Stefnir - 13.02.1897, Blaðsíða 1

Argang. 24 arkir. Verrt 2 kr„ er-
lendis 2 kr. 50 a. Borgist fvrir
lok júlím. Uppsögn ógild nema
komin sje til útsölumanns 1. okt.
STEFNIR.
Fimmti árgangur.
Augl.kosta 7óa.hver þuml. dálks
eúa 12 a. línan af vanalegu letri
tiltölulega meira af stærra letri>
'þuml. 90 a. á 1. síðu, 15 a. línáh-
Nr. 1.
Akureyri, 13. febr.
1897
Um greiðasölu.
rf>að er svo margt ef að er gáð,
8em um er þörf að ræða.“
þótt ý:n sir pjóðsiðir hafi haft sína
kosti og hafi enn þar sem peir viðhaldast,
hafa þeir þó eigi að síður opt ýmsa ókosti,
seni einatt koma meir í ljós og verða meir
áberandi, þegar ástand þjöðanna breytist,
°S verða því siðir þessir einatt að breytast,
°ða hverfa, þegar lifnaðarhættir og aðrar
siðvenjur þjóðanna breytast. Undir þetta
niætti telja gestgjafa siðvenju íslendinga,
S( na tíðkazt hefir í sveitum fram á vora
daga og víða tíðkast enn í dag, en sem
miklar likur eru til að fari að leggjast nið-
ur, eða töluvert að takmarkast. þegar
búnaðarhættir vorir lireytast við það, að
vistarbandið er því nær afnumið, og lausa-
hús- og þurrabúðarfólki fjölgar, en kaup-
staðirnir stækka, og nemendafjöldi við skóla
landsins eykst, sem suinir ferðast meira og
mmna utanskóla, mun umferðin í landinu
fremur vaxa en minnka, en hinsvegar munu
'innuhjú hjá bændum fremur fara fækkandi,
svo þeir verða sjálfir að vinna nauðsynleg
heimilis störf, eða kaupa lausafólk til þess,
fviir ákveðið verð hvert viðvik, þá fara
hentugleikar bænda og skilyrði fyrir að
geta setið yfir gestum og „dekrað“ við þá,
mjög að minnka.
eru °g frjettablöð og tímarit farin
uð fljúga yfir landið, eins og skæðadrifa á
góu, og færa bændum frjettirnar að utan
og sunnan, en sem þeir verða að borga
fyrir sæmilegt gjald til blaðamannanna.
Ættl Þv/ að v<ma minni freisting fyrir þá
iiu, en í fyiri daga, að hýsa endurgjalds-
atts rnargmála umfarendur fyrir tíðindin,
er þeir flytja þeiin, eða sögurnar, er þeir
'unnu. J>egar menn virða fyrir sjer þær
breytingar, sem eru að verða á búnaðar-
háttum bænda og öðrum sveitarvenjum,
1 jóta menn að komast að þeirri niðurstöðu,
a in takmarkalausa gestgjafa siðvenja,
sem sumstaðar á sjer stað, fari að ganga
því að verða ósiður, sem öll þörf sje
á . bæla niður og takmarka, svo hann
vaxi bændumeigi yfir höfuð, sem nóg munu
a að hugsaum á þessum breytinga- og eyðslu
timum, að verja efnalegt sjálfstæði sitt, þó
þ'í iliði væri lokað, er nú streymir í íiegn-
um inn á þá, aðsókn gesta og farandi
manna. Eins er fyllsta ástæða til að fara
aðgjora mörgum gestum og farandi fólki
skiljanlegt, að það gjörir sig einatt í frek-
ara lagi heimamannlegt hjá bændum, og að
framkoma þeirra gengur opt sníkjum og
betli næst, og að minna það á, að heimili
manna er þó friðhelgt að lögum.
En sökum þess að ferðalög eru opt
óhjákvæmileg og nauðsynleg, holl, hressandi
og skemmtandi fyrirmarga, sem hafa kring-
umstæður til að lypta sjer upp, vil jeg
fremur hvetja en letja menn til ferðalaga
að dæmi Englendinga, enda eru engar lik-
ur til að umferð minnki um landið, þó
sníkju og ntíjettisferðir leggist niður; því
er alveg nauðsynlegt að menn geti fengið
næturgistingu og nauðsynlegan beina á viss-
um stöðum í sveitum, ættu því sveitastjórn-
irnar að hlutast til um að á vissum bæjum
i liverri sveit, sem væru á hentugustu stöð-
um, yrði umfarendum seldur nauðsynlegur
greiði fyrir sannsýnilegt verð, ætti síðan að
anglýsa það, og vísa ferðamönnum þanguð,
svo aðrir sveitabændur gætuað miklu leyti
verið í friði fyrir gestastappi. Auðvitað
gæti komið fyrir að menn í byljurn eða fyr-
ir sjerstök atvik dagaði uppi milli þessara
gististaða, en það myndu reiknast forföll
eða uudantekningar, sem allir yrðu að
sætta sig við. Lausamönnum og flækingum,
sem færu um sveitir og gætu eigi borgað
fyrir sig, ættu sveitastjórnirnar að ráðstafa
og roka til að vinna, væru þeir færir um
það. A þeim bæjum. sem vísað væri á til
gistingar, ætti að auglýsa greiðasöluna,
annaðhvort í bæjardyrum eða gestastofum.
sem og verð á því helzta, sem fengist
keypt, og er varla hægt að búast við, að
verðlagið yrði langt fyrir neðan verð á
gistihúsum í kauiistöðum, þegar tekið er
tillit til verktafa þeirra, óreglu og um-
stangs, sem gestagangur opt veldur á heim-
ilum, fyrirhöfnin á hestum ferðamanna er
t. a. m. opt allmikil á sumrura um dýrasta
tíniann. Baindur verða nú orðið að borga
karlmönnum á sumrum 2—4 kr. á dag, og
kvennmönnum 1—2 kr., og geta því eigi
sjer að skaðlausu eytt sinni vinnu eða
kaupafólksins fyrir gesti, nema hæfilegt
gjald komi fyrir. Sæmilegur næturgreiði
tvímæltur fyrir 1 mann mun því varla of-
liátt metinn á I kr., auk kostnaðar við
hest eða hesta. Sje ferðamaður nestaður,
og matist eigi á gistingarstaðnum, yrði
gistingin auðvitað seld minna.
f>að er injög óhentugt, og virðist hljóta
að standa búandi mönnum fyrir þrifum i
þeim sveitum þar sem umferð er mikil, að
allir eða margir bændur í sama hreppi
eru hvað ofan í annað ónáðaðir nætur sem
daga, af er.dalausum gestagangi, eins kurt-
eislega, eða hitt þó heldur, og sumir ná-
ungar fara að ráði sinu, sjerstaklega á
kaupstaðarferðum, þegar þeir ekki einasta
rífa fólk upp úr fasta svefni til að hleypa
sjer inn í bæina, heldur hýsa sjálfir hesta
sína, en gefa hey bónda óaðspurt, eða
beita tún og engjar á sumrum hálfar og
heilar nætur. Að þessu yfirveguðu virðist
mjer fyllsta ástæða fyrir bændur í sumum
sveitum, að taka höndum saman til þess,
með sveitastiórnina í broddi fylkingar, að
verja rjettindi sín gegn yfirgangi sumra
umfarenda, en til þess ætla jeg að heppi-
legast sje, eins og áður er ávikið, að gist-
ingarstaðir væru ákveðnir á hontugum stöð-
um í hreppunum, svo hægt sje að vísa
þangað farandi mönnum í færu veðri, og
aðrir en gististaða bændurnir, geti fengið
að vera i friði.
Enginn skyldi ætla, að jeg með línum
þessum finni að, þó menn býsi kunningja
sína eða vini, eða gjöri gustukaverk á bjálf-
um, eða fari kynnisferðir til vina og ætt-
inga, til að Ijetta sjer upp, því slíkir fimdir
og ferðalög, geta bæði verið holl og þarf-
leg. prándur.
Holdsveikra spítali.
Fyrir liðugum 2 árum skrifaði jeg grein
í Stefni (2. árg., nr. 28.) um holdsveikis-
spítala á Norðurlandi. í grein þessari gekk jeg'
út frá, að tveir spítalar yrðu stofnaðir fyrir
landið, annar á Norðurlandi, af því holdsvejkir
menn eru því miður svo margir hjer, og af
því ógjörningur virðist, að allur sá fjöldi,
sem loit út fyrir, að myndi alveg fylla spít-
alann, yrði fluttur suður. Stakkjegþví upj>
á því, að spítalinn yrði reistur á Möðruvöll-
um og skólinn aptur fluttur hingað ; mcð
þessu vildi jeg sameina tvennt, útvega spít-
alanum einkar hentuga jörð og tilbúið hús,
og um leið flytja skólann hingað, sem er mik-
ið áhugamál margra Eyfivðinga og Akufeyr-
inga. Menn vita nú, hvernig þetta spítala-
mál fór á þingi 1895; stjórnin lagði til, að
stofnaður yrði einn spítali, náttúrlega við
Reykjavík, þar sem hann ætti sízt að vera,
og að það frumvarp var óðara fellt, svo að
málinu er ekki þokað einu hænufeti áfram
síðan. Nú má búast við því, að frumvarp
verði lagt fyrir þingið í sumar, miðandi til
að fá einn spítala, en hvernig sem því reiðir
af, þá má telja það víst, að frá stjórnarinn-
ar hálfu verður ekki gjört neitt til að reisa
skýli hjer um slóðir handa þeim 42 liolds-
veiku aumingjum.sem Dr. Ehlers telur, að sjeu
hjer á Norðurlandi, auk Húnavs., en sjálfsagt,
eru fleiri. Allt um það eru líkindi til, að Norð-
lendingar fái, eða geti fengið, eitthvað þess-
háttar sjúkraskýli, ef treysta má því Ritzana
hraðskeyti, sem stendur í helzta blaði Kaup-
mannahafnar »Politiken« 5. nóv. þ. á. enþað
er þannig:
»Nefndin, sem er að safna gjöfum til þess
að reisa hýsi handa holdsveikum mönnum á