Austri - 01.09.1903, Blaðsíða 1

Kdmurút 31liníad ámanuði
12 arkir minnst til næsta
nýárs,kostqr hér á landi
aðeins 3 kr., erícndis 4 L
SHaiddagt 1. júlí.
XIH. Ar.
Seyðisflrði 1. septeinfler 1903.
AMTSBÓKASAFNIÐ á Seyðiafirði
er opið á laugardögum frá kl. 2—3
e. m.
Berra St. Stephensen veitir bóka-
safninu forstöðu I fjarveru hr. L. S.
Tómassonar.
Hvalamálið.
fað er einkennilegt, að sjá nú, á
meðan umræðurnar um hvalamálið
standa sem hæst á alþingi — v a 1-
týsku blöðin nær öll taka ákaf-
lega málstað hvalaveiðamannanna gegn
hækkun á útflutningsgjaldi á afurðum
hvalaveíðanna, pó pær hafi gefið hval-
veiðaeigendunum stórkostlegan árlegan
hagnað, jafnvelum 100pús. kr. í
breinau árlegan ágóða,
Eu enn pá undarlegra tr pó að
heyra pá alpingismenn, er nú leggja
pað til á pingi, að tekið sé, nær hálf
million af varasjóð landsins til ýmsra
fyrirtækja, ætla nú að ærast út af
því, pó gjöldin séu lítið eitt hækkuð
á hvalaveiðamönnunum, pessum auðug-
ustu atvinnurekendum landsins, er
hingað til hafa rangíega sloppið hjá
öllum atvinnu- og tekjuskatti og verið
hvað eptir annað ivilDað með önnur
útgjöld sín.
En hlæilegast er pó af ölllu, að sjá
nú „Isafold“ og „Bjarka“ bera pá
Svein Ólafsson og Bjarna Særnundsson
fyrir sig, hvalaveiðunum til málsbóta:
Hann Sv. Ól. landsdrottinn hvalveið-
aranna, hann Sv. Ól., sem vildi í
fyrstu banna að reisa nýjar hvalveiða-
stoövar, — par til aö hann sjálfur
fékk vissu fyrir að geta bætt einni
nýrri hvalveiðastöð við í landareign-
inni, hann Sv. Ól., sem fann upp peð
pjóðráð! að friða hvalina hér við land
á veturna, er peir koma hér eiei, en
leyfa að skjóta pá á sumrin, er fisk-
veiðar standa hér sem hæst og hraL
irnir ganga mest að landinu, og eru
nytsamastir lyrir fiski- og síldarveið-
arnar, hanu Sv. Ól. sem er peirn mun
vitrari! en dr. Johan Hjort, að hann
iær ómögulega skilið, að hvalirnir geti
haft nokkur áhrif á síldargöngur, po
peir sumir eti síidma, en aðrir pað
sum húu lífir á,og pað einmitt stæi-stu
hvaliruir, hann S v. Ól., sem heíir frá
blautu burnsbeini Lorft upp á pað
bæði í Mjóaíirði og X n ðfii ði, hvernig
hvalirnir ráku sildina úr hafinu upp að
laudiuu og á grynniugar í kastnæturnar,
svo að árið 1880 var á Mjóafirði
panmg kastað við Kolableikseyri fyrir
SOOO tunnur sildar i einu, en íyrir
inuan Asknes fyrir c. 6000 tunnur,auk
pess sem diapst í nótinui; og mun
Svein pá að iniunsta kosti reka
minni tii skildinganna, er faðir hans
ékk pí í landshlut af síida rveiðinni.
Og svona gekk pað hér fyrir öllu
Austur- og Norðurlandi ároeðanhval-
irnir voru eigi arepnir svona hroða-
lega niður. En nú er síld inu i hotn
á flestum fjörðum norðan og austan
lands,en fæst aðeins í lagnet að nokkr-
um mun, en gengur ekki að landinu,
af pví bvalina vantar til pess að reka
og styggja baua pangað,sem kastað verði
fyrir hana.
I hitteð fyrra varð sama reynslan
á Beyðarflrði, að síldin lá í fjarðar-
djúpinu par til hvalurinn kom og rak
hana að landi, svo kastað varð fyrir
hana. Hverjum atuugulum mauni, sem
við sjó helir verið, er petta vel kunn-
ugt, pó talsmenn hvalamannanna, peir
Sveinn Ólafsson og herra Bjarni Sæ-
mundsson vilji eigi játa petta. J>eir
hafa pað einsog surnir málsfærslumenn^
að álíta pað sína fyrstu skyldu í pessu
máli gagnvart skjólstæðingum sínum
að neita sannleikanum og reynslunni,
— Annars hafa skoðauir Sveins verið
marghraktar hér í Austra, en Bjarna
í Jsafold af herra skipstjóra Mattfe
p>órðarsyni, sem íiskifræðingurinn hefir
eigi oss vitanlega treyst sér til að
hrekja.
Og pá skulum vér athuga kvein^
stafi 2 stærstu hvalveiðamannanna,
HansEllefsens og Lauritz
B e r g s til alpiugis í suinar útaf
væntanlegri nokkurri hækkun á út-
flutningsgjaldi af hvalafurðum fram-
vegis, er peir að vanda segja að muni
flæma alla hvalveiðaraenn af Jaudi
brott, par pessi atvinnuvegur ekki geti
borið! pessa „gífurlegu“ hækkun.
jþað virðist nú ekki ósanngjarnt, að
hvalamenn tækju dáJltið tillit til pess^
að peir hafa i öll pessi ár komizt hjá
öllum tekjuskatti af pessari arðsom-
ustu atvinnu hór á landi og eigi boiið
skattbyrðina í réttu hlutfalli við aðra
atvinnurekendur landsins, og mjög
eðlilegt, að alpingismenn álíti pá oðr-
um færari til að bera nokkuð hækkuð
gjöld af atvinnu sÍDni.en porf landsjóðs
iiú svo mikil, að útgjöldin eru áætluð
að fara muni nær hálfri million
yfir tekjnrnar, og pað er alveg ósann-
að mál hjá peim Eliefsen og Berg,
að hvalaveiðarnar poli eigi petta atikna
útflntningsgjald af hvalafurðunum og
jafnvel næsta ólíklegt, að hvalveiðarnar
geti eigi borið pað á meðau svoaa
■vel veiðast hvalirnir sem í (ýrra, ef
rnargir hvalveiðamenn hafa 90 pús. kr.af
veiðunum og geta par að auki lagt
20,000 kr. í varasjóð, erasog sagt
heiif verið að hvalaveiðafélag Bulls á
Hellisfirði hafi gjört í fyrra. Og pá
hefir herra Ellefsen varla haft míkið
lægn ágöða en Bull, par sem hann
skaut yfir hálft fimmta hundrað hvali
í íyrr-a, og muu í ár pegar líka hafa
veitt mjög vel, og par á meöal eitt-
hvað afbinum dýrmætustu Spermacet,-
hvölum, en^æpir pó nú^einna hæst
yfir hækkun útgjaldanna. Yér getum
pví eigi tekið alvarlega staðhæfingu
hans um„að boginn hafl verií spennt-
ur svo langt of hátt“ af alpingi, að
ástæða sé fyrir hvalaveiðamenn að
flýja landið með veiðistöðvar sínar,
svo landið missti allar tekjuraf hvala-
veiðunum.
Og pó nú svo færi, að pessir stór-
auðugu hvalamenn, er verja pví nær
öllum hinum mikla agóða afhvalaveið-
inni erleudis, flyttu héðan úr pessari
selstöðu peirra hér á landi, og land-
sjóðurmissti hinar hór til mjög óveru'
!egu tekjur af hvalveiðiuni, pá álítum
vér að auknar íiski- og síidarveiðar
með nót mundu bæta landssjóð að
í'uliii paö tap, bví pær veiðar auðg-
uðu injög landsmenn sjálfa gagnstætt
hvalaveiðunum. Svo her pess og að
gæta, að nótasildin er einmitt lang
hæst í verði á hinum utlenda markaði,
en hún virðist nú vera eyðilögð að
mestu leyti sökum pess að hvaldrápið
bægir hvölunum frá landinu og eyðir
peim að fuilu að siðustu, sem vér
álítum stórtjón fyrir landið og óum-
flýjanlegt samferða hvalaveiðunum.
Eu hvalamenu pessir, Ellefsen og
Berg, pykjast víst hafa rétt rothögg
að alpingi og oss friðunarmönnum með
pví að hóta pví, að hvaladiápinu skuli
samt haldið áfram hér við land, pó
peu- verði að flytja hvalstöðvarnar af
landi brott: 1. af pví að „allur hvalur
hér við laud er skotinn utan landhelgi,“
2. af pví hægt sé „að flytja skothval_
inu héðau til Eæreyja“ og í 3. lagj
„yrði pað vafalaust reynt að leggja
stórskipum utan landhelgi hér við land
og hafa á peitu bræðslu o. s. frv.
fetta er í sumar gjört norður í ís-
hafi.“—
En pað er dálítið athugavert við
pessar hótanir og röksemdir, að pær
eru allar á sandi byggðar, svo að vér
ekki kveðum fiekar að orði.
Hvaðfyrstu fyllyrðingunni, peirri um
„að allur hvalur hér við land sé skot-
iun utan landhelgi“ viðvíkur, pá er hún
í beinni mótsögn við drengskaparvott -
oi ð fleiri sjónarvotta í 5. tbl. Austra
p. á.
í öðru lagi telja hvalaveiðaraenn
hægt a,3 flytja skothvali héðan til Eær-
eyja, sem vér teljum mjög óvíst, að
hið danska löggjafarvald leyfði pessum
útlendingum, til pess að eyða hvainum
og spilla porsk- og síldarveiði vor
Islendinga, sampegna peirra.
I priðja lagi telja hvalamenn pað
hægt, að hræða hval á stórskipum hér
við land einsog gjbrt hefir verið í
suar.ar norður í tshafi?
fessi staðhæfing mun pó aldrei vera
gjörð á móti betri vitund, í trausti til
vanpekkingar vor Islendinga? J>vi
bæði Ellefsen og Berg halda Áustra
og Bjarka, og bæði blöðin hafa getið
pes ;, að pvílik tilraun með stórskipum
Vpps'ögn skrideg hundin við
áramót. Öuild nema komm
sé til ritstj. fyrir 1. oktö-
ier. lnnl. augl. 10 aura
Unan,eða 70 a. liver þtml.
dálks Oí/ hálfu dýrara á 1
síðit.
jj NR. 29
hafi gjörsaralega mistekizt við tilraun-
ir pær er gjörðar voru við Biarnarey
norður í íshafinu, eptir pví sem norsk
blöð skýra frá, er hvalamönnunum
getur varla verið ókunnugt um sem
Norðmönnum.
J>essar hótanir hvalaveiðdmannanna
eru p-í aðeins selliiti í peirra eiginn
vasa, sem vonandi er, að eigi hafi haft
rneira gengi hjá alpingi en staðhæf-
ingar peirra Bjarna Sæmundssonar og
Sveins Óiafssoaar um að pað sé,hégilja!'
ein, að hvaladrápið spilli nokkuð hski-
og síldarveiðinni.
J>á kvarta peir Ellefsen og Berg
mjög yiir pví hvnð hvalaveiðin sé kost-
naðarsöm, sem hefir enga pýðingu,
pareð hún er að pví skapi arosöm hér
við land.
]pá segist annar peirra (Ellefsen)
borga 49,000 kr- árlegu til Islands og
Islendinga í verkalauu, nauðsyujakaup,
skatt o. s. fi v, auk sveitaiútsvara,sem
vér ómögulvga getum álitið amiað eu
mikils til oí' hatt leikuað, par sem
hann hetir ínjög íáa Isieudinga i vinnu
sinni bér eyst.a, par sem nú em
aðalstöðvar hans, en „nauðsynjakaup“
geta eigi verið mikil, pur sem naiiu
fiytur flestar nauðsynjar með sér frá
Norvegi, en skattar léttir og enginu
tekjuskattur at' atvinnu — nema að
hmn telji sér skylt að svara pungum
álögum til peirra föðurlandsvina! er
taka svari hvalveiðamannanna í blöð-
unum gegu veiferð og lífsbjörg landa
sinna; og getum vér vel trúað pví, að
pau „v e r k a 1 a u n“ séu nokkrum
siunum prjátíu silfurpeniugar, en hvort
landsjóður haíi nokkra sérlega siðlerð-
islega ástæðu til að ívilna hvölurunum
fyrir pað, erum vér í miklum efa
um.
Hvalamenniruir eiga pakklæti mikið
skilið fyrir sínar höfðinglegu gjafir á
hvalkjöti, en pað minnir oss, að hér
fyrr meir hafi hvorki pað né sporð-
ur dó hægsli verið gefiö. En mikil
ópægiudi hefðu hvalamenn haft af pví
að láta pað hvalkjöt hrúgazt upp hjá
sér, er peir eigi gátu komizt ytir að
hagnýta sér, enda hefði af pví staðið
bein hætta fyrir iit' manna og siiepna.
er ýldast tók kjötið.
jþað mun vera herra Ellefsen, sem
rro'knaðist svo til, að hann mundi eptir
hækkuninui, er u. d. alpingis sampykkti
á hvalaafurdum, hafa í fyrra átt að
svara 30 pús. kr. meira.En hann fræðir
oss ekui um, hvað margar 30 pús. kr.
hann hafði í fyrra af hvaiaveiðunurn,
sem hefði pó verið mjög fróðlegt að
fá að vita, til pess að komast að
réttri niðurstöðu á, hvort pessi útgjalda-
hækkun hefði verið svo ósanngjörn í
samanburði við pann feikna afla, yfir
hálft fimta hundrað hvali, er
hann p' skaut hér eystra. það verður
að líta bæði á útgjalda og tekjufilið*
ina^af atvinnugrein pessarx, sem öðrum,