Austri - 09.12.1899, Blaðsíða 1

Ilemur íd 3 á m&niiðí e el
36 bl'éð til ncesta nýárs, og
kostar hér á landi aðeins
3 kr., erlendis 4 kr.
Gjalddagí 1. júlí.
(Jpþsögn skrtleg lundin vió
áramót. Ógild nema kom-
in sé til ritstj. jyrir 1. okt'o-
ber. Auglýsingar 10 aura
línan, eða 70 a.hverþuml.
dálks og hálfu dýrara á 1.
síðu.
IX. AR.
Seyðisflrði, 9. desember 1899.
NR. 34
AMTSBÓKASAFNTÐ á Seyðisfirði
er opið á laugard. kl. 4—5 e. m.
5Þ e i r, sem kynnu að hafa fengið
eitthvað ofsent af 19. tbl. Anstra þ.
ó., eru vinsamlega beðnir að senda
það til ritstjórans sem fyrst. Sömu-
leiðis verður 19. tbl. keypt, ef ein-
liverjir vildu selja það.
Ritstj.
|Pgg*" Forstöðunefnd samskotanna
til O. Wathnes minnisvarðans biður
forgöngumenn samskotanna að senda
eigi gjafalistana til gjaldkera nefndar-
innar, kaupm. Sig. Johansens, fyr en
gefendurnir hafa greitt peim tillög sín
í peningum eða með innskriptarskýr.
teinum.
Botnyerpinguriim
„Boy alist“
t e k i n n.
Síra porsteinn Halldörsson á l'ing-
hól í Mjóafirði skrifar oss 2. p. m., er
„Hjálmar-1 var par, á pessa leið:
Carl Tulinius (yngri) fann mig í
morgun og bað mig skrifa pér eitt-
hvað í pessa átt:
Botnverpingurinn „Royalist“ hefir
verið tekinn við ólöglegar veiðar af
jherskipinu „Absalon“ hjá Friðrikshöfn
(á Jótlandi). Yarð uppvíst, að petta
var sama skipið, sem gjörði óskundann
á Dýrafirði í haust. Skipshöfnin öll
sett í varðhald.
Frá pessu skýrir „Politiken“ 9. f. m.
með miklu fleiri orðum, en Carl hafði
ekki blaðið með sér. Eg skrifa petta
í mesta flýti, til pess að blað pitt fái
strax ágrip af fréttunum“.
* *
*
£að munu flestir gleðjast yfir pví^
;að níðingar pessir eru nú handsamðair,
Sýnir pessi frásaga, hve afar ósvífin
og samvizkulaus prælmenni pessi hafa
verið, er peir fara strax að veiða í
landhelgi við Jótland, pangað sem peir
gátu búizt við að ódáðaverk ’peirra
yæri spurt og peir ættu á hættu að
wrða teknir, ef til peirra sæist, einsog
tawn varð á.
Austri mun síðar skýra lesendum
sínum greinilega frá aðförum þessum.
Bunaðarritið.
—:o:—
]?að er nú 13. árgangur Búnaðar-
ritsins, sem hinn ópreytandi útgefandi
pess, herra Hermann Jímasson á ping-
eyrum, hefir gefið út í haust og nú
er sent til útsölu um land allt.
Búnaðarritið hefir nú í mörg ár flutt
hinar pörfustu ritgjörðir, búnaði vorum
,til eflingar, eptir útgefandann sjálfan,
sem er mjög vel að sér í búfræði og
vel pennafær maður. Svo hefir hann
og verið mjög heppinn reeð að fá aðra,
sem bezt eru að séi í þeirri grein, til
að skrifa í ritið um ýms hin mest á-
ríðandi málefni landbúnaðarins, sem
hverjum bónda er hin brýaasta nauð-
syn á að pekkja út í hörgul og hag-
nýta sér framsettar leiðbeiningar rits-
ins, svo búast hefði mátt við pví, að
petta parfa rit væri mjög vinsælt
meðal alþýðu, og að hún bæði keypti
pað vel, læsi pað út í æsar og færði
sér í nyt upplýsingar pess og heilræði.
En pví fer svo íjærri að svo sé, að
herra dýralæknir Magnús Einarsson
finnur ástæðu til að kvarta hreint og
beint yfir pví nú í ritinu sjálfu, að
Búnaðarritið sé annað hvort „ e k k i
k e y p t e ð a óuppskorið", og
að ýmsum menntamönnum vorum, er
hafa pó mikinn áhuga á búnaði, sé
ritið alveg ókunnugt, og að pað seljist
svo illa, að útgefandinn, prátt fyrir
hinn riflega landsjóðsstyrk, tapi tölu-
verðu fé á 'útgáfu ritsins, sem pó er
svo ódýrt, að engum bónda er ofvaxið
að kaupa pað.
_það má ekki vera lengur nokkur
vafi á pví, hvort Búnaðarritið verði
„skorið upp, eða pað verði — skorið
niður“. J>uð dugar lítt að vera alltaf
að vila yfir pví, að lundbúnaðurinn
beri sig ekki framar, en vilja pó ekki
svo rnikið sem kynna sér pau heilræðij
er áhugamiklir og vel menntir menn
leggja bændum landsins til pess að
þeir geti komið búnaðinum í betra og
arðsamara horf, með pví að auka og
bæta afurðir hans, eptir dæmi og
reynslu peirra þjóða, hverra búnaðar-
og landshættir standa oss næstir og
eru vorurn líkastir. Eærist eigi petta
bráðum í lag, er hætt við, að engar
fjárveitingar alþingis dugi til að koma
landbúnaði vorum í viðunanlegt hort,
svo hann beri sig betur og verði bænd-
um arðsamari en hann gjörist nú, og
að sú spá sé eigi fjærri sanni, að með
pessu rænu- og sinnuleysi sé kveðinn
upp „dauðadómur yfir landbúnaðinum
á íslandi“.
Ritgjörðirnar í pessum árg. Búnað-
arritsins eru:
1. Um mjölkurbú í Danmörku og
Noregi. Eptir Sigurð Sigurðsson (frá
Langholti).
2. Um trjárækt. .Eptir Sigurð Sig-
urðsson (frá Dratiastöðum).
3. Húsdýrasjúkdómar. EptirMagn-
ús Einarsson.
4. Lifandi limgarðar. Eptir Dr. C.
E. Schubeler.
5. Ekki keypt eða óuppskorið.
Eptir Magnús Einarsson.
6. Skóggræðslutilraunir. Eptir Ein-
ar Helgason.
7. Um stofnun Búnaðarfélags Is-
lands.
8. Árið 1898. Eptir Yilhjálm
J ónsson.
Með pví dýralæknir landsins mun
hafa fuba .b í.eðu til áður ávikinna
umkvartana yfir pví að Búnaðarritið
sé „ekki keypt eða óuppskorið", pá’vilj-
nm vér leyfa o« að setja hér í Austra
dálítið ágrip af nokkrum hclztu rit-
gjörðum pess í ár, og bæta par við
nokkrum athugasemdum. Skal pá
fyrst byrjað á hinni stórmerkilegu rit-
gjörð eptir Sigurð Sigurðsson (frá
Langholti):
Um mjólkurbú i Danmörku og Noregi.
I. Danmerk.
Eins og kunnugt er, er Danmörk öll
lágléndi eitt og vel fallin til kornyrkju,
er líka var mest stunduð par í landi
af bændum fram yfir miðja pessa öld.
En úpví fóru nokkrir framfaramenn
landsins að leggja raeiri áherzlu á gott
gripauppeldi til slátrunar, einnig íjölg-
un kúa og kynbætur á peim, svo mjólk-
in yrði feitari og smjörmeíri. jþví
bændur sáu pað, að kornyrkjan hlaut
að verða peim stopulli atvinnuvegur
en griparæktin og mjólkurbúin; pví
kornyrkjan hlyti ætíð að vera að meira
eða minna leyti háð tíðarfarinu, en
griparækt og mjólkui bú mannvitinu og
pekkingunni. Um leið tóku bændur
að vanda meira smjör- og ostagjörð
sína, sem pó tók lang-mestum fram-
förum hjá Dönum eptir að þeir fóru
að stofna hin stóru mj ólkurbú,
undir stjórn og umsjá par til mennt-
aðra manna. Má sjá hina stórkostlegu
framför smjörgjórðar Dana á seinni
árum eptir að pes'si stóru mjólkurbú
komust á fót, á eptirfarandi skýrslu yfir
Útfiutt smjör:
Útflutt alls. Útfl. framyfir.
Ár. Pund. Innfl. pd.
1886-87.
1890—91.
1894— 95.
1895— 96.
1896— 97.
45,040,567
92,325,463
115,724.724
122,336,297
128,080,861
35,084,224
70,554,716
79,995,168
90,267,108
92,299,629
Árið 1877 fluttu Danir út smjör
fyrir 25 millj. kr., en 20 árum síðar,
1897, fyrir 144 millj. kr. Er pessi
afa-mikla framíör einkum að pakka
mjólkurbúunum, og þeim félagsskap og
samtökum, er standa í nánu sambandi
við pau.
Yexð á dönsku smjöri nr. 1. — sem
smjör mjólkurbúanna vanalega nær —
var á Englandi í f. m. kr. 1,17 pd.
í Danmörku eru 'nú um 1550 mjólk-
urbú, stór og smá, og kostar búið með
öllu tilheyrandi frá 12—40 pús. kr.
Mjólkurbúunum er skipt í 3 flokka;
1. sameignarmjólkurbú, 2. samlags-
mjólkurbú og 3. sjálfseiguarmjólkurbú.
Jjameignarmjblhurbú (Andelsmeje-
rier) eru um 1000 í Danmörku, og
var hið fyrsta peirra stofnsett árið
1882. Er p im pannig fyrirkomið, að
fleiri eða færri bændur ganga í félag,
og taka lán, yanalega uppá 20 ár, til
byggiuga og áhalda búsins, er stendur
undir stjórn nokkurra félagsinanna og
verkstjóra búsins; en láninu er skipt
niðui á sameigendur búsins eptir kúa-
fjölda eða mjólkurupphæð, og skyldir
skulu félagsmenn að selja búinu mjólk
sína fyrstu 5—6 árin.' En eptir pann
tíma geta peir gengið úr félagsskapu-
um og nýir meðlimir inn í þeirra stað,
ei verða að borga búinu ákveðna upp-
hæð, er miðuð er við sjóð og eignir
búsins og kúaeign hins nýja félags-
manns. Skyldir eru allir félagsmenn
að blýða lögum fólagsins um meðferð
mjólkur, og öðrum ákvæðum félags-
laganna.
J>essum sameignar mjólkurbúum, er
hafa Ijölgað svona stórkostiega á fá-
um árum, pakka Danir að efnahagur
bænda cr par nú svo aimennt góður,
og eiga hinir smærri bændur búunum
hvað mest að þakka.
Eu með pví verðið á mjólkinni fer
eptir pví, hvað mikið smjör er í henni,
pá hefir pað orðið til pess, að bændur
hafa af fremsta megni reynt til að
bæta kúa kynið sem þeim hefir líka
tekizt mjög vel; einsog líka vandlætinga-
semi mjólkurbúanna,]með allan prifnað
við meðferö mjólkurinnar hjá sameign-
armönnum, hefir haft hinar beztu af-
ieiðingar.
famlagsm'jólkurbú (Eællesmejeri)
eru pau bú, par sem e i n n er eig-
andi búsins, er kaupir mjólkina afná-
grönnum sínum. Sá félagsskapur var
fyr reyndur í Danmörku en sameign-
arbúin, en gafst eigi sem bezt, pareð
búseigendurnir neyddust til að gefa
of-hátt verð fyrir mjólkina vegna sam-
keppninnar. En pá tóku bændur upp á
að stofna sameignarmjólkurbúin, er gef-
izt hafa svo ágætlega, pví hinir sam-
eiginlegu hagsmunir allra sameigenda
auka mjög áhuga félagsmanna á vel-
gengi mjólkurbúsins.
3 Sjálfscignarmjólkurbú (Herre-
gaardsmejeri) eru pau mjólkurbú, par
sem einn eða fleiri stórbændur láta
búverka eigin mjólk en kaupa enga
mjólk að.
Rjóniabú (Flödemejeri), eru frá-
brugðin mjólkurbúum að pví leyti, að
mjólkin er skilin 1 skilvindu heima,
en rjóminn aðeins fluttur til búsins
og strokkaður þar í félagi. Eru þeir
kostir við pessi rjómabú, að pau þurfa
minna húsrúm og færri vélar og verk-
færi en mjóikurbúin, einsog lika flutn-
ingskostnaðurinn vcrður nnklu minni,
pau útheimta og lítinn vinnukrapt og
peiin fylgja þau þægindi, að félags-
menn halda heima undanrenniugunni
til heimilisparfa. I>ykja pessi rjóma-
bú einkum hentug í strjálbyggðum
hóruðum, par sem vegir eru illir og
samgöngur örðugar; en smjörið pykir
ekki eins gott og á mjólkurbúunum,
par eð rjóminn er svo ruisjafnlega vel
ineðhöudiaður á hinum ýmsu heimilum.
í Danmörku var fyrsta ijómabú
stofnsett 1888, en í Svípjóð 1880, og
par viðhaldast pau enu.
fýhinyar á smjöri lialda Danir ár-
lega í smærri og stærrj stfl. Eru