Austri - 10.07.1906, Blaðsíða 2

| NR. 23
AU8TRI
88
nýlega hjá Salisborg á Engiaodi,
2 járnbrautarlestir rákust á svo að
fjórir vagnar brotnnðu í spón og
fjöldi fólks beið bana og særðist.
Færeyingar hafa nú kosið full-
trúa sinn til fólkspingsins danska, og
blaut Effersp sýslumaður á Suðurey
kosm'ngu með 1100 atkv. Joh. Patur-
son fékk aðeÍDS 450 atkv. þótti Eær-
©yingum Patursan of frjályndur! og hpfu
uðu honum pví. Munu Eæreyingar
litla sæmd hljóta íyrir slíkt glappa-
skot.
Bufjársýningu
béldu Vopnfirðingar á Felli 25. p. m.
Var par viðstaddur fyrir hönd Bún-
aðarsambandsins landbúnaðarkandidat
Halldór Vilhjálmsson á Eiðum, ráða-
nautur félagsins.
I sýningarnefnd hafði Sambandið
kjörið pá: síra Sig. P. Sivertsen á
Hofi, Jön Jónsson lækni á Vopna-
firði og Sigurjón Hallgrímsson, bónda
í Ytri Hltð, formann búnaðarfélags
Vopnfirðinga.
Formaður sýningarnefndarinnar síra
Sig. P, Sivertsen setti sýninguna kl.
12 á hádegi með stuttri ræðu. Eyrst
minntist hann á pá pýðingu sem sýn-
ingar almennt befðu haft par sem
pær hefðu verið reyndar og pví næst
skýrði hann frá, hvers vænta mætti af
pjessari sýningu og hvernig ætlazt væri
til að henni jrði hagað.
Dómnefndir voru prjár:
1. Til að dæma um nautgripi, f
bennl voru bændurnir Gísli Helgason
á Egilsstöðum, Jón Jónsson á Hró-
aldsstöðum og búfræðingur fórarinn
Stefánsson á Hofi.
2. Til að dæma um hross, í henni
voru bændurnir Einar Helgason á
jþorbrandsstpðum, Kristján Arnason á
Skjalpingsstöðum og Gunnar Gunnars-
son á Ljótsstöðum,
3. T;1 að dæma um sauðfé, í
henni voru bændurnir Helgi Guðlögs-
son á Haugsstöðum, Bjorn Pálssoa
gullsmiður á Vakursstöðum og Jörgen
Sigfússon í Erossavík.
A sýninguna komn: 7 naut og 20
kýr frá 18 heimilum, 6 folar og 15
hryssur frá 17 heimilum og 20 hrútar
og 58 ær frá 26 heimiium.
Kl. 2% höfðu dómnefndirnar lokið
starfi sínu og var verðlaunum pá út-
býtt.
£essir fengu vetðlaun fyrir n&utgr.
1. Sig. P. Sivertsen á Hofi fyrir kú
6 vetra I. verðlaun.
2. Bjprn PálssoD á Vakursstpðum
fyrir kú 8 vetra I. verðl.
3. Jón Jónsson á Hróaldsstöðum
fyrir kú 9 retra II verðl.
4. Sigurjón Sigurðsson á Torfastoð-
om fyrir kú 11 vetra II.
5. Vigfiis Jónsson á Vakursstöðum
fyrir kú III.
6. Gfsli Helgason á Egilsstöðum
fyrir kú III.
7. Stefanía Jónsdóttir á Guðmund-
arstoðum fyrir kú III,
8. Jörgen Sigfússon í Krossavík
fyrir kú III.
9. Gunnar Gunnarsson & Ljótsstöð-i
»um fyrir naut II.
10. Nikulás Guðmundsson í Haga
fyrir nsut III.
11. Síra Sig. P. Sivertsen á Hofi fyrir
naut III.
12. Sigurjón Sigurðsson á Torfa-
stöðum fyrir naut III.
13. Nikolaj Hevgaard á Ljótsstöð-
um fyrir naut III.
I. verðlaun fyrir, nautgripi 15 kr.,
II. 10 kr. og III, 5 kr.
|>annig voru veittar í verðlaun fyrir
uautgripi alls 100 kr.
þessir fengu verðlaun fyrir hross:
1. Björn Pálsson á Vakursstöðum
fyrir hryssu I., 10 kr. 2. Stefán
Stetánsson Bauðhólum fyrir hryssu
11., 7 kr. 3. Jóhannes Jóhannesson
Syðrivík fyrir hryssu II. 4. porgrím-
ur Jónatansson Búastöðum fyrir
hrvssu III., 4 kr, 5. Guðjón Arnasou
Hraunfelli fyrir hryssu III. 6. Rjorn
Finnbogason Teigi fyrir fola II., 8 kr.
7. Jósep Jósepsson Eelli fyrir fola
111., 5 kr. 8. Björn Sigurðsson Hrapp-
stöðum fyrir fola III.
paunig voru veittar í verðlaun fyrir
hross alls 50 kr.
pessir fengu verðlaun fyrir sauðfé:
1. Gísli Helgason Egilstöðum fyrir
á 4 vetra I., 6 kr. 2. Björn Pálsson
Vakursstöðum fyrir á veturgamla I.
3. Jósep Hjélmarsson Síreksstöðum
fyrir á 4 vetra I. 4. Björn Jónasson
Hámundarstöðum fyiir á 3 vetra II.,
4 kr. 5. Jón Sveinsson Fremri Blíð
íyrir á 3 vetra II. 6. Sami fyrir á
5 yetra II. 7. Björn Pálsson Vakurs-
stöðum fyrir á 2 vetra II. 8. Vigfús
Jónsson Vakursstöðum fyrir á vetur-
gamla II. 9. Jónas Jóhannosson
Vatpjdalsgerði fyrir á 5 vetra II.
10. Björn Jónasson Hámundarstöðum
fyrir á veturgamla III., 3 kr. 11. Sami
fyrir á veturgamla III. 12. Gísli
Helgason Egilsstöðum fyrir á vetur-
gamla III. 13. Vigfús Jónsson Vak-
ursstoðum fyrir á veturgamla III.
14. Björn Pálsson Vakursstöðum fyrir
á 4 vetra III. 15. Sami íyrir á 5
vetra III. 16. Jergen Sigfússon
Krossavík fyrir á 4 vetra III. 17.
Signrjón Sigurðsson Torfastoðum fyrir
á 3 vetra III. 18. Björn Finnboga-
son Teigi fyrir á 5 vetra III. 19.
Helgi Guðloasson Haugsstöðum fyrir
á 3 vetra III. 20. Metúsalem Eiu-
arsson Bustarfelli fyrir hrút 3 vetra
1., 8 kr. 21. Jósep Jósepsson Felli
fyrir hrút veturgamlan II., 6 kr- 22.
Gunnar Gunnarsson Ljötsstöðum fyiir
hrút veturgamlan II. 23. Helgi Guð-
lögsson Haugstöðum fyrir hrút vetur-
gamlan II. 24. Gunnar Gunnarsson
Ljótsstöðum fyrir hrút veturgamlan
111., 3 kr. 25. Síra Sig. P. Sivertsen
Hofi fyrir hrút veturgamlan III. 26.
Sigurjón Hallgrímsson i Ytri-Hlíð fyrir
hrút veturgamlan III. 27. Sami fyrir
hrút veturgamlan III.
Fyrir sauðfé var pannig veittíverð-
laun alls kr. 110,00.
Til sýningarinnar voru veittar 300
kr. par af úr sýslusjóði 150 kr. pað
sem verðlaunin og annar kostnaður við
sýninguna fer fram úr pessari upphæð
verður borgað úr hreppssjóði.
A sýr.ingunni vakti mesta eptirtekt:
k ý r Björns Pálssonar ljósrauð að lit
með sérlega góðum mjólkureinkennum
og kýr dra Sig. Sivertsen á Hofi,
svört á lit, kollótt nokkuð minni,
mjólkurkýr í betra meðallagi, en sér-
lega falleg kýr. Hryssa Björns Páls-
son&r, rauð á lit 7 vetra, 51 pml. á
hæð og hryssa Stefáns Stefánssonar
moldótt, 52 pml. á hæð stór og dugn-
aðarlegur gripur, en 14 vetra gömul
og hlaut pví aðeins 2. verðlaun,
S a u ð f é ð pótti yfir höfuð
fallegt, en misjafnlega valið til sýning-
arinnar. Graðneyti og grað-
f o 1 a r pyrftu að taka miklum fram-
förum áður en pau gætu talizt heppi-
leg kynbótadýr.
J>egar pessu var lokið, hélt Halldór
Yilhjálmsson fyrirlestur og talaðr aðal-
lega um kynbætur, hvers af peim
mætti vænta og hvernig peim skyldi
haga almennt skoðað, en svo minntist
hann einnig á afurðir búpenings og
gaf i pví sambaudi bendingar am
hverjar leiðir hann áliti heppilegastar
til að koma peim í meira verð, en
hingað til. Var fyririesturinu sköru-
lega og vel flnttur og 'bin parfasta
hugvekja.
Veður var stillt og blitt fyrrihluta
dagsinSj en er áleið, dreif yfir norðan-
poka með kuldastormi. . Söngflokkur
Kristjáns Sigtryggssonar haíði skemmt
með söog framan af sýningunni, en
varð nú að láta storminn einan um
pað, og pótti möraum pað verr farið
sem vonlegt var.
Jón læknir Jónsson talaði pá fáein
orð um fóðurbætir og kraptfóður sem
öruggasta handhægasta og bezta ráðið
til tryggingar gegn vorharðindum og
hvatti bændur til að gjora tilraunir í
pá átt og að endaðri ræðu sinni sleit
hann sýningunni raeð pví að pakka
öllum peim,er pátt höfðu tekið í henni,
fyrir góðan áhuga; búnaðarsamband-
inu fyrir að hafa útvegað svo líflegan
styrk,en sérstaklega landbúnaðarkand-
idat H. Vilhjálmssyni fyrir hans góðu
framkomu og fróðlega fyrirlestur.
Daginn eptir hélt kandidat Hall-
dór Vilhjálmsson fyrirle3tur á Vopna-
firði um garð- og túnrækt, og nýting
ábnrðarins. Kvað hann bændur ætiu
að keppa að pví að lifa sem mest á
ræktaðri jörð, en rækta hana sem
bezt. Undirstaðan undir pessu væri
nýting áburðarjns. Tíl uppbótar tyr-
ir vinnuíólkið ættu bændur að nota
hestana, en fvrir hestahaldinu gaf hann
reglu að hafa sem fæ3ta hesta, fóðra
pá vel og brúka pá helzt daglega. —
Hann minntist á kraptfóður, og ále:t
hentast fyrir okkur olíukökur, auð-
vitað væri kröptug og vel verkuð taða
í vissum skilningi kraptfóður, pví hún
gæti haft 18% af eggjahvítu í stað
pess sem útlenda taðan hefði sjaldan
meir eu 12, eu bezt væri að hafa
fóðrið sem mest samsett, t. d. gefa
fóðurrófur, töðu og olíukökur í senn.
Að endaðum fyrirle3trinum urðu
nokkrar umræður: Síra Sigurður
minnti á að bændur vantaði hentugan
shófatnað og áleit æskilegt að pað
yrði tekið til rannsókuar. Jón lækn-
ir benti á, að góð aðferð til að kenna
bændum framfarir í búnaði væri ef~
laust að veita peim ferðastyrk til að
ferðast um pau hóröð, par som mest
hefir verið unnið að jarðabótum, húsa-
bótum og öðru pví er til framfara
lýtur í búnaði; vildi bann beina pví
til Búnaðarsambandsins að taka petta
til yfirvegunar.
AU-margir bændur vóru við fyrir-
lestur pennan, pví manntalspíng hafði
verið haldið pennan dag.
Kjar Lapplendinga í Noregi.
Lesendum Austra pykir ef til vill
gaman að heyra nokkra frásogn
um lifnaðarhætti og kjör Lapplend-
inganna hér í Koregi. Að líkmdum
eru pað eigi raargir íslendjngar sem
eru nákunnugir lifnaðarháttum Lapp-
lendinga, og pareð eg hefi lofað Austra
að skrifa nokkrar línur um petta efui,
pá vil eg nú hér með reyaa að efna
loforð mitt.
Menn eru naumast fnllvissir um
hvaðan Lappverjarmr eru komnir, en
haldið er að peir tilheyri mongolska
pjóðflokknum. J>eir komu hingað til
Noregs á pjóðflntningatímnnnm og eru
pannig frumbyggendur Koregs,
í fyrstu voru Lapparnir búsettir
nm allan Noreg, einnig i suðurhluta
landsinsj en eptir pví sem norræni
pjóðflokkurinn byggði landið meir og
meir og lagði pað undir sig, létu
Lapparnir undan siga norður eptir
lengra og lengra og par sem peir
óttuðust bæði menntun og trúarbrögð
Norðmanna,pá reyndu peir algjörlega
að forðast að vera á vegi peirra-
þessvegna búa nú Lapparnir nyrðst
við ísháfsströndina köldu og víðsvegar
um eyðifjöll Finnmerkur.
Lappverjar eru nú um 30,000 i allri
Skandinavíu 10,000 í Svípjóð og 20,000
í Noregi. Tungumál Lappanna að-<
skilur pá einnig frá öllum öðrum
pjóðum, öví peir tala sitt eigið mál
og peir reyna einnig að vernda pað
svo mikið sem hægt er. |>ví flestar
pjóðir eiga sammerkt í pví að elska
og varðveita móðurmálið. í pessu
tilliti er pjóðernistilfinning Lappanna
fulikomnari en vor Norðmanna, pví
par sem við hnfum látið dónskuna
hafa æ meiri áhrif á okkur, pá hafa
Lapparnir haldjð tryggð við móðurmál
sítt og geymt pað til pessa, lireint
og óflekkað eius og pað upphaflega
var.
Eptir atvinnuvegunum má skipta
Lapplendingum í tvo flokka: Flökku-
Lappa, og Sjó-Lappa, sem hafa fast
aðsetur. •
Eg ætla pá fyrst að lýsa kjörum
„Sjó-Lappanna“. J>eir hafa ætíð átt
við mjog prongan kost að búa og
peii einir, sem hafa ferðazt meðal
peirra geta gjört sér hugmynd um
pá voðalegu fátækt og eymd, sein par
ríkir. Flestir peirra búa í hraklegum
jarðbúsum, sem píljuð eru innan með
grjóthellum. Yíðast hvar í jarðhúsum
pessum er hvað innan um annað, menn
og skepnur, svo menn geta gjört sér
hugmynd nm, að eigi muni heilnæmt
lopt eða heilbrigði ríkja í pessum
holum. Fólk petta er pví jafnaðar-
lega meir og minna sjúkt; augnveiki
t. d. er mjog svo almenn meðal pess-
ara Lappa vegna hins sífellda reyks
sem er í jarðhúsum pessum. J>ví
eldstæðið er víðast opnar hlóðir.
Sjó-Lappar lifa aðallega á fiskiveiðum.
Ea parsem flskimiðin færast ár frá
ári æ lengra á haf út, pá er pað
auðsætt, að hina fátæku og fákunnandi
Lappa vantar skilyrði til að stnnda
fiskiveiðarnar með nokkrum ágöða og
pegar fiskur gengur ekki inn áfirðina,
pá kreppír neyðin að heima í kofun
um.
Sumir segja, að L&pparnir séu svo
latir að peir nenni ekki að vinna
og reyna að bjarga sér og sé pað
pví aðallega letin, sem sé orsok í hinni
miklu fátækt sem ríkir meðal peirra;
en einsog alkunnugt er, pá er pessi
ásokun alvanalegur steinn er hinir
efnaðri nota til pess að leggja á
herðar fátæklingnum,svo að byrgði hans
verði pyngri, en eigi bætir slík ásokun
eymdina og volæðið. Að vísu verða