Austri - 30.11.1900, Blaðsíða 2

NR. 42
A U S T R I.
152
svipuð orð um munn fara, sem í
bi éfinu, að pú myndir „n a u m a s t“
„afsala“ okkur „henni (o: peim rétt-
indum, er hún veitir eða viður-
kennir), Eg kvíði pví ekki, að réttur
íslunds verði nokkru sinni svo
kominn undir atkvæði pínu, að pú hafir
tök á að afsala honum, hvort sem pú
ert pess naumur eða óðfús — svo að
ekki hafi pörf verið að „nota tæki-
fajrið“ til pessa að láta pess gefið. Hjá-
leitt virðist pað og hjá pér, að vilja
verja eitthvað fyrir kapps sakir fremur
en nauðsynjap, og bregzt pér par
„praktiskan“.
J>ú her fram prjár spurningar og
eiga úrlausnir peirra, að pinni hyggju,
að staðfesta pað, að engu sé spillt,
pótt Yaltýskan (frumv. dr. Valtýs frá
síðasta pingi) verði samp. af alpingi.
Eg skal nú taka upp til andsvara
spurningar pessar, pvi að pær koma
við raálefninu, pótt ekki verði sagt, að
nú sé „fióðlega spurt“-
„Hverju afsöluðunr vér oss pegar
vér (fsl.) baðum konunginn um „stjórn-
arbót“ árið 1873 svo frjálslega, sem
hann sæi s ér f æ r t að veita?
Hvað „gáfum vér upp“ pegar vér
págum „frelsisskrána“? Iivernig stóð
á pví, að pá var eigi loku skotið fyrir
allan framgang málsins um aldur og
æfi?“
Á alpingi 1873 var samin frjálsleg
stjórnarskrá fyrir island, byggð á' étti
landsins og pörfum, en jafnframt var
gjörð varatillaga um pað, að
konungur veitti landinu stjórnar-
skrá, sem hefði í sér fólgin tiltekin
ákvæði, og loks sett sem skilyrði, að
sú stjórnarskrá yrði lögð fyrir 4. lög-
gefandi alpingi. — þegar hér var
komið, var alpingi aðeins ráðgjafarping
(og hafði pví ekki löggjafarvald) og
varð pví að fara að pví bónarveg við
konung sinn, að fá stjórnarskrá. En
hér var um ekkert afsal að ræða,
enda var fyrirvari alpingis nægilega
tekinn til greina í 61. gr. stj.skr. par
sem alp. er veitt heimild til pess að
gjöra breytingar á stjórnarskránni,
livenær sem pað vill — og (,etur að
sinni hálju veitt þcssum breytinqum
lagayddi á nœsta aukaþingi. — hvort
sem stjóminni líkar betur eða ver. ■—
fessvegna „gáfum vér ekkert upp“ og
pessvegna var ekkí loku skotið fyrir
allan framgang málsins um aldur og
æfi. —
En n ú setur Danastjórn al-
pingi íslendinga skilyrði fyrirfram, ekki
eitt, heldur mörg: Hún kveðst ekki
sampykkja Valtýskuna nema því að
eins, að alpingi fallist á skilning'nennar
um ríkisráðssetuna, — segir fyrir-
f r a m að parmeð skuli á enda kljáð
stjórnarbarátta Islendinga — og loks
einkanlega, að breytt sé einmitt þeim
orðum í 61. gr: sem áður er ávikið
og hezt viðurkenna rétt pjóðarinnar.
J>ú fræðir mig (og aðra) um pað, að
nú sé „pýðingar mikil“ tímamót. Svo
spyr pú mig nreð mestu áfergju: „Sérðu
ekki, veiztu ekki. skilurðu ekki —
hvernig liögum lands vors er háttað?“
Og pú tekur af mér starfið að svara.
J>ú skýiir frá pví, að emb.menn færi
sig upp á skaptið, fjölgi embættum,
auki laun sín osfrv. með tilstyrk
pingsins. f>etta póttist eg áður sjá og
vita fullgjörla — og eins hitt (sem pú
nefnir) að agentar11 fara hér um, og
enda liggja í landi, til pess að telj»
ólifandi og
fólki trú um, að hér sé
sjálfsagt sé að flýja landið. — En
„hvað svo meira?“ Hversu viltu láta
bót vinna pessum moinum? Um pað
segir pú ekki neiti fyrst, en rótt á
eptir segir pú pó, að eins og högum
þjóðarinnar sé nú homið pá ríði oss
mest á að fá gagnlega stjórnarhót,
og áttu par við „pað eina sem nú er
fáan!egt“ — Valtýskuna frá síðasta
pingi.
J>ér er ekki vel við embættismennina
og pykir peir skara eldi að sinni köku,
en pá skaltu gæta pess, -að einmitt
peir eru fjölmennastir í flokki ;Val-
týskunnar og við peiira fylgi styðst
hún aðallcga, pótt nokkrir „bændur
lalli eptir á — og ýmsir bralli smærri“.
Eru peir að starfa að pessu til pess
að hefja upp olpýðuna, cfla s'o mátt
hennar, að hún geti haldið í herailinn
á peim og takmarkað laun peirra?
Eða hyggur pú, að Valtýskan muni
slöðva Vesturheimsferðirnar? Skrítið
er pað, að allir vorir vestheimsku
landauðnarpostular eru ramm valtýsk-
ir undantekningarlaust, og
reyna af ipegni að berja henni inn í
lýðinn á ferðum sínum, — og svo
hyggur pú að peir (einsog emhættis-
mennirnir) séu svona kappsamlega að
reyna að spilla atvinnu sinni og fram-
tíðarhugsjónum um landauðn hór? Ef
petta er ekki meining pín með hinum
áfergislegu spurningum um „hag lands-
ins“ og ráðum til viðreisnar honum,
pá veit eg ekki hvað pú ert að fara,
— noma pú viljir svo böl bæta, að
bíða annað meira. Eða „sérðu ekki,
veiztu ekki, skilurðu ekki?“
J>ú birtir í „bréfinuw setning frá ein-
mæli okkru í fyrra, og vilt láta al-
menning ráða í pað af henni, hve ein-
strengingslegur eg sé í skoðunum.
J>essi aðferð er ekki sem drengilegust,
par sem eg hafði ekki haft slikt í
frammi við pig. og setning pessi varðar
ekki umtalsefnið — en úr pví, að
pú hefir gjörzt hennar svona lang-
minnugur, pá skal eg skýra hana fyrir
pér stuttlega.*
Eg kastaði fram við pig. til pess að
hefja máls, í gamni og alvöru pessari
spurniugu: „Verzlar pú við Dani?“
Mér finnst, að íslendingar hafi ekki
borið pað gagn úr býtum í verzlun
sinni við Dani frá pví fyrsta, að ekki'
megi gjöra að umtalsefni, hvort tími
mundi til pess komirn að verzla held-
ur við pær pjóðir, sem eru miklu
meiri verzlunarpjóðir, miklu nálægari
(eða pá ekki fjær) og selja afurðir af
löndum sínum, án pess að hafa Dani
að meðalgöngumönnum. Einar As-
mundsson í Nosi hefir sagt meðal
annars um petta mál: „Eg só ekki
að við pyrftum neitt að sakna við-
skiptanna við Höfn, pótt pau eyddust
með öllu“,** og hygg eg pað pó ein-
mælt, að hann hafi ekki haft minna
vit á, hvað haganlegt væri verzlan ís-
lands, en hver annar. Sjálfur ertu nú
að tala um maðkaðar baunir og grýtt
mjöl o. s. frv., en pessar vörur komu
pó frá Danmörku og eru pví eitt vitn-
ið uin ágæti hinnar dönsku verzlunar
á voru landi.
* Annars rii eg geta Jiess, að vel má
vera, að Jiú getír rifjað upj> úr einhverju
samtali okkar einhverja fljótsagða setningu,
lítt hugsaða, ársgamla eða eldri, sem þú
gætir gjört skoplega, ef ekki or gætt sam-
handa og atvika og þætti mér slíkt lítil veiði.
** Tim. kaup. 1. bls. 62.
: J>ú ritar mér heilmikið um „Kaup-
! félag J>ingeyinga“. J>otta ferðalag er
algjör „buttreið“ frá málefninu — og
mér sjálfum kemur pað heldur ekki
: við á nokkurn hátt, pví að eg er eng-
* inn kaupfélagsmaður, einsog pú veizt —
í og varðar mig pví ekki um að svara
! pessu. En úr pví að pú stílar til mín
aðdróttun um pað, að „forkólfar og
máttarstólpar“ kaupfélagsins „geti
varla horft, á sjálf trúarbrögðin eða
himneska hluti öðruvísi en í gegn um
kaupfélagsskap og söludeild“, — pá
er mér skylt að benda pér á, að slík
tilhæfulaus árás á trúarbrögð manna
er algjör óhæfa, og skil eg ekki hvað
pað er sem villir pér svo sýn, að pú
sérð ekki hve staðlaust pað er, að
possir menn gjöri sig seka í peim
hugsunarruglingi að blanda trúar-
brögðum sínum saman við kaupfélags-
skap og „söludeild“.
Mér pykir vænt um að pú viður-
kennir, að hverri pjóð sé pað nauðsyn
að oiga háskóla, En pér pykir rangt
að hugsa um háskóla, m o ð a n alpýðu-
menntunin skipar ekki hærri sess í
landi en nú er. J>að er sjálfsagt, að
menning og menntun alpýðu parf að
taka miklum umbótam, ef vel skal
vora, — en pað segja menn pó, að
bin „lægri menntun“, eða alpýðumennt-
un, sem kölluð er, só hór engu ver á
vog komin, en í mörgum vel mennt-
uðum löndum. En „æðri mennt-
u n i n “ er hér á óæðra bekk, og sé
eg ekki annað en hún yrði bezt viðrétt
mcð háskóla. Hann á að byggja upp
og breiða út vísindin, veita beinlínis
hina æðri menntun, en óbeinlínis eflir
hann og treystir menntun alpýðu.
Háskóli ber að vísu vitni um menntun
peirra, sem hann hafa stofnað (og er
að pví leyti ávöxtur af menntun-
inni, einsog pú segir), en einkum á
liann pó að vera öflug u n d i r r ó t
allrar menntunar. Samlíking pín hin
endurtekna um björkina er pví ekki
hugsunarrétt.
Eg hefi nú leiðrétt margt af pví,
sem afvega var fært í bréfi pínu, og
nenni pví ekki að eyða tíma til pess
að skila pér aptur „snúnu porskroðun-
um“ og öðrum slíkum sendingum, sem
pér eru svo mjög útfalar. J>ó skal
eg benda pér á, að „skeggbroddar
keisarans“ eru ekki örfamark mitt —
og var pér pví óparft að hlutast til
um heimilisstörf min í pví sambandi —
en á hinn bóginn var pér að vísu
vorkunn, pótt pú grípir í vandræðum
tvisvar í pessa dönsku hugmynd
„Kejserens Skæg“, til pess að hafa pó
eitthvað að hanga í.
J>ú metur pólitiska skoðuun mína
til verðs — í „sjóvetlingum úr geitar-
hári“(!) — auðvitað. J>etta verðlag
pýðir ekkert, pví að mín pólitiska
skoðun gengar ekki kaupum og sölum.
En ef pú hefir með pessu viljað (um
leið) auglýsa fala „geitarhársvetlinga“
hjá pér, pá var pað heldur ekkinauð-
synlegt, pví að hvert skyldu peir heldur
leita, sem pá vöru girnast, en til
peirra, sem kunnir erú að pví, að fara
í geitarhús að leita sér ullar. Loks
má og geta pess, að varla mun fært
að toga strýið af pessari marghrelldu
„Vigur-geit“ til pess að framleiða
jafn óvandaðan varning, sem flíkur úr
geitarhári munu almennt pykja.
„Dannebrogen“ er nú borin fram
gegn merki Einars J>veræings og Jóns
Sigurðssonar — og bardaginn stendur
sem hæst. En pó að flokksmenn
danska fánans pykist „standa betur að
vígi“, pá hafa peir ekki unnið pann
sigur enn, að peir hafi ráð á skapa-
dægri bræðra sinna og feðra í hinum
flokknum — og ætti pví ekki að fagna
yfir sigrinum fyr en hann er unninn.
Slíkt hefir opt gefizt illa.
Kveð eg svo bréfritarann.
B. S.
Aukaútsvör í Seyðisfjarðarkaupstað
fyrir árið 1901 hefir niðurjöfnunar-
! nefndin nú uppkveðið. Tæpum 4600
krónum or jufnað niður á 221 gjald-
anda alls, (208 í fyrra). J>eir sem
gjalda 8 krónur og par yfir eru hér
taldir:
Fiskiveiðafélagið „Garðar“
O. W. Arvinger hlutafélag
Gránufélagsverzlan
„Seydisfj. Dampfiskeriselskab“
í V. T. Thostrups verzlan
* Sig. Johansens verzlan
j Rasmussens verzlan
j T. L. Imsland
Pöntunarfélag Eljótsdæla
Dansk-islandsk Éiskeriselskab -
Síld arveiðafélagið
Skósmíðafélagið
Leikfélagið
I. M Hansen konsúll
Jóh. Jóhannesson sýslum.
St. Th. Jónsson kaupm.
Er. Wathne kaupm.
Kristján Kristjánsson læknir -
J>órarinn Guðmundsson verzl.stj.-
Sig. Johansen kaupmaður
E. Th. Hallgrímsson verzl.stj. -
Jón Jónsson, Múla, pöntunarstj. -
Dánarbú Ólafs Sigurðss. Fj.seíi -
H. I. Ernst lyfsali
Eyj. Jónsson skraddari
Stefán í Steinholti kaupm.
Kristján Hallgrímsson hótelvert-
Jóhann Vigfússon verzlunarstj.-
Lars Imsland kaupm.
]>orst ,Erlingsson ritstjóri
Páll Árnason útvegsbóndi
Einar Helgason Gerði
A. Jörgensen bakari
Einar Thorlacius sýslumaður
C.B. Herrmannframkvæmdarstj.
Ingimundur Ingimundarson
Rolf Johansen verzlunarm.
jporst. Jóusson kaupm.
Sig. Sveinsson múrari
J. Stephensen póstafgreiðslum. -
Kristján Jónsson veitingam.
N. Nielssen verzlunarmaður
Skapti Jósepsson ritstjóri
Vigfús Kjartansson smiður
Gunnlaugur Jónsson verzlm.
L. S. Tómasson bóksali
Árni Jóhannsson bæjargjaldkeri-
J>orst. Gíslason ritstjóri
Jóh. Kr. Jónsson kaupm.
Sig. Eiríksson
Jóhann Sigurðsson verzlm.
Bogi Jónsson snikkari
Eriðrik Gíslason úrsmiður -
Stefán I. Sveinsson úrsmiður -
Bjarni Sigurðsson gullsmiður -
Magnús Einarsson kaupm. -
J>orst. Skaptason prentsm.eig, -
Gestur Sigurðsson Firði -
Friðriksen Búðareyri -
Hallgr. Einarsson ljósmyndari -
Jón Ólafsson verzlunarmaður —
Sigurður Jónsson verzlunarm. —
Jón Jónsson Bræðraborg —
Guðm. Arnason s. st. —
Bjarni Ketilsson póstur
Brynjólfur Sigurðss.ljósmyndari —
Sveinn Jónson Eiríksstöðum -
Jón Jönsson trésmiður -
Magnús Sigurðsson verzlunarm. -
Matthías J>órðarson skipstjóri -
Aase skipstjóri —
Berg garfari
Jón Sigurðsson
Elis Jónsson
Einar P. Long
kr. 455
— 400
— 400
— 400
— 300
— 280
— 140
— 100
— 100
— 50
— 40
— 20
— 15
— 75
— 75
-— 75
— 75
— 65
65
45
40
40
40
40
37
35
33
30
28
25
22
22
22
22
20
18
18
18
16
15
15
15
15
15
14
13
12
12
12
12
12
11
10
10
10
10
10
9
9
9
9
9
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8