Austri - 20.10.1900, Blaðsíða 1

Koma íitS'lzblað á m&n. eða
42 arkir minnst til natsta
nýárs-, kostar hér á landi
aðeíns 3 Jcr., erlendis 4 kr.
Qjalddagí í. júlí.
T]f\)sögn skri/ff vi
áraniit. Ófiid nmut
in si tU rHrtj. f$r+ í •jHM
lcr. Jrtnl. nufl. 19 <Sffn
línan, eða 70 *. h?0r}r*M.
dálks og hálfn djrfire, fl.
XÍÖU.
X. AB,.
Seyðisfirði, 20. október 1900.
mnBmnng
XB. 86
Biðjið ætíð um
Otto Monsteds
d a ii s k a s 111 j ö r 1 i k i,
sem er alveg eins notadrjiigt og bragðgott og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta 1 Danmörku, og býrtil
óefað liina beztu vöru og ódýrustu i samanburði við gæðin.
Pæst hjá kaupmönnum.
Ný aðferð
í stjórnarskipunarxnáiimi.
Xokkrar atbugasemdir
eptir
Boga Th. Melsted.
(:0:) ^
Niðurl.
íslendingar geta sjálfir sagt sér
það, hvort eigi muni vera betra fyrir
pá, að búa sig undir í nokkur ár, enda
þótt pau yrðu 15 eða 18, til pess að
geta farið pannig að og tekið stjórnar-
skipunarrnálið alveg frá rótum, heldur
enn að höggva petta ofan í sama farið,
eins og gjörthefir verið á síðustu arum,
svo eg minnist eigi á hitt, sem er
púsund sinnuin verra, að gefa upp
alla heimastjórn. A meðan peir væru
að búa sig undir, gætu peir gjört nokkr-
ar hagfeldar breytingar á framkvæmd-
arstjórninni innanlands, eins og opt
hefir verið rætt um að gera. En hvað
sem peir nú ráða af, munu peir pó
sanna pað, að einungis á pennan hátt
geta peir fengið fulla sjálfstjórn yfir
sérmálum sínum og fengið hana vel
tryggða að lögum.
En gjörum nú ráð fyrir hinu allra
versta, að Danir vildu eigi veita oss
heimastjórn piátt fyrir pessi tilboð vor.
— Ekki munuin vér pá komast langt
áfram í pessu máli á pann hátt, sem
hingað til hefir reynt verið. — ís-
lendingar myndu samt fá mestu sæmd
af málinu, pví pessi boð peirra væru
fögur og drengileg, og sýndu, að peir
vildu leggja inikið í sölurnar til pess
að vinna sjálfsforræði í eigin málúm
og frelsi sitt aptur, og pá fyrst — en
ekki fyr — er pað eigi peirra sök,
pott peim takist pað eigi. hlargur
góður og vitur maður í öðrum ríkju.m
mun nú líta svo á sjálfstjórnarmál
vort íslendinga, að vér í raun réttri
eigum alls ekki skilið að fá fulla
heimastjórn, efvér viljum ekkertleggja
í sölurnar til pess að eignast hana,
og að vér höfum pá fyllilega fengið
pað, sem vér verðskuídum. Yér stóð-
um í pessu atriði öðru vísi að vígi
áður enn vér fengum stjórnarskrána.
pað sá Jón Sigurðsson vel, pess vegna
vildi hann bíða og f'á heldur betri
stjórnarskrá.
Eyrir rúmum tveimur árum lét eg
í ljósi tillögur um smábreytingar á
stjörnarskipun vorri, er miðuðu að
pví að efla stjórnvaldið í landinu
sjálfu. Breytingar pessar voru svo
smáar, að pær höfðu enga stjórnar-
skrárbreytingu í för með sér, heldur
voru pað einungis breytingar á stjórn-
arathöfninni. Eg sagði að breytingar
pessar væru hið minnsta stig áfram,
á heimastjórnarleiðinni. Eg vissi að
breytingártillögum pessum rnyndi verða
ílla tekið af mörgum löndum mínum,
meðal annars af pví, að ýrnBum peirra
er illa við að byrja á byrjuninni og
peir hafa aðrar tillögur að berjast
fyrir, en pó sérstaklega af pví, að
íslendingum hefur öldum saman verið
illa við, að hafa. stjórnarskipulag sitt
einfalt og einbrotið, er um innan-
landsstjórnina er að ræða. peir hafa
annaðhvort viljað reisa upp eitthvert
mikið stjórnarbákn í landinu sjálfu
og setja hásæti undir höfðingja sinn
(sbr. „Jarl viljum vér yfir oss hafa),
svo að peir gætu lotið honum greini-
lega, og pyrftu að fetta sig aptur á
bak til pess að geta séð upp á
ásjónu hans, — eða peir hafa viljað
lúta útlendu hátignarvaldi. |>ótt eg
gæti eigi hugsað mér neinar skynsam-
legar tiliögur í stjórnarskipuuarmálinu,
sem eg gæti búist við, að löndum
mínum mjndi ver líka í fyrstu, hirti
eg eigi um pað, af pví að eg hugði
— og hygg enn —, að vér verðurn
annaðhvort að byrjaá byrjun-
inniogfeta oss áfram, eða
pá aðleggjamikiðísölurnar
ogtakamálið alltfrá rót-
u m. Eleiri breytingartillögur enn
pessar liinar smáu vildi eg af ýmsuin
ástæðum eigi láta p á í ljósi. Hins
vegar ásetti eg mér að skýra síðar
frá stærri breytingartillögum og
hvernig heillavænlegast mundi vera
fyrir íslendinga að fara að, ef peir
vildu gjöra stórbreytingar á stjórnar-
skipun sinni og taka málið frá rót-
um. J>að hefi eg nú gjört í stuttu
máli með giein pessari, og eru petta
hinar in e s t u breytingar, sem eg
hygg að vér getum gjört á stjórnar-
skipun vorri til pess að fá heimastjórn
(hið s t æ r s t a stig á heimastjórnar-
leiðinrfi), enda mundu pær veita oss
fulla heimastjórn og tryggja pau rétt-
indi vor eins vel og hægt er, ef vér
fáum peim framgengt. Á pessum
tveimur tillögum mínum er a f a r -
m i k i 11 munur, pótt báðar stefni í
sömu átt. A milli peirra er bæði
stjórnarskrárfrumvarpið frá 1885 og
miðlunarfrumvarpið frá 1889, og pað
má koma fram með mjög margar
breytingartillögur við stjórnarskrá
vora og enda við stjórnarskipunar-
mál vort i heild sinni, sem liggja á
milli pessara tillaga minna, pví
stigin geta verið svo mörg á heima-
stjórnarleiðinni. Sama er að segja
um hina stefnuna í stjórnarskrármál-
inu, uppgjafarstefnuna eða
Hafnarstjórnar stefnu n a,
eins og eg hefi ,áður skýrt frá,* en
í pá átt hefir til pessa dags, frá
pví vér fengum stjórnarskrá, að eins
ein tillaga komið í ljós, sú er dr,
Yaltýr Gruðmundsson flutti og kennir
við sjálfan sig.
fá er mönnum almennt fer að
skiljast petta, eiga menn miklu auð-
veldara með að átta sig á öllnm
peim breytingum, sem fram kunna að
koma í stjörnarskipunarmálinu. Allt
málið verður miklu ljósara en áður.
og samvinnan meðal landsmanna
margfalt auðveldari enn ella. Að átta
sig rétt á stefnunum í stjórnarskipun-
armálinu, er- að sínu leyti eins nauð-
sýnlegt og að geta skilið, að tvisvar
tveir eru fjórir, pá er menn vilja
fara að læra að reikna. Skilji menn
pað ekki, geta menn ekki skilið í
reíkningi.
f>á er stefnurnar eru orðnar Ijósar
fyrir mönnum í stjórnarskipunarmál-
inu, sjá menn einnig, hve allt hið
mikla prof og póf síðan 1889 um
margar og nýjar stefnur í máli pessu
hefir verið vanhugsað. Margur mun
pá undrast yfir pví, hvernig nokkrir
menn hafa getað farið svo hörðurn
orðum um pann ágætismann fyrir
miðlunarfrumvarpið, sem var aðalhöf-
undur pess. Einnig mun pykja kyn-
legt, hvernig dæmt var um frumvarp-
ið sjálft, pví pað væri stórt og dýr-
mætt stig áfram á heimastjórnarleið-
inni, ef pað væri sampykkt.
J>ví betur senv Islendingar átta sig
á stjórnarskipunarmálinu, pví fleiri af
peim munu verða fastir á peirri
skoðun, aðvera á móti hverri
einustu brey tingu ástjórn-
arskrávorri, smárri sem
stórri, ermiðar að pví að
flytja yfirráðin yfir sév-
málum vorum út úr landinu,
og peir munu jafnframt komast að
raun um, að peir íraunréttri
getaveriðmeð öllum peim
* Sbr. bælding minn „Önnur uppgjöf
lslendinga11. Km.höfn. 1898. eg * grein mína
I ..Heimastjórn og Hafnarstjóm“ i Austra 20.
■ júli 1899., nr. 20' IX. ár.
br eytingum, sem miða &ð
pví að flytjaæðstuyfirráðin
y fi r sérmálum vorum inní
landið, sé peimaðeins velog
viturlegafyrir komið; og pá
munu íslendingar aldrei sýna pað
framar í verkinu, að peir séu óhæfir
til pess að eiga beimastjórn, en pað
gjöra peir, hvenær sem peir yfirgefa
heimastjórnarstefnuna óneyddir. Æski-
legast væri að íslendingar byggju sig
nú vel undir í nokkur ár, og tækju
síðan upp allt stjórnarskipunarmálið,
eins og hér hefir verið bent á, enn pó
eru eigi mikil líkindi til pess, að peir
muni gjöra pað, pví margur mun segja
sem svo: „Já, ekkí held eg fari að
kaupa stjórnfrelsi eða rétt minn af
Dönum“, og peim pykir gott allt
gefins. En einhvorn tíma bljóta pó
íslendingar að komast svo langt á
loið, að peir gjöri pað.
Islendingar eru svo hamingjusam-
lega staddir, að engurc dettur f hug,
að taka af peim frelsi peirra með
ofbeldi. |>ess vegna má líta með
hinni mestu rösemi á stjórnarskipun*
armálið. Mest er pvi undir íslend-
ingum sjáfum komið, og peir munu
sannarlega fá pá stjórnarskipun, sem
peir verðskulda.
Staddur í Firenzo 17. mai 1900.
Herra ritstjöri!
t>ó eg ætlaði mér eígi að svara
aptur árásum Bjarkaliðsíns i Seyðis-
firði — enda hefði heldur eigi gjört
pað, pó beinzt hefði verið að mér
sjálfum eingöngu — pá verð eg pó
enn einu sinni að biðja yður um rúm
í Austra fyrir nokkrar línur viðvíkj-
andi greininni: „Skuldaklafinn. Orum
& Wulffs verzlan á Yopnafirði"
38, tölubl. „Bjarka“
Hún er nú loksins riðin yfir höfuð
verzlunarinnar pessi skrugga, sem
lengi hefir vofað yfir og sem líklega
hefir átt að ríða henni að fullu.
fað er hvorki meira né minna, en
orðrétt útskript úr veðmálabókinni af
veðskuldabréfi Bjarnar Jónassonar á
Hámundarstöðnm (eg er ekki eins
tilfinninganæmur eins og f01'8!0*111!
Erlingsson og sé pví enga ástæðu til
að ieyna nafninu, sem flestir kunnugir
pessutan munu ráða f) og staðfest af
sjálfum herra sýslumanninum. fað er
vissulega ekki hægt að segja annað,
en að aðferðin sé fullkomlega samboð-
in mönnunum! Hér er ekki staður né
rúm til að ræða um, livort pað muni
vera embættisskylda herra sýslu-
mannsins, að láta óviðkomandi menn
fá orðréttar útskriptir af skuldasamn-
ingum annara, eða hvort embætiis-
bækur sýslunnar muni ætlaðar til pess,
að hver og einn, sem pykist eiga sín
að hefna á öðrum manni, geti fengið
að nota pær í peim tilgangi — um
pað getur orðið rætt á öðrum stað