Austri - 30.04.1898, Blaðsíða 1

Kemur id 3 á mknubí eða
36 blöö til nasta nýárs, og
lcostdA’ hér á landi aðetns
3 kr., erlendis 4 kr.
Ojalddagí 1. júlí.
Uppsögn skrifleg lundin við
áramót. Ógild nema h*m-
in sé til ritstj. Jyrir 1. oktm-
ber. Auglýsingar 10 aura
línan, eða 60 a. hverþuml.
dálks og hálfu dýrara á 1.
síðu.
AMTSBÓKASAENIÐ áSeyðisfirði
er opið á laugard. kl. 4—5 e. m..
Almennur
bindindisfundur
verður haldinn á Seyðisfirði 21. maí
uæstkomandi. Á þennan fund ættu
allar Good-Templarstúkur og bindindis-
félög í Múlasýslum, þingeyjarsýslum
og Eyjafjarðarsýslu að senda fulltrúa,
1 fyrir hverja 10 félagsmenn.
Umdæmisstúka kann að verða stofnuð
á fundinum fyrir pær stúkur, er taka
vilja pátt í pví.
geyðisfirði, 5. apríl 1898.
Björn t’orláksson. Skapti Jósepsson.
Hjálmar Sigurðsson.
Útaf lagaskýringu
og rússnesku.
—o—
Utaf skýringu laga nr. 12, frá 9.
ágúst 1889, er stendur í Tímariti Bók-
menntafélagsins 1897, hefir mig opt
langað til að faranokkrum orðum um
pað efni; pví bæði hefi eg og aðrir,
sem eg hefi átt tal við, lærðir og ó-
lærðir, alveg aðra skoðun á pessu máli
en höfundur lagaskýringarinnar, sem
er landritari Jón Magnússon. Eg finn
mig reyndar lítt færan til að íita í
blöð, og hef pví pagað í von um, að
aðrir mér færari mundu verða til að
rita um petta. En pareð nú hefir út
komið í “ísafold", 7. tölublaði hrotta-
lega rituð grein, sem leggur til grund-
vallar nefnda lagaskýringu, og ámælir
mjög ýmsum Austfirðingum fyrir skiln-
ing peirra á sveitarstjórnarlögunum
frá 9. ágúst 1889 og framfylgd á peim,
pá get eg ekki stillt mig um, að fara
nm mál petta nokkrum orðum.
1 lagaskýringunni eru pað orðin:
„fast aðsetur“, sem höfundurinn hefir
ráðizt í að skýra og álítur, að allur
misskilningurinn byggist á. En eg
vil helzt ekki skilja frá pessu tíma-
ákvœðið 4 mánuði, pví að einhverja
pýðingu verður pað að hafa. Og peg-
ar reynt er að sýna fram á, að fast
heimili eða fast aðsetur geti ekki átt
sér stað nema einu sinni á sama ári,
nefnil. par sem maður er búsettur eða
ársvistarmaður, pá álit eg að líka purfi
að sýna og sanna, að 4 mánaða ákvæðið
hafi slæðzt inní lögin fyrir vangá. fví
pegar mönnum er orðið pað ljóst, að
löggjafinn hefir aldrei ætlazt til, að
hin ákveðna 4 mánaða dvöl skyldi
nokkru sinni skoðast sem fast aðsetur
eða sem fast heimili, pá liggnr pað
lika í augum uppi, að 4 mánaða a-
kvæðið er beinlínis villandi í pví sam-
bandi, sem pað stendur í lögunum.
|>ar sem höfundurinn tilfærir atriði
úr ástæðum stjórnarinnar fyrir pví,
að leggja frumvarp til pessara laga
fyrir pingið, má sjá, að henni hefir
ekki pótt minnst vert um pað, að lög-
in gerðu með pessu ákvæði ljöst, hve
lengi maður eigi að hafa dvalið í ein-
hverjum hreppi til pess að gjaldið
verði lagt á hann. Stjörnin hlýtur
pá efiaust að hafa tekið eptir pví, að
petta ákvæði stóð í sambandi við fast
heimili eða fast aðsetur, par eð pað,
eins og pað stendur í fyrri hluta lag-
anna, er alveg óviðkomandi síðari hluta
peirra, enda virðist síðari hlutinn helzt
eiga við pá, er ekki eiga fast aðsetur,
og játar lagaskýrandi pað sjálfur, par
sem hann segir: „]par að auki er pað
einmitt skilyrði fyrir pví, að seinni
hluti laganna, hið síðara ákvæði peirra
komi til greina, að eigandi fyrirtækis-
ins hafi eigi fast aðsetur í hreppnum“.
Orðin: „fast aðsetur“, sem höfundur-
inn nefnir öðru nafni „stadigt Ophold“,
pýðir hann óslitna dvöl eða búsetu.
Nú vita allir, að pegar menn dvelja
samfleytt 4 mánuði á einhverjum stað,
pá er pað óslitin dvöl; en pá verður
pað öllum að skiljast, að pegar menn
dvelja 4 mánuði á einhverjum stað,
pannig fastráðnir, að peir geta með
engu móti losað sig úr vistinni nema
með sampykki húsbóndans eða fyrir
lagabrot hans, pá hafi peSsir menn
full fast aðsetur eða heimili á pessum
stað, og pað svo, að fastara getur
ekki orðið. Og hvað pað snertir, að
maðurinn sé í ársvist hjá öðrum eða
búsettur annarstaðar, pá getur pað
ekki komið til greina. Sú lieimilisfesta
hlýtur að vera alveg upphafin fyrir
pann tíma, sem maðurinn er bundinn
vistbandi hjá öðrum, og pað pví vist-
bandi, er síðar hefir orðið. Líka verð-
ur að álíta, að síðari gjörðin upphefji
hina fyrri, en hin fyrri ekki hina
síðari.
Höfundurinn leitast að vísu við að
sýna og sanna, að með 4 mánaða dvöl
geti maður ekki haft fast aðsetur á
peim stað, eða að maður, sem er bú
settur eða vistfastur suður á landi en
dvelji hér eystra 4 mánuði sem mán-
aðarpeníngamaður eða hlutarmaður,
hafi pann tíma alls ekki fast aðsetur
hér, og byggir hann pað mikið á máls-
venjunni. En að binda sig við máls-
venju, er óráðlegt. Jafnvel roálsvenj
an er breytingum undirorpiu, eins og
svo margt annað t. d. vistarráð og
vistarsamnÍDgar, sem hefir svo stóium
breytzt frá pví er hjúalögin komu út
1866.
Höfundurinn tilfærir penna kafla úr
umgetnum lögum: ,-feir skulu greiða
par fullt gjald (o: fyrir allt árið) eptir
öllum efnahag sínum, nemaþeir ágjald-
árinu hafi líka haft fast aðsetur ann-
arsstaðar*; sé svo, má ekki leggja hærra
gjald á pá en samsvari peim tíma, er
peir hafa haft fast aðsetur í hreppn
*) Leturbreytingin er gjörð af greinar-
höfundinum. E i t s tj.
um“. pýðingu leggur svo höfund-
urinn í penna kafla, að hann segir svo:
„Hér er auðsjáanlega gert ráð fyrir,
að gjaldandinn hafi eigi átt heimili
annarsstaðar á peim tíma, er hann
hafði fast aðsetur í hreppnum“. þessi
ályktun höfundarins er mér alveg ó-
skiljanleg, pví eg álít að hinn tilfærði
kafli úr lögunum sýni hið gagnstæða
eða pað, að maður sem hafi fast að-
setur í einhverjum hreppi, geti líka á
sama gjaldári haft fast aðsetur anu-
arsstaðar. Og einmitt pess vegna er
svo ákveðið, hvernig haga skuli álög-
unni, er svo á stendur.
En sé pað regla æðri yfirvalda, er
höfundur telur, að aðrir verði að taka
svo mikið tillit til, að skilja lögin á
sama hátt, eins og höfundurinn hefir
pýtt áðurnefndan kafla, pá er ekki
furða, pó ólögfróðir menn breyti stund-
um öfugt við lögin.
Um grein Vestmannaeyja-j arlsins er
pað að segja, að par er fátt að finna
af röksemdum en meira af fúkyrðum.
J>ess er pá fyrst getið, að ýmsir hafi
misskilið umgetin lög, bæði sýslumenn
og sýslunarmenn, en nú pegar rit-
ari Jón Magnúss, hafi komið með út-
skýringu sína á lögunum, eigi allir að
taka hana gilda, rétt eins og hann
hafi einn vit á að skiljalög og enginn
annar, og má telja víst, að jarlinn
pykist hafa kennt honum réttan skiln-
ing, pegar hann hafði liann að sýslu-
manni sínum, pó h^nn r.eyndar sé svo
hógvær að segja pað ,ekki.
]pá tekur hann að nefna dæmi uppá
rússneskuna á Austfjörðum, og byggir
pau öll á eintómri sögusögn annara,
eins og jafnan séu fullar reiður að
henda á pvi, er einn segir öðrum.
En alveg á sama hfttt og ekki síður
gætum við á Austfjörðum talað um
margvíslegri og mergjaðri rússnesku í
Vestmannaeyjum, auðvitað fyrst hjá
Eússanum sjáltum og pvínæst hjá
eyjarskeggjum yfir höfuð. Eða hvað
vill Eússinn kalla t. d. pá meðferð á
vinnumönnum par að láta pá púla um
árið fyrir 50 — segi og skrifa fimmtíu
króna kaup, og senda pá austur opt
klæðlitla og á stundum ekki sem prótt-
bezta og ætlast til að peir komi heim
að haustinu með 150 — hundrað og
fimmtíu — krónur í vasanum fyrir pá
miklu náð að fá að lifa par yfir vet-
urinn á kofu og vatnsgraut?
Og á endanum koma slettur fyrir
óskilvísi Austfirðinga í garð Sunnlend-
inga, og er látið í veðri vaka að aust-
urförum muni nú taka að fækka. ]pað
hefði verið drengilegra af höfundinum
að nafngreiná óskilam ennina, nema svo
sé, að hann ætli öskilsemina helzt peim
sem hann að öðru leyti nefnir. Og
hótanirnar um, að Sunnlendingar muni
nú fækka austurferðum sínum, má gera
sér skiljanlegar af máltækinu: „Oleyuit
cr, pegar gleypt er“.
Hreppsn efn darmaður.
Ofanrituð grein, sem er greindarlega
samin af ólærðum manni, sýnir að ekki
hafa allir látið sannfærast af lagaút-
skýringu Jóns Magnússonar, sem ekki
var heldur við að búast. En útaf
pessu viljum vér láta pað álit vort í
ljós, að nauðsynlegt sé að slíta prætni
um petta mál, með pví að fá endileg-
an dóm fyrir hinu rétta. Eélli nú
dómur pannig, að hann staðfesti laga-
skýringu landritarans, væri nauðsyn-
legt að fá lög, er kvæðu skýrt á um
pað, að kaupamenn, er dveldu 4 mán-
uði eða lengur samfleytt í einu sveit-
arfélagi, skyldu borga par útsvar, pó
peir hefðu lögheimili í öðrum hreppi.
pví að sanngirni virðist mæla með, að
hver rnaður borgi par til sveitar, sem
hann hefir lengsta og bezta atvinnu.
I>a5 er óviðfeldið af höfundi „ísa-
foldar“-greinarinnar að gjöra Austfirð-
ingum getsakir um óskilsemi. J>ví
sannleikurinn er sá, að almenningur
hér vill kljúfa pritugan hamarinn til
að standa í skilum við kaupafólk sitt.
Hafi sumir átt eptir af kaupi sínu í
haust, stafar pað eingöngu af getuleysi
hlutaðeiganda.
Ritstjórinn.
Kaflar úr ferðasögu
Friðþjófs Nansens.
—0--
XVI.
Kofi þeirra Nansens og Johansens*
í>ann 29. ágúst 1895 tóku peir Nan-
sen og Johansen sér vetrarsetu mitt
í eyjaklasa Erans Jósefslands, er
Nansen nefndi síðar Jaaksonseyju, og
fóru að byggja sér par kofa til pess
að vera í til vorsius (10 mai 1896).
og vantaði pá mjög verkfæri til bygg-
ingarinnar, enda efni illt í kofann.
Sleðameiðann höfðu peir til að sprengja
hið frosna grjót upp, rostungstennur
fyrir járnkalla, og herðablöð af rost-
ungi f'yrir skóflur. Kofan grófu peir
l'/2 alin, svo hann varð frá gólfi ná-
lægt 3 ál. á hæð. Á milli steínanna
péttu peir með sandi og mosa. Eeka-
viðarspítu fundu peir nógu langa í
mæniás, en ekki nema eina. Yfir
kofan, sem var 6 fet á breidd og 10
fet á lengd, pöndu peir svo pvers yfir
mæniásinn rostungaskinn, alla leiðútaf
veggjunum, og hengdu punga steina
neðan í skinnin, og báru grjót ofan á
veggina, svo skinnin féllu fastar að.
Eyrst ætluðu peir að sofa sinn á hvor-
um grjótbftlkinum, en varð kalt, svo
peir byggðu einn hálk fyrir báða og
sváfu par saman í svefnpoka úr hjarn-
arfeldum um veturinn, en grjótbálk-
urinn var svo harður, að peir voru
* /þessi kafli er á stangli í ferða-
sögunni og verður pví eigi hafður orði til
orðs, sem hinir. Eitst.