Austri - 13.10.1903, Blaðsíða 2

tfR. 34
A TJ B T R I
126
færi að iinna, par^sem ^em pá ern
]>eir nokkrir, er vilja enn meir anká
einkaréttiudi hlutafélagsbankans, sem
anðvitað yrði til pess að rýra að sama
skapi vöxtoz viðgang landsbankans,—
okkar íslendinga eigmn banka, er
pjóðin sjálf á.
Ljóðmæli
eptir
Matthías Jockumsson
II. bindi
hefir nú herra forlagsmaður Davíð
0stlund látið prenta, 303 bls. og jafn
vandað að öllu útliti: pappír, prentnn
og bandi sem hið fyrsta bindi kvæðanna,
en vandaðra að prófarkalestri; pó hefir
yfirsézt, að pað stendur tvisvar „IV..*
en hvergi III. kafii kvæðanna, en kafl-
arnir ern alls V, í pessu II. bindi.
í „Bismarck* bls. 112 3. vísu stendnr:
jörðin skalf, en járn og b
jafnaði flest við moldu,
par sem fallið hefir úr „lý* (á að vera
blý) við prentnnina. En yfirleitt er
allur frégangurinn á pessu bindi mjög
vandaður og til sóma útgefandinum.
Bindið skiptist í pessa kafla:
I. Við 1000 ára afmæli Islands.
II. Frá árunum 1865—1880.
III. Orkt eptir 1880.
IV. Ur leikritum.
V. þýðingar og stæld kvæði.
pessi ljóð pjóðskáldsins bera
langflest raeð sér sömu yfirburði
skáldsins sem pau í I. bindinn og sem
vér tókum svo greinilega fram í rit-
dómi vorum um pau og skáldskap síra
Matthíasar Jochumssonar yfir höfuð
í 37 tbl. Austra f. á., er vér hérmeð
vfsum til. Sama hugmyndaflngið
og skáldakrapturinn, formsnilldin og
hreinleikinn lýsir sér hér í pessu bindi
jafn ótviræðlega og í fyrsta bindinu.
Sem dæmi upp á skáldakrspt ogform-
snilld skðldsins viljum vér hér aðeins
tilfæra pessar vísur úr kvæðinu „Bólu-
Hjðlmar:M
Bólu-Hjálmar baldinn risti
blóðgar rúnir heimskum lýð;
ól úr málmi hnýtta hristi
hjartalausri nirfils tíð.
Bólu-Hjálmar virða vilti
ve>aldóms við kaldabrík,
sóla-má !mur Gruðs pó gyllti
göfga sál í prældómsflík.
Bólu<-Hjálmar bjó í skugga
böls og gremju kveljur saup,
sk)ól i hálmi, t.karn og frugga
skáldmæ< ingur fékk í kaup.
Bólu-Hjálmars beiskja lengi
birti, prumi refsimál,
góli, jalmi, meðan mengi
mjyrðir slika kraptasál.
]?etta II. bindi ljöðmscla síra Matt-
híasar á pað snnnariega skilið að sem
flestir kanpi pað, og ættu ljóðmæli
hans ekkt að víu.ta á nokkru íslenzku
heimili. A kostaaðarmaður ljóðmæl*
annn, góða pökk fyrir pað að halda
svona. slindrnlaust áfram jafn kostn-
aðarsamri bókaútgáfu. Er vonandi að
vér Islendingar hér heima sýnnm ljóð-
mæmm pjóðskáldsins eigi minni rækt
og kaupvtm pau eigi síður en Vestur-
Isleudingar.
jþv>tta II. bindt sf Ijóðmælum Matt-
liíasar Joclmmssonar er prýðisvel
fallið tii að gei'a sem jólagjöf eias og
I. bmdið.
ITm meimtnn bænda.
Herra am.tmaður Páll Briem hefir
i 48. tölublaði „Norðurlands* petta
ár rit-að all-langa grein um „Menntun
hænda“. Grein pessi »r að mörgu
yejti ve'l rituð, en pó er par sumt,
er eg get eigi fallizt á að sé alskostar
rétt, og pví leyfi eg mér að fara
nokkurum orðum utn nefnda grein.
fegar greinarhöfundurinn ber bænda-
stétt vora í mennntalegu tilliti saman
við bændartétt uágrannalaadanna, pá
vill hann bera saman all? pá er af
landbúnaði lifa hér og hjá nábúum
vornm. Hann teknr og fram, að í
nágrannalöndunum sén fjölda margir
aðalsmenn og stóreignamenn foiingjar
í landbúnaðarmálnnnm og eigi dugi
að bera bændastétt vora saman við
bændastétt nógrannapjóðanna að
peim raönnum undanskildum.
Nei, petta er auðvitað mikið rétt.
En lifa ekki líka fleiri af landbún-
aði hjá 0*8 en bændur einir?
Stunda ekki margir af okkar lærðn
og mikilhæfa embættismönnum land-
búnað?
Jú, allur fjöldinn, og hversvegna
geta peir ekki verið forkólfar í bún-
aðarmálum hjá oss, pá skortir pó
naumast menntnn.
Prestarnir okkar búa t. d. allir á
beztu j0rðunum,sem til ern í sveitun-
um, og hafa ótal ítök og hlunnindi
umfram bændur.
{>etta eru menn, sem notið hafa
hinnar æðstu menntunar, er fæst í
pessu landi og ættu pví ekki að standa
að baki aðalsmonnum og stóreigna-
mönnum í nágrannalönduaum að pessn
layti.
En margir af pessum mönnum eru
nú samt búsknssar mestu og engir
af peim, sem skara fram ur bændum
yfirleitt.
Nú má segja, að petta sén menn,
er purfi að gegna sínum embættis-
verkum. Jú, en fyrst og fremst eru
prestarnir svo margir, að peir hafa
lítið að gjöra — að minnsta kosti á
pessum síðustu og verstn tímnm,pegar
messnr gjörast mjög fátíðar og surnir
jafnvel hættir að láta fremja ýms
prestsverk — og í öðru lagi hafa peir
svo góð laun fyrir starfa sinn, að pau
mundu vel hrökkva ltanda duglegum
ráðamanni, er gæti drifið búskapinn
fyrir pá.
Mér fínnst pví ekki rétt að telja eigi
aðra an bændur til peirra, er hér
lifa á landbúnaði og embættimenn
peir, er hér stunda landbúnað, munn
ekki vera tiltölulega færri ea aðals-
menn peir og störeignamenn, er lifa
á landbúnaði í nærliggjandi löndum.
Eg vil samt ekki halda pví fram,
að bæadastétt vor sé nógu vel raennt-
uð og heldur ekki halda pví fram að
bún standi ekki að baki í pví efni
bændastéttinni hjá nábúum vorum.
í>ö ætla eg, að eigi sé framfaraieysi
vort í landbúnaðarmálum eingöngu
menntunarskorti að kenna, heldnr og
framtaks- og dugnaðarskorti. Menn
skortir áræði til pess að leggja útí
nokkuð sem eigi hefir verið reynt
áður og er pað nokkur vorkun, pegar
fátæktin er á aðra hönd.
En uú er pegar fengin reynsla fyrir
ýmsu, er til bóta getur orðið og
samt nennir ekki fjöldinn &f bændum
að hagnýta sér pað að nokkrum mna.
J>að er t. d. fullsannað, að jarðepli
geta proskast hér mjög vel, samt
reyna margir ekkert til pess að rækta
pau, pótt melbrekkur og moar mæni
vonar&ugum 'til peirra, og bíði öld
eptir öld eptir pví, að manushondia
komi og gjöri pau að ræktnðu landi.
Eg nefni petta aðeins sem dæmi
am framkvæmdarleysi, pví ekki ern
peir ver menntaðir, sem ekkert fást
við jarðeplarækt, en peir sem stunda
hana með góðum hagnaði.
Greinarhöfundurinn segir, að al-
pingiskosningarnar bendi á meuntnnar-
skort bænda; getar verið, en par
kemnr að minni hyggju aptnr hið sama
til greina, hændur draga sig í hlé,
og treysta ekki sjálfum sér pótt pá
skorti í raun réttri ekki pekkingu
gagnvart embættismönnunum.
Eg er greinarhöfnndinnm samdóma
um paðv að auka pnrfi pekkingu
manna á landbúnaði yfirleitt, sérílagi
vorklega pekkingn að miklura mun,en
eg er honum ekki samdóma um pað,
að við eignm að sækja hana alla út
úr landinn, pað er að segja hver og
einn.
Búnaðarskólum vorum ætti að vera
i svo fyrirkomið, að par væri kennt
i verklega margt af pví, er höfnndur
[ ætlast til að vér lærum í öðrnm
■ löndum, svo sem að rækta með gras-
j fræi, rækta fóðnrrófur, kartoflur, nota
j tilbúinn áburð og hirða nsutgripi.
j I>etta sýnast ekki svo örðugar náms-
! gTeinar, aö hver búnaðarskóli, ef nokk-
! nrt lag er á honum, ætti ekki að
j geta kennt pær skammlaust.
i Tilfellið mun samt vera, að búnað-
j arskólar vorir kunna ekki sumt af pví.
’ Er pað pví krafa mín, að peim verði
1 breytt pannig, að peir veiti jafnframt
j böklegri fræðsln svo mikla verklega
j fræðslu, að bændaefni og aðrir er
! læra vilja ýras jarðvrkjustörf geti á
innlendnm búnaðarskóla feDgið pá
verklegu fræðslu. er parf til pess að
rækta upp óræktarmóa hjá okkur. hvort
I sem betur reynist með nýrri eða gamalli
1 aðferð, hvort sem memn vilji breyta
peim í fóðurröfuakra, jarðeplaakra
eðnr gjöra pá að túni. Séu engir hæfir
menn í landinu til að kenna petta, pá
verður að senda einhverja til lærdóms til
í annara landa og kosta pá af almanna
íé en ekki að kosta hvern einn bónda-
son, sem kynni a? hafa löngun til að
komast út yfir hafið, enda mundi slikt
eigi draga úr brottfararlöngun peirri
í fólki, er virðist orðin all rótgróin.
l>á talar höfundurinn um að byggja
á reynslu annara, sem eiu komnir
lengra en vér. Mér fianst nú, að við
verða að byggja sem mest að hægt er
á eigin reynslu í búnaðarmálum, pó
nátturlega með hliðsjón af reynslu
annara, er lengra @ru komnir. þótt
vér vitum til dæmis, &ð einhver gras-
tegnnd bafi proskast vel í Norvegi í
pessum eður hinnm jarðvegi, pá er
alls eigi víst, að Iiúd geti proskasthér
í samskonar jörð. Einhver pau efni
getur vantað hér í jarðveginn, er voru
fyrir headi par, og svo framregis.
J>essa reynslu purfurn vér að fá hér
haima, sumpart frá búnaðarskólum
eður félögum, er gcrðu tihaunir í pá
átt og væru styrkt af landsfé.
Eg álít, að Ræktunarfélagið sé pörf
stofnum, er fari i rétta átt, og óska
að verksvið pess geti orðið sem mest
og að sem beztum notum fyrir land og
lýð. Samskonar félög pyrftu að rísa
upp í binum öðrum fjörðungum hnds<
ins cg gjöra pað eflaust von bráðar;
en við pað ættu menn að vakna úr
móki pví, sam útlit er á að margir
scu í.
Eg enda svo línur pessar með peirri
ósk, að sem flestir vildu leggja fram
alla krafta sína til pess hlúa sem
bezt að fóstru gömlu, og að menn
litu gæii fósturjarðarinnar jöfnnm
augum og hin ímynduðu gæði ónumdn
landanna fyrir vestan haflð.
Gísli Helgason,
A aðalfundi sinum 11. júli s. 1., hefir
amtsráð Austuramtsins, meðal annars
yfiriarið og athngað fnnd&rgjörð sýaln-
nefndarinn&r í Norðnr-Múlasýslu frá
10.—13. m&rz p. á. og ekkert fundið
athug&vert við h&n&.
Fyrsta múlið, í nefndri sýslnfnndar-
gjörB, er p&ð, að oddviti sýslunefnd-
arinn&r skýrir frá kosningu sýslunefnd-
arm&nna og v&ra-sýslnnefnd&rmanna í
5 hreppum sýslunnar, er farið hafi
fram á m&nnt&lspingnm 1902, í til—
skipun um sveit&rstjórn k Islandi, 4.
mai 1872, segir svo, nm keiningu
sýslunefnda: „í kjörstjórninni er
8ý8lnm&Bnr og 2 menn, sem til pess
ern kjörnir . . . . af sýalunefndinni*.
far lýslafnndargjörð Norður-Múla-
sýsla frá 16.—18. apríl 1902 telur
enga menn kosna í kjörstjórnir til
aðstoð&r sýslumanni við komiogn
téðra sýslnnefndarmann* og v&ra-
sýslunefnd&rmanna í pessum 5 hrepp-
um, sem sýslufundargjörðin frá 1903
nefnir, pá leyli eg mér að spyrja hið
? háa amt, eptir hverjum gildandi lögam
* hefir kosniug umræddra sýslnnefndar-
J manna og vara-sýslnnefndarmanna farið
I fram, svo hún hafi fullt la^agildi?
j Hafrafelli 12. ágúst 1903.
Rundlfar Bjarnason.
Of&nritaða fyrirspum til amtm&nns-
ins yfir Norðnr-og Austur&mtinu, hefir
óðalsbóndi Itanólfur Bjarnason á
Hafrafelli bsðið oss að birta hér í blað**
inu,
Ný lög.
fessi lðg frá alpingi hefir konungur
sampykkt 28. ágúst:
1. Lög nm sampykkt á landsreikn-
inguai 1900 og 1901.
2. Fjáraukalög 1900 og 1.901.
3. Lög um breyting á gildandi
ákvæðum ura almennar auglýsingar og
dómsmklaauglýsingar.
4. Lög um stækknn verzlun&rlóðar-
innar í Reykj&vík.
5. Lög um breyting á 2i. gr. i
lögum u<» bæjarstjórn á ísafirði 8. okt
1883.
6. Lög um breyting á konungsbréfi
3. aprll 1844 viðvíkj&ndi Brúarkirkju
í Hofteigsprestakalli.
Læknaskipun-
Fl&teyjarhérað k Breið&firði er veitt
Magnúsi Sæbjörnssyni háskól&kandi-s
dat í lækniefræði, en Axarfj&rðarhérað
er veitt læknaskólskandídat J>órði
Pálssyni, og er hann jafnfr&mt srttur
til að gegn& pistilfjarð&rhéraði fyrst
um sinn.
Prestvígsla.
20 sept s. 1. vígði biskuoinn Lárus
Schevin*: H&lldórsson til prests <nð
Breið&hólsstað á Skóg&rströnd. og Jón
N. Jóh&nnessen aðstoðarprest til síra
Jónasar Hallgrímssonar á Kolfreyjust.
Hauualát,
Nýdánir ern í Reykjavík:
Hjálmar Signrðsson realstúdent og
aratsskrifftri, 46 ára &ð aldri; ekkjufrú
Eiín Arnadóttir, ekkja Arna Gíslason-
ar sýslumanns, er síðast hjó í Krisu-
i vik; GLsli Stefánsson kaupmaður frá
YestmannGyjum og Halldór Lárusson,
! souur síra Lárus&r Halldórssonar fyrv.
| fríkirkjuprests, rúinlega tvítngur,mikill
| efnispiltur. Ennfremnr er dáian á
j spítaianum k Isaíirði síra Filippus
, Maguússon, fyrverandi prestor að Stað
- á Reykjanesi.