Austri - 16.01.1911, Page 1

Blaftið kfmir ót °—t síu -
um á m;nuii v inm, 4
srdir oiunst ti1 æst nýi .
Biaðii kostar um ð liér á
lan i aðein i 3 k ur, e lenrlis
4 k rnur Gjalíldarr nér
á landi, erlend s borpjist b ai\ ð
fyní'ram.
Upp»0gin sknfleg;, bundin við
fcramót, ógild nen a komin sé tA
ritstjórans fyrir 1. október og,
kaupandi sé skuldlaus fwúr
blaðið. Innlendar auglýsingar
ein króna hver þumlungui
dálks, og Jtriðjungi dýr-
ara á f/rstu síðu.
XXI. Ar.
Seyðisfirði 16. jardiar 1911.
NR. 2
A ð a 11 u n d u r
síldarveiðafélagsins „A1 d a n,“ verður baldinn á skrifstofu konsúls St. Th.
Jónssoriar á Seyðisfirid, m r.udaginn 6. febrúar n. k- kl. 12 á hádegi.
S'-yðisfirði 19. de3eœber 1910.
Stjörnin.
Cm garðræht.
Pyrirlestrar haldnir
við Eiða-búnaðarsköla
af
Ben. Kristjánssyni.
(Piamh.)
Skjól.
J?að er afaráríðandi að garðurinn sé
í góðu skjöli fyrir kuldaáttnnum. Skjól-
ið heíir mikla Ijýðingu fynr allar garð
jurtir, en pö sérstakiega fyiir hinar
riðkvæmu, svo sem káltegundir o. fl.
Þar, sem svo hagar til, að hægt er
að hafa garðana heima við bæi, getur
bærinn opt veitt gott skjól á einn veg*
En par sem garðar eru á bersvæðii
og ekkert skjól er til frá náttúrunnar
hendi, er nauðsynlegt að set a upp
skjöl-garða, er hlífi plöntunum fyiir
kuldanæðingura.
Skjól-garðar ættu helzt að vera um
5 fet á bæð, má gj"ra pá eptir pví
sem á stendur, úr torfi, grjóti, tré eða
bárnjárni.
Torfgarðar geta verið góðir, pegar
peir eru vel gjprðir, en peir endast
optast illa, vilja brenna og skekkjast.
Tvi hlaðnir grjótgarðar eru mjög
varanlegir pegar peir eru vel hlaðnir
en garða úr tömu grjóti er erött að
fá svo pétta, að peir veiti nægilegt
skjól, nema peir séu steínlímdir,
en slíkir garðar eru nokkuð dýrir.
Trégarðar eru góðir og veita ágætt
skjól, en eru venjulega nokkuð dýrir,
og endast ílla rii'ma peir séu velt arg.
aðir eða málað’v.
Skjólgarðar af bárujárni veitaágaett
skjól, eru peir að vísu nokkuð dýrir,
en endast vel,ef vand ega er frá peim
gengið. Skjólgarðar pessir eru búuir
til á pann hátt, að tiéstólpar, 8 feta
langir, helzt aívalir 3l/2” í pvermál að
ofan eru gettir niður raeð rojórri endann
upp — með 3 álna millibili. Eru peir
grafnir 3 fet i jörðu, og grjót borið
kring um pá, par til peir standa stöð-
ug;r og fastir. Á pessa stólpa eru
s o fest tvö langbönd úr plönkum
2”-f 4”, er gott að grópa langböndin
lítið eitt inn í stólpana áður en pau
eru negld föst. Siðan er bárujárnið
neglt á langböndin og látið skara, líkt
og pegar járnpak er lagt á hús. Nauð-
synlegt er að t arga trjáviðinn vel og
pó sérstaklega pann hluta af stólpan-
um sem í jörðn er grafinn.
Þar sem veðrasamt er, ætti að setja
skástífur, að minnsta kosti við annan-
hrern stólpa.
Jarðvegur.
Jarðvegurinn getur verið mjög mis-
munandi að gæðnm eptir pví hvernig
hann er saman settur og hversu djúp-
ur hann er.
fegar nm jarðveg er að ræða hjá
oss, er pað aðallega prjár jarðateg-
nndir sem vér getum talað um, p. e.
loir/erð, sandjörð og moldarjörð.
Leirjprðin er slæm garðjörð, og pví
verri sem leirinn er hreinni. Hún
poraar seint á vorin, vatnið á mjög
erfitt með að síga gegn um hana og
hún heldur miklu vatni í sér, og er
par af leiðandi kpld. lJað er erfitt að
vinna hana, pvi pegar hún er vot
klessist hún saman og tollir mjög við
pll verkfæri, en pegar hún er pur^
myndar hún skorpu eðíi hleypur i harða
kakki, sem bæði er íllt og erfitt að
mylja. En hún inniheldur opt mikið
af létt-uppleysanlegum steinefnum og
hefir gott efnatökuafl.
Sandiörðin er að flestu gagnstæð
leirjarðinni, hixn er pur og heit, en er
Tenjulega fátæk af létt-upp’.eysanleg-
nm jurta-næringarefnum, pví hún hefir
mjög lítið efnatek iafl. Einnig haldnr
hún rakapum mjog ílla í sér, og pví
meir sem sandnrinn er hreinni og
grófari.
Moldarjörðin er að mörgn frábrugð-
in peim tveimur jaiðtegundum sem
pegar hafa verið nefndar. Hún kafir
lít'ð af steinefnnm, en getur aptur á
móti verið auðug -af holdgjat'a-' sam-
boadum. Moldarjörðin getur haldið í
sér miklu af vatni, með bárpípuaflinA
og verður pví sjaldan of pur, sé hún
nægilega vel unnin. Húu hefir gott
efnatokuafl, og polir pví mikinn og
góðan áburð. Hún hitnar seint en
heldur ppim hita, sem hún hefir feng-
ið, vel í sér.
Venjulegast er jarðveguriun sam-
bland af öllura pessum jarðtegundum,
og fær pá nöfn eptir peirri jarðteg -
und sem mest ber á, t. d. moldbland-
in sandjarð, leirkennd moldarj0rð
o. s. frv.
Bezt er að garðjörðin sé djúp
moldxirjprð, dálítið sand- og leirblandirr
En sjaldan verður á allt kosið, og
verður maður pví að taka jarðveginn
eins oz hann er, pó hann sé nokkuð
öðruvísi saman settur en æskilegt vreri.
fCn maður verður jafnframt að reyna
að bæta úr öllum peim gpllura, er hann
hefir, eptir fpngum. T. d. ef ja'ð-
vegurinn er of sendinn, en er mo’.dar-
snauður, pá að aka mold í garðinn,
eins ef sand skyldi vanta, pá að flytja
hann o. s. frv.
öndirbúnmgur garðsins,
Helztu störf við und rbúning garðs
eru: Að veita burtu öllu óporfu og
skaðlegu vatni, að afgirða blettian svo
engar skepnur koraist í hann og að
plægja eða stinga upp og losa jarð-
veginn.
Fram æsla.
Fó garðar sén sumstaðar svo purrir
og lausir, að ekki þurfi að framræsa
pá, er hitt pó miklu víðar, að peir eru
svo raklendir að nauðsynlegt er að
peir sén framræstir.
Eitt af aðalskilyrðunum fyrir pví að
matjnrtarækt geti lánast vel hjá oss
er, að jarðvegurinn. sem pær eru rækt,
aðar í, sé vel framræstur. Frararæslan
vermir jarðveginn, losar hann og gjorir
hann myldinn og auðunnari, og hún
tilreiðir jurtanæringu úr efnum hans.
Jurtirnar taka megnið af næringu
sinni frájarðveginum, en sú næring verð-
nr að vera uppleyst og samloguð vatni,
annars hafa jurtirnar ekki not af henni.
Það getur vorið gnægð af allskonar
efnum í jarðveginnm, pó jurt rnar
vistii upp af næringar skorti, pví efnin
geta verið í pví ásigkomulagi, að pau
leysist ekki upp í vatni, og pá hafa
Jurtirnar ekki not af peim, pó pau
piggi við rætur peirra. Betta á sér
helst stað par sem jarðvegurinn er
blantur og kaldur, pví pá fara allar
efnabreytingar svo seint fram í hon--
um. Yatnið fyllir allar holur í jarð-
veginum, svo loptið kerast ekki að. og
mikið af hitanum gengur til að brevta
honum í gufu. En pegar jörðin er
framræst, sígur vatnið smátt og smátt
til skurðanna og rennur burtu, en
loptið kemur í staðinn og jarðvegnrina
hitnar. En lopt og hiti eru aðalskil-
yrðin fyrir pví að efnabreytingar geti
farið fram í jarðveginum.
Alla jörð, sem sáðjurtir eru ræktað-
ar í hjá oss, parf að framræsa, en
ekki ríður pó eins á að ræsa neina
jörð og pá, sem garðjurtir eru rækt-
aðar í, hana parf að ræsa mjög vand-
lega og má ekkert til spara að gjora.
hatxa sera purrasta.
Hjá oss, par sem garðarnir venju-
legast eru aðeins smáblettir, getur
tæpast komið til mála að ræsa pá með.’
opnum skurðum, vér ættum að nota
eingöngu lokræsi í sjálfum gorðunum,
en vatnið getum vér wo leitt frá peim
annaðhvort með lokræsum eða opnum
skurðum, eptir pví sem til hagar, og;
bentast er á hverjum stað.
Lokræsin verða að vera svo djúp
og pétt að pau pnrki allan garðinn
22—26 puml. niður undir yfirborðið,
pví rótartauaar ýmsra garðjurta geta
gengið svo djúpt, ef jörðin er nógn
laus og vatn ekki hindrar. En ræturn-
ar ganga ekki dýpra en að ístöðu-
vatninu, og pví ofar sem pær mæta.
pví, pess meira hindrar pað v0xt jurt-
anna.
Bezt er að nota steinræsi við fram-
ræslu garða, pví pau leiða vatnið svo
fljótt. |>au ern pr.nnig gjerð, að pegar
búið er að grafa skurðinn, og hreinsa
skurðbotninn vel með ræsaskafa, eru.
hellur eða punnir steinar reistir upp»
með skurðhliðunum, og misbrýndir
síeinar felldir niður á milli þeirra,
pannig. að peir klemmi hliðarsteinana
vel út að skurðhliðunum, án pess pó-
að peir fari sjálfir dýpra niður millii
peirra en 4 puml. frá skurðbotninum,.
við pað verður opin renna eptir skurð-
inum endiiöngum, og getur vatnið þá i
runnið híndrunarlanst áfram. Ofan ái
pessa steina er sro fyllt smágrjóti eða-
mel og siðan pakið með torfi áðnr en
moldinni er mokað ofan í aptur. í
péttum jarðregi endast pessi lokræsi,
afarlengi ef pau ern vel gjörð í fyrstn.
(Framh.)