundu þumlungs.
Ritst.
ast um borð og segja frá þessu,“ segir
Blessing. „Já, gjörðu það“, svarar
Hansen. Blessing læðist þá gætilega
af stað á tánum, til þess að björninn
skuli ekki fælast hann. Nú hefir
björninn bæði komið auga á þá og þefað
þá uppi, hann kemur brokkandi beina
leið. Hansen sá, að ekki þurfti að ótt-
ast að bangsi fældist. Nú gafbangsa
á að líta, hvar Blessing læddist létti-
lega að skútunni, og stefndi beint á
hann. Blessing var nú okki lengur
hræddur um að björninn mundi
fælast hann; hann nam staðar,
efins í hvað gjöra skyldi, en eptir litla
umhugsun komst hann að þeirri niður-
stöðu, að það væri öllu viðkunnanlegra
að vera við þriðja mann en einn síns
liðs, hann sneri þvi aptur til félaga
sinna öllu hraðstígari en hann fór frá
þeim. Björninn hélt sömu leið, og var
nú á hraðri ferð. Hansen fór nú að
lítast hálf illa á blikuna, kom honum
þá til hugar að nota ráð eitt, sem bann
hafði séð í einhverri bók — hann stóð á
fætur, sveiflaði handleggnum til og frá
og orgaði svo sem hann hafði hljóðin
til, og félagar hans gjörðu slíkt hið
sama. En bj örninn hélt j afnhart áfram
og stefndi beint á þá. Nú fór það
að versna. J>eir félagar þrifu hver
sitt vopnið, Hansen náði í exi, Jóhan-
sen í járnkall og Blessing í ekki neitt;
þeir hrópuðu nú svo hátt sem þeir gátu:
„Björn, björn!“ og hlupu á harða
spretti að skipinu. En björninn hélt
fyrst beint að tjaldinu, og þegar hann
hafði rannsakað það grandgæfilega, kom
hann á eptir þeim.
Meðan þessu fór fram, sátum við
niðri í káetunni, Sverdrup, Juell og
eg, og vorum að sýsla við línur, þá
kemur Pétur stökkvandi og hrópar:
„Björn, björn!“ Eg þreif riffilinn og
stökk upp á þilfar. „Hvar, hvar er
hann?“ „J>arna við tjaldið á stjórborða,
hann er næstum búinn að ná þeim.“
J>arna gekk hann, stór og gulur og
þefaði af tjaldinu, en Hansen, Jóhan-
sen og Blessing komu stökkvandi á
ísnum. Eg stökk útá ísinn og aí stað.
Slapp ofaní á milli jaka, hrasaði, fór
á hausinn og svo á fætur, þetta gekk
upp aptur og aptur. Björninn var nú bú-
inn að þefa nógu rækilega af tjaldinu
og var vlst kominn að raun um að
hamrar, naglar, járnkallar og segl-
dúkstjald væri of ómeltanleg fæða jafn-
vel fyrir bjarndýrsmaga — hann fór
því og elti flóttamennina á harða stökki.
J>egar hann kom auga á mig, nam
hann staðar og horfði á mig undrandi
einsog hann hugsaði: „Hvaða smá-
skepna er nú þetta?“ Eg færði mig
nær honum og komst í gott færi, liann
stóð kyr og horfði á mig. Loksins
sneri hann höfðinu við og sendi eg kúluna
beint í húls honum. Hann datt stein-
dauður niður.
ÚTLENDAB FRÉTTHt.
—O—
Danir eru í ákafa að búa sig undir
nýjar kosningar í vor til þjóðþingsins,
og vona vinstrimeun nú heldur, að þoir
verði nú loks kallaðir af konungi til
þess að mynda ráðaneytið, ef þeim
gangi kosningar eins í vil og vorið
1895.
Kjetsölu hafa Norðmenn reynt í
haust til Englands og tekizt all-vel.
Hafa bændur á Jaðri, sem eru einna
fjárríkastir, fitað fé sitt heiina og sxð-