Stefnir - 12.01.1898, Síða 1

Argang. 24 arkir. Verð2kr., er-|
leudis 2 kr. 50 a. Borgist fyrir
lokjúlíra. Uppsögir ógild nema
komin sje til útsölumanus 1. okt.
>r. 23.
>(ykkur or»l uin rjómavjeíar.
(Eptir Frb. Bjarnarsou á Grýtubakka.)
Opinberleg-a hefir enn sem komið er
mjög lítið verið rætt um skilvjelar þær eða
rjómavjelar, sem nú er þó farið að hagnýta á
einstöku heimilum. Ekki heldur liefir verið
sýnt fram á liinn beina og óbeina hagnað, sem
vjel þessi getur innleitt í bú þau, þar sem
hún er notuð. Hvorttveggja þetta vildi jeg
leitast við að skýra með eptirfarandi línum,
að svo miklu leyti, sem mín athugun og
reynsla nær.
Vjelar þessar liafa vcrið nefndar ýmsum
nöfnum t. d. skilvindur, skilvjelar, rjóma-
vjelar og smjörvjelar. Jeg ætla lijer engan
dóm að leggja á það, hvert þessara orða
muni vera rjettast myndað, enda gjörir slíkt
ekki neitt til. En jeg ætla að nefna þær
rjómavjelar, þar sem jeg minnist á þær í
eptirfarandi ritgjörð.
þ>að er annars býsna erfitt að gefa
greinilega skýringu um það, hvert notagildi
vjelar þessar hafa í búum manna, sjerstak-
lega að því er snertir verksparnað ; en jeg
verð þó að álíta það eitt af beinum hagnaði
við notkun vjelanna, alveg eins og aukna
smjörframleiöslu, minni eldiviðareyðslu, minna
viðhald á ílátum o. s. frv.
Jeg vil.þá fyrst lýs'a beina hagnaðinum.
Eftir því, sem jeg hefi getáð næst kom-
izt, vil jeghahla þvífram, að þar sem rjóma-
vjelar eru við hafðar, fáist að jafnaði meira
smjör um 1 5, lieldur en ef mjólkin er sett í
bakka og trog, eins og enn er afsiða. f>etta
kemur líka lieim við það, sem Guðlaugur
sýslumaður Guðmundsson sogir í einni af
ræðum sínum á þingi í sumar sem leið, þar
sem hann minnist á rjómavjelina.
Vitanlega getur þetta verið nokkuð mis-
munandi á einstökum heimilum eptir landkost
um o. fl. En á mínu heimili mun þetta láta
nærri. jþegar nú þess er gætt að óhætt má
fullyrða, þar sem 100 ær í góðu lagi eru í
kvíum og sæmiJega mjólkandi 5 kýr í fjósi,
en landkostir góðir og sömuleiðis skepnuhirð-
ing, þá muni á samskonar heimili fást nálægt
2 pundurii af smjöri að meðaltali á dag allt
árið, eða segjum 700 pd. Sje nú út frá því
gengið, að V5. þessara 700 pd. sje eingöngu
rjómavjelinni að þakka, verða það 140 pd. á
ári Almennt verð á alveg óvönduöu smjöri
er 50 a. á pundi, en mjer dettur ekki í hug.
að reikna pundið minna en 60 aura, af því
eg vil halda fast við það, að smjör, sem bú-
STEFNIR
Fimmti árgangur.
Akureyri 12. janúar.
ið er til úr þannig aðskildum rjóma, sje mik-
ið betra, sjerstaklega hreinna en nokkurt ann-
að smjör, feitara og Ijúffengara á bragð. Jeg
vil því meta aukna smjörframleiðslu á þessu
hoimili 84 kr. á ári.
Eldiviðareyðsla á þeim heimilum, sem
vjelina nota, verður ótrúlega mikið minni og
er það vel skiljanlegt. par sem kvöld og
og morgna — einkum á stærri heimilum og
á sumrum — þarf stöðugt að kinda undir
stórum vatnspotti, svo hægt sje að gjöra hrein
öll þau ílát, sem mjólkin er sett í, þar fer
mikið forgörðum, einmitt til þess. En til að
þvo upp rjómavjelina, þarf ekki nema 8—10
merkur af heitu vatni mál hvert. þvottur í-
látanna stendur mikið lengur yfir, en hrein-
gjörning yjelarinnar, einkum ef um mikla
mjólk er að gj'öra; sjá allir hver áhrif það
hefir. — penna sparnað áætla jeg 15 kr.
á ári.
par sem rjómavjelar eru til á heimilinu,
þurfa húsbændur ekki að leggja út eins mik-
ið til árlegs viðhalds á þeim mörgu ílátum,
sem þurfa aö vera til taks í góðu ásigkomu-
lagi allstaðar þar, sem mjólkin er sett. þ>ann
peningalega liagnað met jeg 6 kr. árlega,
Að sýna með tölum verkspárnað þann.
sem er samfara notkun vjelarinnar, er ekki
auðvelt. þ>að er samt mikíll munur á þeim
tíma, sem gengur til þess á degi hverjum að
þvo upp vjelina, strokka rjómann o. fl., eða
að hirða hin mörgu ílát, sem mjólkin þarf að
setjast í, sje engin rjómavjelin. Dregur það
sig saman yfir allt áríð, ekki sízt á þeim
heimilum þar sem vinnukraptarnir væru svo
vel notaðir, sem frekast væri unnt. Verk-
sparnað þenna met jeg 15 kr. á ári.
jf>á kem jeg nú að hinum óbeiua hagn- !
aði, sem vjelin gefur. Vitaskuhl verða þar j
skiptar skoðanir. En hann er einmitt sá, að
með notkun vjelarinnar er vissa fengin fyrir
því, að menn fá hreina mjólk og hreinan all-
an þann mat, sem úr mjólk er búinn til.
I>að er öllum mönnum ótrúlegt þeim, sem
ekki hafa sjeð það, live mikil óhreinindi verða j
eptir í kúlunni, sem aðskilur mjólldna, sjer- j
staklega ef það er sauðamjólk, sem aðskilin J
er, og það þó húiLsje síuð tvisvar áður en
henni er helt í vjelina. Jeg get'ekki gjört
mjer í hugarlund, hve mikils virði læknar
mundu meta það fyrir heilsuna, að nærast á
hreinum og vel verkuðum mat, en mjer dett-
ur ekki til hugar, að meta það minná en 30
kr. á ári.
9
Augl.kosta75a.hver puml. dálks
eða 12 a. línan al'vanalegu letri
tiltölulega meira af stœrra lctri,
þ>uml. 90 a. á 1. síðu. 15 a. línau
1898.
Af þessu sjezt, að jeg met beinan og ó-
beinan hagnað við vjelina árlega 150 kr., og
virðist það alls ekki of liátt sett, með öðrum
orðum á því heimili, þar sem um milda mjólk
er að gjöra, »þar borgar vjelin sig á
e i n u á r i«.
Verð vjelanna er ótrúlega mikið, þar sem
hver þeirra kostar 150 kr. pað er þó ómögu-
legt að sjá að þær þyrftu að vera dýrari en
vanalegar saumavjelar. Er auðsjeð að verðið
er svona liátt, af því að ennþá er sjálfsagt
hugvitið selt, þ. e. nppgötvunin meira en
verkið. En óskandi og vonandi er að strax
á næstu 10 árum falli þær talsvert í verði.
Jeg get vel ímyndað mjer, að ýmsir sem
ekki þekkja til þessa máls, finnist jeg gjöra
of mikið úr kostum yjelarinnar. Jeg vil
heldur enganveginn segja, að álit rnitt sje
óhrekjanlegt, en það er þó byggt á sannfær-
ingu, ofurlítilli reynslu. og svo nákvæmri at-
hugan sem kostur hefir verið á. Sjerstaklega
býst jeg við að hjá mörgum komi fram þessar
spurningar; «Er ekki vandfarið með vjelina
og mun liún endast lengi?« þ>essum spurn-
ingum svara jeg þannig: Að vísu er það
mjög áríðandi, að taka hana sundur og setja
hana saman með som allra mestri lipurð,
þurka hana og þvo vel upp í livert skipti,
sem hún er notuð og einkum að bera vel á
hana, En þó er þetta öldungis ekki þeim
vanda bundið, að það sje nein frágangssök.
Sú stúlka, sem er laghent og lipur í sjer,
trú yfir því, sem hún er sett yfir, hún kemst
hæglega upp á það, að leysa þetta verk af
hendi, svo að vel sje. Heppilegast er, að
sama stúlkan liirði vjelina stöðugt, undir um-
sjón þeirrar konu, sem kann vel með hana
að fara. Leiðarvísir sá, sem fylgir vjelunum,
gefur og ágætar leiðbeiningar um meðferð
þeirra, og er sjálfsagt, að fá liann með þeim.
Að því er seinni spurninguna snertir,
það hve lcngi yjelin endist, þá vantar mig
algjörlega reynslu í því efni. I>ó skal jeg
geta þess, að ekki fæ jeg sjeð, að yjel, sem
er á mínu heimili, sje i nokkurn máta farin
að láta sig. Hún hefir þó verið notuð kvöld
og morgna og látin aðskilja alla jiá mjólk,
sem til hefir fallizt á jiessu heimili, í þá 7
mánuði, sem liðnir eru síðan hún kom liing-
að. Jeg verð því að álíta, að með sjerlega
góðri meðferð, geti hún endst svo arum skiptir.
(Kiðurlag).