Austri - 11.08.1900, Qupperneq 2

NK. 27
AUSTRI.
100
hvernig þeir, seni álíta að „ráðgjaíinn
á þingi“ muni f;era oss alla blessun
og framfarir (sérílalagi náttúrlega
fjárliagslega) mn í landið, geta verið
að gjöra ráð fyrir, að hann eigi að
staðaldri að vera i minnihluta í þing'
inu og þá svo settur, að hann geti
ekld komið fram áformum sínum nema
roeð lögbroti, ef ekki eptir orðum
stjórnarskrárinnar, þá eptir anda
hcnnar. Vér íslendingar evum sjálf-
sagt hvorki hyggnir né ráðþægir, en
þó munum vór vart vera svo heillum
horfnir, að vér mundum til langframa
vi-lja sporna við framfaraviðleitni ráð-
gjafa vors, eptir að vér þó sjálfir vær-
um búnir að „gefa oss upp á gat“ og
kasta öllum vorum áhyggjum á hann,
einsog mér virðast formæiendur A'al'
týskunnar hallast mjög að. Miklu lík-
legra er, að vér mundum vilja leggja
fram krapta vora, þó veikir seu, til að
hjálpa honum, því án hans megnum vér
þá ekkert. En það vona eg allir sjái,
að ekki mundi ráðgjafinn fara að gefa
út bráðabirgðafjárlög ’ ef hann hefði
von um að geta fengið svo mikið þing-
fylgi, að hann gæti komið áformum
sínum fram á löglegan hátt. Eg
ímynda mér raunar eigi, að hann mundi
verða svo mjög hræddur við ábyrgðina
fyrir alþingi, sem Valtýsliðar eru jafn-
an að flíka málstað sínum til stuðnings,
en flestum mönnum er samt svo farið,
að þeir kjósa heldur vinsæl, en óvinsæl
meðöl, jufnvel þó þeir þá þurfi að slá
töluvert af, eða bíða nokkuð eptir upp-
fylling óska sinna.
í annan stað er mér eigi vel ljóst,
hverjar þær fjárveitingar gætu verið,
sem ráðgjafannm væru svo mikið á-
hugamál, að hann fyrir þeirra sök
vildi leggja út í svipaða baráttu um
fjárlög, einsog Estrúpsráðoneytið á
sínurn tíma háði í Danmörku. f»að er
víst flestum kunnugt, að su barátta var
háð um víggirðing Kaupmannahafnar
og önnur gjöld til hers og fiota, og
get eg varla hugsað mér nokkurt því-
h'kt deiluefni rísa npp hér á milli þings
og stjórnar, því lítt trúlegt álít eg,
að farið verði að stinga upp á víg-
girðingum eða öðrum hernaðarútgjöld-
um hér á landi, að minnsta kosti um
nokkra áratugi hér frá. Og það er
víst líka flestum kunnugt, að hægri-
mannaflokkurinn í Danmörku, sem
vakti þessa baráttu og hélt henni á-
fram á meðan hann treystist til þess,
hefir fengið mjög áþreifanlega sönnun
fyrir því, hvaða afieiðingar það hefir,
að stjórna þvert ofan í vilja meiri
hluta þjóðarinnar, því hann er nú
kominn að fótum fram og verður án
efa innan skamms að víkja frá völd-
uin, þó ekki væri annars vegna, en
þess, að hann á nú orðið enga hæfa
menn, sem skipa vilja ráðgjafasæti.
Og þó hefir danska ráðaneytið allt til
þessa haft með sér mikinn meiri hluta
efri málstofunnar.
Eg get því engin likindi séð til þess,
að sú stjórn, sem nú er í Danmörku,
mundi nokkru sinni láta sér koma til
hugar, að fara að beita hér því athæfi,
sem henni hefir gefizt svo afarilla þar,
og að vinstrimannaráðaneyti mundi,
þá er það kemur að völdum, fara til
þess, verður þó að teljast, ef nokkuð
er, ennþá ólíklegra; verð eg því fyrir
mitt leyti að telja öþarft, að reisa
nokkrar skorður við slíku.
En ef mönnum nú samt sem áður
virðist svo afar-nauðsynlegt, að gjöra
stjórninni ókleyft að koma fram bráða-
birgðafjárlögum, þá er til miklu betra
og hættuminna ákvæði til þess, en það,
er Rangárfundurinn stingur upp á.
í>að er ákvæðið, sem vinstrimanna-
blaðið „Politiken“ hefir lengi haldið
fram, að Danir þyrfti að bæta inn í
grundvallarlög sín: „að þá er ekki liggi
fyrir löglega samþykkt fjárlagafrum-
varp frá því þingi, sem slitið er, þá
skuli síðustu fjárlög gilda yfir næsta
fjárhagstímabil, að svo miklu leyti, sem
þau geti átt við“. Yið þetta einfalda
ákvæði hverfur öll nauðsyn og því öll
heimild fyrir bráðabirgðafjárlögum,
því þau, einsog öll önnur bráðabirgða-
lög, heimilast aðeins af nauðsyn-
inni (sbr. II. gr. stjórnarskrár vorrar).
|>að versta, sem þá getur komið fyrir,
er það, að memx verði að hugsa sig
um fjárveitingar til nýrra fyrirtækja
til næsta þings, og mundi það eins opt
verða til góðs einsog til ills, því „fátt
er of vandlega liugsað11, hjá oss að
minnsta kosti. Landbúskapurinn
mundi hafa sinu óhindraða gang eptir
sem áður, og allar íjárveitingar, sem
gætu átt við kringumstæðurnar, mundu ‘
standa óhaggaðar. Að koma þvílíku
ákvæði inn í stjórnarskrá vora, mundi
að visu líklega ekki vera hægt sem
stendur, því hægrimannastjórnin heldur
auðvitað dauðahaldi í réttinn til að
gefa x'xt bráðabirgðafjárlög. þó hún þori
ekki lengur að nota hann. En innan
skamms mun það fást, og þó vér
þyrftum að bíða eptir því nokkur ár,
þá sé eg ekki að nein yfirgnæfandi
hætta sé á ferðum.
Áður en eg skilst við þetta mál,
vil eg alvarlega skora á kjósendur í
Norður-Múlasýslu og annarsstaðar, að
athuga rök þau, er eg hefi fært fyrir
máli mínu, og ef þeim virðast þau
gild, þá að skoða vandlega huga sinn
áður en þeir geía atkvæði sín við
næstu kosningar nokkrum þeim mönn-
um, sem koma vilja inn í stjórnarskrá
vora því ákvæði, er mundi geta gjört
öll fjármál vor að leiksoppi í hendi
hvers þess þingflokks, sem í það og
það skipti gæti náð einföldum, örlitl-
um meiri hluta, og sem mundi setja á
stofn hjá oss hina verstu tegund harð-
stjórnar: meirihluta harðstjórn í henn-
ar verstu mynd.
Yopnafirði, 25. júli 1900-
Ó. F. Davíðsson.
* *
*
Hvað ummæli „Bjarka“ um álit
vort á Rangár-pólitíkinni viðvíkur,
nægir að vísa til atkvæðis vors á
fundinum.
« Bitstjórinn.
Úr Húnavatnssýslu, 11. júlí s. I.
Herra ritstjóri!
það er bæði, að langt er á milli,
enda flytur Austri yðar sjaldan fréttir
héðan úr Húnaþingi; er þó ekki hægt
að segýa að Austri só bundinn við
einn landsfjórðung, því ekkert blað veit
ég útbreiddara en hann, þar sem eg
hefi spurnir af, Yil eg núlátaAustra
vita nokkuð um, hvernig oss líður hér
vestra og hvað með oss gjörist helzt
tíðindavert.
Er þá að byrja á tíðinni að göml-
um hætti. Yeturinn var hér einhver
sá bezti, að undanteknum 2—-3 hörð-
um skorpum, mjög svo mildur og
stilltur, jarðir ávallt nægar. Gekk
kvikfénaður vel undan og bar hvergi
á heyleysi. Gjörði þó afarillt hret í
vor um krossmessuna og vorið allt
afarkalt. Grasspretta I tæpu meðal-
lagi, einkum á túnum, vegna þurka og
kulda.
Illur gestur l<om hér í vor austan
um land og sæ, kvefsóttin, gjörði hx'in
ærið tjón á atvinnu og heílbrigði, ank
þess að allmargir döu, flestir þó veikl-
aðir menn eða aldraðir. Eáir nafn-
kenndir. Tvo get eg þó nefnt: A.
Hemmert, sem lengi stýrði m’eð heiðri
skipum Örum & Wulffs, hann dó hjá
syni sínum, verzlunarstjóra E. Hem-
mert á Skagaströnd, í öndverðum júní
háaldraður maður og þrotinn að heilsu;
og |>órð bónda Jónsson a Auðúlfs-
stöðum, hann dó úr landfarsóttinni í
maí, ungur maður og vel þokkaður.
Héðan er stórtíðiudi að flytja um
sjávarútveg, sem er í stöðugum vexti
og viðgangi í nýjustu tízku; eru hér
nú reist íshús hjá verzlunum á Blöndu-
ósi og Skagaströnd. |>ó ber þar stör-
um af afarstórt ís- og frystihús, sem
J. G. Möller kaupmaður á Blönduósi
reisti í fyrra sumar; mun það hafa
kostað 4—5000 krónur og er sönn
fyrirmynd, að því er snertir frágang
allan, og með sérstaklega vönduðu
sniði og „praktisku“. Var íshúsið fyllt
í vetur af ísi, og frystirinn nú í sum-
ar af síld, sem gott er til fanga af
við ósinn á gömlu Blöndu. Er það
meira en smáræðis atvinna, sem Blöndu-
ósingar hafa haft við þetta í vetur og
vor. Ganga nú einir 30 bátar af
Blönduós og Skagaströnd og hafa
fiskað vel það sem af er sumrinu.
Mun Möller kaupmaður svo til ætlast,
að ekki verði beitnskortur í bráðina,
hvorki á opnum bátum, né þilskipum,
sem til hans vilja leita síldarkaupa,
og eru það ekki lítil hlunnindi þeim,
sem þau þurfa og til geta náð, að
geta, leitað 1 sllkt forðabúr. Er það
ekki ofsagt, að Möller kaupmaður er
hinn öruggasti brautryðjandi allra
gagnlegra nýunga og framkvæmda, og
liggur hvergi á liði sínu er til slíks
horfir; mætti gjarnan benda þeim mönn-
um á hann og verk hans, sem gjöra
þess engan mun, hvort verzlunarstéttin
er innlend eða útlend. Auk þess hve
Möller er gestrisinn maður, látlaus og
lipur í viðskiptum við æðri sem lægri.
Til Ameríku fóru margir hér úr
sýslu 1 vor, og búast margir við að
fara að vori; kenna illri stjórn og vax-
andi útgjöldum óánægju sína, og mun
eittbvað vera í þessu, en hvað er hér
við að gjöra: hreppsnefndir, sýslu-
nefndir, amtsráð og alþing er þó hluti
af þjóðinni, betri hlutiun mætti ætla,
sé hann að engu nýtur, á hverju er þá
þjóðinni von; ætli hér fari ekki saman
laun og verðskuldan einsog optar. En
svo kemur fleira til: dýr hjú, og óbeit
alþýðu sjálfrar á landbúnaði og sveita-
vinnu, en löngun til sjómennsku og
æfintýra.
Lítt er búizt við þingkosningum hér
ennþá; þó er sagt að Yaltývar mymi
berjast í svínfylkingu til valdanna,
þykir þeim nú sómi(!) sinn liggja við,
að missa ekki þetta kjördæmi, hjartað
úr landinu, sem kallað hefir verið.
En hvað sem öðru líður, þá er það þó
víst, að mikill meiri bluti Hunvetninga
er á móti uppgjafa-pólitíkinni, þar á
meðal flestir betri menn og vitrari.
Hinir geta því engu treyst nema sundr-
ung í liði voru, er hún þó það, sem
sízt skyldi að falli verða.
Mun þá nóg komið að sinni, en síðar
mun Austri fá skeyti um undirbúning
undir kosningar, og ef fleira markvert
væri þá um að gjöra.
* ., *
*
Kæru Húnvetningar!
Munið það nú við kosningarnar í
haust, að Jón Sigurðsson taídi yður
jafnan eina ti-yggustu flokksmenn sína,
og þvoið nú af þann blett og ósóina,
er Yaltýskan hefir sett á hið pólitiska
skjaldarmerki einhvers frjálslyndasta
og menntaðasta kjördæmis landsins.
Kastið allri sundrung, en fylkið sem
einn maður um tvo af yðar beztu
mönnnum, og látið sjá, að þér þolið
Yaltýingum eigi lengur aðtroðamerki
gamla Jóns Sigurðssonar, Jóseps
Skaptasonar, Asgeirs Einarssonar og
og Páls Yídalíns ofan í saurinn. Og
þess væntum vér, að þér látið eigi
troða yður ofan í „músarbelgi11, svo
að þér samdaunist þeirri smásálar-
pólitík, er þar rúmast í.
ítitstjórinn.
Nýjustu útlendar fréttir.
--0—•
Umberto, Italíukonungur, var myrtur
29. f. m, 1 Monza nálægt Milano, af
anarkista, að nafni Gaetano Bressi.
Morðinginn skaut 4 marghleypuskotum
á konung, hvar af 3 hittu, og eitt nær
hjartastað. — Morðinginn var nýkom-
inn frá Ameríku, þar sem hann haft£
lært fræðin; hefir hann að öllum lík-
indum verið einn af þeim „þokka-
piltum“, er nýlega lögðu þaðan hingað
til álfunnar, 27 að tölu, í þeim erinda
gjörðum að myrða sem flesta þjóðhöfð-
ingja. — Konungdóm eptir Umberto
tekur son hans, Yiktor Emanuel, giptur
Heienu fögru frá Montenegro.
Shaen af Persiu ætluðu anarkistar
að skjöta í Pnrísarborg, en misíókst
það tilræði; en ekki ætlar Shaen sér
að halda nú áfram lengra ferðalagi
sínu um Norðurálfuna.
Kína. Nú eru komin áreiðanleg
skeyti frá sendiherra Englendinga i
Peking, Mac- Donald, með hans
eigin hendi og undirskript til ensku
stjórnarinnar dags. 21. júlí, um að þá
hafi allir sendiherrar og skyldulið
þeirra í Peking verið á lífi, en fallnir
voru þá 62 menn af varnarliðinu, og
eru því hryðjusögurnar nm blóðsúthell-
ingar í Peking í byrjun júlímánaðnr
að að mestu leyti ósannar. En altaf
voru Kínverjar að endurtaka árásirnar
og skothríðina áhöll enska sendiherrans,
þaðan sem allir sendiherrarnir verjast
Kínverium.
100 'trúboðar hafa nýlega verið
nryrtir í Mandsjúríinu.
Búar verjast enn, en hafa þó við
Eouriesburg nýlega misst heila herdeild
í hendur Englendingum eptir harða
vörn, og hét sá Prinsloo, er réði fyrir
henni, en Hunter hét sá hershöfðingi
Englendinga, er handtók þar um 5000
Búa í einu. Englendingar hafa og
náð Middelburg, bráðabyrgðar aðsetri
Krirgers og stjórnarinnar, er nú mun
hörfa til Liidenburg, síðasta hamra-
vígisins.
Nýdainn er elzti sonur Viktoriu
drottningar, Alfred, hertogi af Coburg.
Til trollarastjórans
Þorsteins Erlingssonar.
—0 —
„Lengi getur vont versnað11 segir
nráltækið, og það sannast sannarlega
á trollarastjóranum J>orsteini Erlings-