Austri - 01.09.1903, Blaðsíða 2

NR. 29
106
a u s t n i
til þess að fá það rétta "hlutfall út
mi!li tekja og út'jalda.
Oss furðar annars á úrí hvað, þess-
um ííorðmönnum blöskrar ’þessi út-
gjaldahækkun á þessari arðsömustu
atvinnu hér á landi, þar sera “oss er
knnnugt um, að í Norveaí verða’menn
nú að svara víða c. 20° '0 afinntektum
sínuro til almennra barfa, og í jSTorvegi
hafði landið í hreinan ágóða'af hval-
veiðunum þar:
árið 1896 kr. 1,034,600
— 1897 — 1,320,600
— 1898 — 1,286,600
— 1899 — 712,000
— 1900 — 498,000
(sjá bok dr. Johan Hjorts „Fiskeri
og Hvalfangast f det n ordlige Norge“
bls. 213,) sem er svo margfalt meiri
tekjuren Islandmundi fá eptir væntan.
legri hækkun alþingis á hvalafurðunum
svo hvalamenn hér virðist oss megi
vel sætti sig við hækkunina, og það
því fremur sem hvalidrápið hér við
laud eengur tiltölulega svo miklu betur
en við Horveg, þar sem eptir töflu í
tilvísaðri bók dr. Joh. Hjorts bls.
250 og 251,— fá 30 s kotb átar í beztu
veiðiárunum um 45’/g hval að með-
altuli alltáriðumkring, en hér
fær hr. Ellefsen á tæpum 5 mánuðum
á 7 skotbáta yfir hálft fimmta hundrað
hvali, og kvartar þó sáran.
verið látinnnhaldai því fram,5jað' hval-
urinn smalaði síld og fiski að landinu
og inn á firðina“.
fað raun alþýðu kunnugt, að Austri
„lætur“ ekki Ieiða sig. Yér fórum f
fyrra haust af eigin hvöt suður á firði
og héldum þar fund á Eskifirði til
þess að koma samtökum og samheldni
á í málinu, og tókst þa.ð mjög vel
fyrir eindregið fylgi allra beztu og
vitrustu manna þar svðra, er a 11 i r
voru takmörkun eða öllu heldur gjör-
samlegri útiýmingu hvalaveiðanna,
mjög hlynntir.
Síðan fórum vér til Eyjafjarðar og
héldum þar mjög fjölmennan fund
á Akureyri með sama góða árangri.
Og mátti heita að allir fundarmenn,
bæði á Eskifirði og Akureyri, væru
ssmdóma um málið,
Svo boðuðum vér
að ef hvalir hefðu nú fengið að ganga
inn á firðina} þá mundu þeir óðar
reka s'ldina að landi, svo hægt væri
að kasta fyrir hana.
fað á víst að vera hárfín og eyði-
leggjandd spurnine til Austra, hvers-
vegna hvalurinn Teki eigi ums sildina
frá landi, sem að? En henni er fljótt
svárað þannig, að þessi stórhveli, sem
eru beztir síldrekar, reka síldina svo
gruunt, að þeir komast eigi inn fyrir
hana til að reka hana út aptur til
hat’s, en verða að láta sér nægja að
fá sér glepsu utan af torfunum, þar
sem þeir fijóta. (Sjá tilvitnaða ritgjörð
A. S. Austra 26. jan. þ. 6.)
]pað er rangt og eigi góðmaunlega
til getið, að íslendingum gengi aðeins
öfund, en eigi lífsuauðsyn sjómanna
til þess að amast við hvaladrápinu.
kýrnar hafa miklu sjaldnar berklaveiki
en þær útleudu.
En ef hægt væri að sraíða sótt-
hreineunarvélar, sem reka mætti með
vataiafii, svo sparazt geti að miklu
leyti kolio, þá mundi biðsáslenzka smjör
hækka töluvert í verðn En þar til
álít eg að sótthreinsun mjólkurinnar
verði of dýr á svo litlum smjörgiörða-
búum.
Utan ur heimi.
-:o:-
sameiningu
Jóhannes sýslumann og Jón
við
Múla
Alþingi hefir nú afgreitt sem lög
frá þinginu, að hvalaveiðamenn skuli
greiða tekjuskatt af veiðunum einsog
Auscri bélt fram í vetur.
Frumvarpið um hvalafriðun (flutn -
ingsmenn Jóhannes sýslumaður og
Hannes Hafstein) er þannig:
„Allir hvalir nema smáhveli svo sem
hnýsur, höfrungar og marsvin skulu
friðhelgir fyrir allskyns skotum hver^
vetna 1 landhelgi, svo fyrir utan land
sem á fjörðum og fíóum inni árið um
kriug nema í ísvök só eð i fastir á grynn-
íngum eða lamaðir á annan hátt því-
líkar. Reka máhvali í land og drepa?
ef það er gjört með handskutlum eða
lagvopnum, en eigi með skotum og
skal þess ávailt gætt. að eigj sé síld-
veiði eða veiðarfærum spilt.“
Bjarki
er nú látinn bríxla oss Austfirðingum
og Norðlendingum um heirasku, hlið-
setur oss hjá „hinum rússneska skríi,“
er drap Gyðingaua svo hroðalega -
sumar í Kitscheneff, og Strílunum í
JSÍorvegi, er þykja einna fáfróðastir
þarlendra raanru. Sem dæmi upp á
heimskuna staðhæfir hann, að það hafi
v í ð a ! verið trú manna hér á landi,
að gufuskipin fældu þorskinn úr fjörð-
unum ineð skrúfuskarkalanum!!!
Yér fáumsf nú ekkert um það, þó
að Bjarki hefði verið stofnaður hér
og haldið út fram á þenuau dag til
þess að ijúga æru og mannorði af os8
sjálfum, en l°ggjum einungis þá heiðar.
legu tilraun í almanna dóm. En þess
krefjumst vér fastlega, að blaðið Bjarki
verði ekki notað til að ljúga æru og
virðingu af Austfirðingum og Norð-
lendingum, sem eru hér í þessari
síðustu ritstjórnargrein Bjarka settir
á bekk með heimskasta og ómenntað-
asta skríl anaara þjóða.
Yér ueitum þvi og, sem v í^svit.
andi ósannind um,„að Austri hafi
5
; hér til ftindar í málinu, er haldinn
• var 21. febrúar þ. á., og hélt fundur-
inn eipmitt þeirri stef'nu fram, er nú
j virðist ætla að verða ofaná á alþingi^
j þiátt fyrir hín harðsnúnu mótmæli
; hvalakonganna og leigutóla
þ e i r r a. Og stendur það í fundar-
gjörðinni hér, „að flestir liðir fundar-
gjörðarinnar hafi verið samþykktir í
einu hljóði“. „Fundurinn skorar á
önnur héruð að styðja að íramgangi
þessa máls á þeim grundvelli, er hér '■
hefir verið samþykktur.11 Á þessum
fundi var einmitt millibilsritstjóri
Bjarka alltaf viðstaddur og tók tölu-
verðan þátt í umræðum. Yér getum
því ejgi með vorum bezta vilja séð
annað en það sé vísvitandi ósannindi
er stendur nú í þess'ari ritstjórnargrein
siðasta Bjarka „að það sé langt frá 1
því að hægt sé að segja að það sé j
almennings álit, að hvalaveiðarnar •
spilli síld- og fiskiveiðum, að minnsta
kostí sé það ekki hér eystra“, þó ein-
stöka menn hafi af ómengaðri eigin- 1
girni og matarást á hvalakongunum
verið þeim meðmæltir.
J>að hafa bæði fyr og síðar verið
leidd rök að því hér í Austra, að |
hvalirnir rækju síldina uð landinu, og ;
fyrir því er og margra alda reynsla j
sjómanna, bæði hér á landi og í iSTor-
vegi, er mjög vel er frá skýrt í Ijósri
og sanniærandi ritgjörð í ,Gjallarhorni‘
í snmar eptir„Gamlan sjómann“,og sem
hefir verið sérprentuð. Sjá einnig hér
um ritgjör? í Austra 26. janúar þ. á.
eptir Anton heitinn Sigurðsson, er
sjálfur horfði upp á þaðí fyrra sumar
með mörgum öðrum sjónarvottum,
hvernig 2 hvalir ráku og síðan héldu
mikilli síld í heila viku afkróaðri
í vík einni norðaná Langanesi;þsssu
lík eru ótal dæmi. Og sjálfir hafa
flestir sjávarbændur horft á það á
hverju sumri á undan hvaladrápinu,
hvernig hvalirnir ráku síldina úr djúpi
fjarðanna upp að landinu, svo hægt
var að kasta fyrir hana. En það
stendur mönnum sannarlega eigi á
sama. hvort þeir fá þá síld, er fæst
opt 25—30 kr. fyrir (nótsíld), eða
reknetasíld, er ætíð er í miklu lægra
verði, og hætt er við að kremjistJJ
meðferðinni, er hún liggur lengur óað>
gjörð en skyldi. Auk þess fá íslend-
mgar miklu meiri v i n n u við nót-
síldina, en reknetasildina er mörg skip
láta sína eigin fiskimenn ganga aðjmestu
leyti frá úti á skipunum,
Nú er fullt af síld á flestum fjörð-
um hér austan og norðanlands og aíli
töluverður I net.— Getur nú nokkur
ó v i 1 h a 11 u r maður efazt um það,
Meðal við ástum.
Parísarblaðið „Matin“ þvkist hafa
fundið upp óyggjandi meðal gegn ást-
um rnilli karla og kvenna, er komi af
Enginn amast hér við reknetaveiðum j sjúkdómi í blóðinu, og leiði menu i
No< ðmanna,'ii.f því síldarveiðinni stendur j ailskonar gönur og á giapastigu. Blaðið
engin yfirvofandi hætta af henni.pvert \ segir: „að eigi þurfi annað en ieiða
s á móti er það gleðilegt, að frótta hve ; blóðið írá heilanum niður i magann
I víða rnenn eru hér á landi nú farnir \ því biöðlaus heili geti eigi hugsað um
i að reka sjálfir reknetaveiðar og vér jj ástir og þá gleymist fljott ástarþráiu.
j erum vel samdóma greinarhöf. Bjarka 1 Lækningin er mjög einíöld: Sjúklmgur-
í um það ei na,að styöja þurfi sjómenn \ mn (úinn ástfangni) áí4 daga að taka
: til þess að afla sér stærri og hætt'u- < inn kvöld og morgua þrjár matskeiðar
: minni skípa, en röðrarbátarnir eru. | af l&xerolíu! og fara svo í viku í heitt
’ Uin það rituðum vér fyrir mörguin í hað á hverjum degi 37°, og engan
í árum grein í Austra. er vér komum j kryddaðan eða feitan mat borða, en
af Björgvinarsýuingunui 1898. | lifa aðeins á kálfskjöti og mjólk. Og
Skiliumst vér svo að þessu sinni við ; að kröldi hins 7. dags segir blaðið,
millibilsritstjóra Bjarka og biðjura j að karlmaðurinn muni svo máttfariun
hanu að ofinet'iast e'gi svo mjög af \ að honum detti eigi kvennmaður i
vinfeDginu við hvalakongana.— að hann \ hng. Hann er læknaður af ástsýkinni(!)
í stórmennsku sinni leyfi Bjarka aptur j Með kvennmenn verður að iara
íið setja oss, mótgangsmenn hvala- f öðru vísi en karlmennina til að lækna
drápsins: Austfirðinga og Norðlend- þær. Hjá konura gjönr ástasjúkdómur-
inga, á bekk með Strílunum í Norvegi 1 mn vart við sig með blóðleysi í heilan-
eða hirmm vússneska manndrápaskríl í ura, og því dugir ekki að bjóða þeim
Kitscheneff. Að leyfa blaðinu nafn- j laxerolíu! ea þær eiga a? njóta opi-
laust al ráð.ist svona ðþverralega á j umsdropa, fara í kötd böð og drekka
meginþorra landa sinna, að minnsta \ enskt öl.
kosti bér aust.an og norðanlands, er j „Matm“ er á því, að ástsjúkdómur-
næsta óþokkalegt og verður þvilik | iun kouii af söttkreikjuögnum, er
blaðamannsleg ,stigamennska‘ varla til sjálfsagt verði innan skamms_ fundnar,
þess að auka vinsældir Bjarka, er 5 og frum úr því baslinu verði fiægt að
víst máttu þó ekkert missa. j bólusetja krakkana jafnt fyrir ástunu(!)
sem kúabólu. En þá verður víst ekki
gamar að lifa fyrir ástaskáldsagnauöf-
undana.“
Smjörgjörðin á Islandi.
Herra mjólkurfræðingur ogsmjör- ! .. „
gjörðarkennari H- Grönfeldt á|
Hvanneyri hefir sent landbúnaðar- j Scyðisfirði 1. sept 1903.
félaginu danska skýrslu, urasmjörgjörð- ] TÍÐAKFARIÐ virðist nú vera að
arframfarirnar hér á landi, hvaraf vér j skána, enda ma eigi semna vera, því
; !
hér setjum eptirfarandi ágrip.
Arið 1900 voru engin smjörgjörðar-
fólög til á Islandi nema á eirum stað,
þar sem 5 bændur höfðu myndað
lítið 8mjörgjörðarfélag. En árið 1901
voru stofnuð 5 smá smjörgjörðarfélpg
og voru smjörvélaroar knúðar áfram
af handaíli.
Arið 1902 voru 10 smjörgjörðaifé"
lög,og voru 5 af smjórgjörðaráhöldunum
knúin áfram með vatnsafii, 2 með
hestum og 3 með handafli.
Handafls smjörgjörðirnar gá 30—40
pd. á dag nn hinar 60—80 pd. daglega
og þeir sem senda smjörgjörðunum \
rjóma. voru frá 5—26 hluthafendur.
Yegalengdin á íslandi milli bæja, er
svo að eigi eru tæki á að senda nema
rjóma á srajörgjörðarstaðina.
I fyrra sumar var útflntt frá þessum
smjörgjörðarstöðum 40,000 pd., en árið
áður aðeins 20,000 pd., er má telja
góða framför, par sem smjörgjörðin
getur eigi náð yfir lengri tíma en 4
mánuði af árinu, þareð sauðamjólkin
er aðeins til á sumrin og er pá skilin
í skilvindum saman við kúamjólkina.
Fyrir smjörið fékkst á erlendum
markaði 78—87 aura fyrir pundið.
011um þecsum smjörgjörðum stýra
stúlkur, er hafa lært hér á mjólkur-
skólanum.
pessum smjörgjörðura er stýrt líkt
og hinum dönsku smj0rgjör?arbúum,
nema hvað það er eigi hægt að koma
því við, að sótthreinsa (pasteurisera)
mjólkina, af því áhöldin vanta, en of
dýrt á svo litlum smjörbúum að *ota
gufuvélar svo langt upp f kol&lausu
landi. En þess gjörist og miklu síður
þörf hér en erlendis, þar eð íslenzku
útlitið var hið versta, töður víðast
mjög hraktrr, snjóað ofaní byggð og
hnésnjór á Smjörvatnsheiði, og töður
íarnar að grotna á Langanesi og
1 Sléttu.
Fiskiri gotf.
Sildaralli nú minni.
Engm nótasíld, en rekaetasíld tölu-
verð.
„HÓLAR“ komu hér á réttum tima
og með skipinu hingað frú Johansen
með 2 dætrum sínum, porsteinn
Skaptason og Bjarni bókhaldari
Benediktsson frá Húsavik. Með 3kip-
inu fór héðan kaupm. Fr. Wúthne til
Reiðarfjarðar snöggva í'erð.
„KRYSTAL“ var hér nýlega, og
fór héðan hlaðinn af síld.
„NORDLAND“(seglskip) kom með
salt nýl, til FramtíðarinDar og St. Th.
Jóussonar.
„EKKO“, leiguskip herra Thor E.
Tulinius, ko.ii hér snöggvast við á
sunnad. og með þvi fóru frökeuarnar
J>. Einarsdóttir og E. Tómasdóttir
ul Akureyrar.
„MICHAEL SARS “ kom hér
í gær og hafði farið kringum
allt land og fengið bezta veður
á allri leiðinni, og létu þeir dr.
Johan Hjort og Yilhelm Krag
hið bezta yfir ferðinni og ágæt-
um móttökum, einkum j)ó í
Reykjavik og Akureyri. Hafði
landshofðingi og nokkrir helzta
pingmenn verið úti á skipi Jpeirra en
nokkrir Akureyringar boðið þeim
x skemmtilegan reiðtúr fram í
Ey'afjörð, þótti þeim landið þar