Austri - 09.05.1900, Blaðsíða 1

Koma út 3ll2blað á mán. eðr
42 arkir minnst til næsta
nýárs; kostar liér á landi
aðeins 3 kr., erlendis 4 kr.
Qjalddagí 1. júlí.
X. AR.
Seyðisfirði 9. maí 1900.
AMTSBÓKASAFNIÐ á Seyðisfirði
er opið á laugardögum frá kl. 4—5 e. m.
Vigilantia.
Munið eptir pví, að Vigilantia tekur
á móti bæði starfandi og ekki starf-
andi meðlimum hringinn í kring um
ísland. Eyðublöð fyrir uppljóstranir
um ólöglega veiði botnverpinga fást
á lyfjabúðinni á Seyðisfirði.
C onsul I. ¥. HAYBTEEK
Oddeyri Ofjord i
anbefaler sin vel assorterede Handel
til Skibe og Rejsende.
Aust r i.
J>eir af kaupendum Austra, sem nú
í vor flytja sig búferlum eða hafa
vistaskipti, eru vinsamlega beðnir að
tilkyDna pað ritstjóranum sem fyrst.
Ofan úr sveit —
utan frá sjó.
Eptir
Þorgeir í Vík.
I.
Mönnum verður tíðrætt um pölitíkina
um pessar mundir. fað er líka von.
Nýjar kosningar til alpingis standa
fyrir dyrum, og ný öld með nýjum
kröfum rennur bráðum upp í austri.
|>að mun mörgum verða, á pessum
tímamótum, að renna augunum aptur
á bak yfir hina Iíödu öld, og spyrja
bvert sé pá orðið okkar starf á hinni
mestu framfaraöld í andlegum og
líkamlegum efnum, sem Norðurálfan
hefir lifað.
„Höfum vér gengið til góðs
götuna fram eptir veg?“
Jafnframt pví sem vér hiklaust hljót-
um að svara pví játandi, að vér höf-
um gengið fram á veg í mörgu til-
liti, pá verðum vér pó nauðugir vilj-
ugir að bæta pví við um leið, að pað
hafi verið harla lítið — bæði í raun
og veru og hlutfallslega við aðrar
pjöðir. Við byrjun 19. aldar var hlut-
fallið milli vor og grannpjóðanna pann-
ig, að vér vorum auðvitað eptirbátar
peirra í öllu verklegu, en pó hvergi
nærri svo, að pað vekti stórhneyksli,
né meðaDmkunaibrosá vörum peirra.
Atvinnuvegirnir voru pá alstaðar í
hinni mestu ínðurlægingu. Atthaga-
bandið og skylduvinnan höfðu haldið
dönskum og norskum bændum í sömu
kreppunni eins og einokunarverzlunin ,
íslenskum bændum. Sjávarútvégurinn ;
var enginn að teijandi væri, og allur
stundaður á opnum fleytum, eins og
að miklu leyti tíðkast enn hjá oss,
og iðnaðurinn var lítill. Af pessuleiddi
aptur að verzlunin— „lífæð pjóðanna11
— var ógreið og lítil, eins og alstað-
ar er, par sem framleiðslan er rýr.
p>á pekktu menn ekki gufukraptinn,
petta undraaíl sem hefur fleygt öllura
iðnaði, verzlun, samgöngum,og ótal
öðrum atvinnugreinum, inn á nýjar
i>rautir og umskapað, eins og með
austurlenzkum töfrakrapti, allt líf og
lífskjör pjóðanna á örstuttum tíma.
petta er deginum ljósara bverjum
manni setn kominn er til vits og ára,
og parf ekki að fjölyrða um pað.
Framfarir erlendra pjóða eru svo
stórkostlegar, að peir, sem lifðu og
dóu fyrir og um síðustu aldamót í
öðrum löndum, mundu svo að segja
ekki kanuast við nokkurn skapaðan
hlut í hinu praktiska lífi, ef peim
auðnaðist nú að líta upp úr gröf sinni
aptur. — |>ví miður getum vér ekki
sagt hið sama að pví er oss snertir.
Forfeður vorir mundu fullvel kannast
við flest hjá oss í líkum skorðum og
peir skildu við pað, pótt peir stæðu
nú mitt á meðal vor: Sama byggingar-
lagið, sama sleifarlagið í landbúnaðin-
um, pótt púfurnar séu máske nokkrum
hundruðum færri, sömu kúskeljarnar
sem porskurinn er sóttur á rétt út
úr vörinni, og komi hann ekki nógu
nærri, pá sitjum vér í landi, sama
niðurlægingin með verzlunina, pótt
hún sé nú að nafninu til frjáls —
„allt eins og gamla í daga,“ mundu
gömlu mennirnir segja með heimaln-
ingsins sjálfglöðu fastheldni víð alt
„gamalt og gott“. p>etta er nú ef til
vill dálítið ýkt, en pegar til alvörunnar
kemur, pá verðum vér pó hreinskilnis-
lega að játa, að framfarirnar í öllu
verklegu eru nauða — nauðalitlar, prátt
fyrir allt lofið, sem vér erum að
reyna að iærja inn í sjálfa oss og aðra,
um pessa litlu gáfuðu og menntuðu
pjóð. — Mig langar annars til að
skjóta pví hér inní, að pað lítur út
fyrir, að peim mönnum sé eigi vel
ljóst hvað menntun er, sem altaf eru
að kaidhamra á pví, hve íslendingar
séu menntuð pjóð. Erpað máske mennt-
un að kunna að lesa og skrifa? —
Altaf verður meira og meira djúp
staðfest milli vor og annara pjóða í
öllu tilliti. það er líkt hlutfall, eins
og ef einhverjir vildu fara í kappsigl-
ingu, annar á örskreiðu gufuskipi, en
hinn á íslenskum fiskibát. J>ótt bátn-
um auðvitað miðaði dálítið áfram,
p e g a r vindurinn blési í seglið, pá
drægist hann samt fljótt svo aptur úr,
að optir stutta stund yrði ekki einu
sinni hægt að eygja reikinn úr hinu
örskreiða gufuskipi. Svona er kappsigl-
ing vor á braut framfaranna við
aðrar pjóðir. Amlöðasigling á opnúm
bát með ónjHt lið og illa stjórn-
að.
En hverju er um að kenna? Er
okkar ástkæra ísafold, sem mest er
lofdýrðin um kveðin á tungu skáld-
anna, pá orðin oss svo hörð, að hér
sé ekki lífvænt, er sjórinn við strend-
ur vorar, pessi „ótæmandi auðsupp-
spretta“, pessi „gullnáma“, orðinn
pur af porski og síld, svo að hann
geti ekki veitt fáum púsundum, sem
hann erja, nægilegt lífsuppeldi? Ef
svo er, ef landið er í rauninni ekki
kyggiiegt fyrir kulda, ís og óáran, pá
er bezt að yfirgefa hið sökkvandi
skip, og hverfa til kjötkatlanna í
Kanada, fjandanum og Yesturheims-
prestunum til athlægis og ánægju.
Eða ætli pví sé ekki heldur pannig
varið, að oss sé illa stjórnað af pingi
og stjórn, sem fari ráðlauslega með
fé vort, og allt lendi hjá peim í fumi
og fálmi, eins og opt vill verða fyrir
úrræðalitlum stjórnendum par sem
margt parf að gjöra, en fáum er á að
skipa; menn missa sjónar á aðalat-
riðunum, en kasta allri sinni umhyggju
og storfsemi á tiltölulega litilfjörleg
aukaatriði, og gjöra með pví máske
meiri skaða en gagn. Vér skulum nú
athuga pessi atriði nánar, athuga hvað
pað er, sem helzt standi oss fyrir
prifum, og hvernig úr pví verði bætt.
J>að er svo sem auðvitað, að í blaða-
grein er ekki rúm til að fara út í
nema einstök atriði, og pað ekki ná-
kvæmlega. Hér verður pví að eins
drepið á pað, sem að vorum dómi er
hið allra nauðsynlegasta.
II.
Að pví er pað snertir, að land vort
sé orðið óbyggilegt, sé að „blása
upp“ einsogséra Jón Bjarnason í
W.peg svo hnyttilega — heimskulega
að orði kemst í einum af agentaritling-
um sínum, pá vil eg í pessu efni leyfa
mér að benda mönnum á ritgjörð í
XI. ári Búnaðarritsins með yfirskrift-
inni: „Nokkrir sundurlausir pánkarum
búskap eptir uppgjafa bónda“. Rit-
gjörð pessi er stórmerkileg, og pess
verð að hún sé lesin af sem flestum.
Höfundurinn (E. B. G.) hefur svo
greinilega sýnt par og sannað, að
landið okkar sé ekki verra en mörg
önnur lönd, — og jafnvel ekki verra
enn sjálft Kanada —, að pað verður
naumast betur gjört í jafn stuttri
ritgjörð. Læt eg mér petta svar nægja
gegn hinni vesturheimsku uppblásturs-
kenningu, enda veit eg að öllum skyn-
berandi mönnurn — að undantekDum
agentunum — mup. bera saman um
pað, að hér sé vel lífvænlegt, og að
land vort hafi mörg skilyrði til pess,
að geta staðið langt um framar
í flestum atriðum, enn pað gjör-
ir.
Hvað stendur oss helzt fyrir prif-
um, eða með öðrum orðum hvað er
pað sem oss helzt vantar? Margir
mundu verða til að svara pessari
spurningu á pann hátt að oss vanti
a 111. Eg kýs heldur að svara henni
pannig að oss vanti e i 11, og petta
eina eru peningar, pví eg geng
út frá pví sem gefnu, að oss vanti
hvorki vit né vilja til að brúka pá.
J>að er gamalt mál, að allt fáist fyrir
Uppsogn skrifitg bundét vii
áramót. Óglld netnn ktm-
in sé til ritstj. fiiirir 1
í'cr. Innl. augl. 10 uurti
línan, eða 70 a. hvtrjtuml.
dálks og hálfn dýrara á 1.
síðu.
NR 17.
peninga, og pað er hverju orði sannara,
ekki sízt á vorum dögum, að allt sem
mannlegur kraptur getur veitt, mi
fá fyrir peninga. En hvernig fara nú
framfarapjóðirnar í kring um oss að
afla sér fjár, að fylla ríkisfjárhirzlnmar
og vasa pegnanna? f>að er fljðtt sagt.
Með pví að láta ekkert tsekifæri ónot-
að til að efla og styrkja pá fttrinnu-
vegi, sem bezt geta prifizt í lanfl-
inu.
|>að er næstum undravert, pegar
litið er yfir pingsögu vora h pessari
öld, hve mikil pögn hefir ríkt í
pingsölunum um atvinnuvegi vora.
Ekki svo, að peir hafi ekki verið nefnd*
ir á nafn. Jú mikil ósköp. f>að hefír
meira að segja verið veitt til peirra
fé — pó töluvert —■, en allt skftrfi}
upp á neglur sér, fleygt í pá púsnnd
og púsund, eins og beini í snílrinö
hund eða kökubita í rellóttan krakka,
til pess að koma peim af sér —*, að
hinir háttvirtu pingmenn geti pví betar
gefið sig við stórpólitíkurinnar lopt-
kastalasmíði. „Hirtu hvorki uffl himin
né jörð, og haltu pér fast og ríddu1*
— ríddu pínum stðrpólitíska Pegasns
í loptinu, og um fram allt b a t a í
loptinu, er orðtak, sem vorir göfgust®
pjóðmálaskúmar hafa valið sér fyrir
meginreglu. — pegar landbúnaður
eða sjávarútvegur er nefndur á nafn,
pá pagnar pingheimur að mestu, en
sé farið að tala um járnbrautarlagn-
ingu austur að Heklu, eimskipaútgjðrð,
akbrautir, setu ráðgjafans í rikisráðinu
eða önnur „stór“ —- mál, pá kjaptar á
hverju pingpeði hver tuska. Bændum
vorum, sem á pingi sitja, var einusinni
í blaðagrein borið pað á brýn, að
peir væru helzt til tölugir nm ýms
stjórnmál, sem peir gætu lítið vit
haft á. Eg skal nú ekki neita pví,
að eg hef ekki mikla trú á pví, að
t. a. m. hann Halldór minn af Mýr-
unum eða porlákur frá Hvammkoti
eða peirra líkar, beri mikið skyn á
önnur eins mál og setu ráðgjafans í rlkis-
ráðinu, sem mest var um práttað um ár-
ið, eða önnur pesskonar mál, sem varla
er heldur við að búast. Ættu pessir
menn pví, er peir finna vanmátt sinn,
að hafa vit á að pegja, en ver*
ekki að eyða tíma, og par með pem-
ingum, með pví að tala um pað, sem
peir bera ekkert skynbragð á- Enginn
græðir neitt á pví, pótt peir séu að
„gjöra grein fyrir atkvæði sínu* í
slíkum málum. En á landbúnaði æ 11 i
hver sveitabóndi að hafa vit, og sjávar-
bóndinn á sjávarútvegi, og pegar ræða
er um mál er pá sserta, ætt« prir
hinir sömu að hafa vit á að t a I a, og
par mega peir eiga pað víst, að á
pá verði hlustað, og tekið tillit tál
orða peirra. Bændur vorir purfa held-
ur alls ekki að skammast sín fyrir, né
að vera feimnir við, að heimta fé til
atvinnuveganna, pví að fyrst og fremst
ala peir nógu marga óparfa embættis*