Dagskrá - 07.08.1896, Side 1

Verö árg. (minnst 104'«arkir)
3 kr.t borgist fyrir janúarlok;
erlendis 5 kr., borgist fyrirfram.
Uppsögn skrifleg bundin viö
1. júli komi til útgefanda
fyrir októberlok.
D A&SKRÁ.
I, 12.
Itevkjavík, föstudaginn 7. ágúst.
Frá útlönclum.
Kmh. 27. júlí 1896.
ííoregur. Þaðan fara nú sögurnar þessa dagana.
Vjer eigum ekki við telegrömmin til þýsku blaðanna
um hvar í Noregi keisarinn þeirra hafi borðað miðdegis-
mat eða kveldmat, í hvaða brekku hann hafi sest eða
hvaða gil hann hafi skoðað; ekki eru það tiðindi held-
ur, þó að Óskar Svía- og Norðmannakonnngur haldi ræð-
ir fyrir þeim í Björgvin og Niðarósi; hann er snjall-
mæltur að vísu, en oss þykir meira varið í það sem
norskir þingmenn eru að ræða og samþykkja á þessum
tímum.
Það er alkunnugt heima, að Norðmenn eru farmenn
miklir, eiga skip á öllum höfum og einar þrjár þjóðir eiga
meiri verslunarflota en þeir. Því hafa samgöngur þeirra
við útlönd verið ágætar laugalengi; norsku kaupmenn-
irnir senda skipin sín eptir varningi í framleiðslustöð-
varnar, og senda þau beina leið til kaupanda með þær
vörur sem þeir hafa að selja; t. a. m. sendaþeir ekkifisk
sinn til Danmerkur og Bretlands, til að láta selja hann
þaðan aptur, heldur fara þeir rakleiðis með hann til
Spánar og Portúgals og Ítalíu og annara staða, þar sem
fiskur er jetinn; þeir selja og kaupa sem mest milli-
mannalaust; því er kaupmannastjettin auðug þarílandi
og þá framkvæmdarmikil og rík í landi; norskir full-
trúar eru í öllum meginborgum Evrópu og víða annar-
staðar, og skýra jafnan frá viðskiptahorfum í kringum
sig. Og ríkið hefur jafnan látið sig þennan aðalatvinnu-
veg miklu skipta og rjett lionum hjáiparhönd þar sem
það gat og við þurfti. Þannig heldur það uppi stöðug-
um skipaferðum milli Noregs og Spánar, tií þess að
flytja fisk og nú rjett nýlega hefur stórþingið samþykkt
verslunarsamning við Portúgal um linun á aðflutnings-
gjaldi á fiski.
Sem sagt er, utanlandsviðskiptin og samgöngurnar við
útlönd eru í góðu lagi. En Norðmenn eru farnir að sjá,
að það er ekki nóg, ekki nærri nóg; samgöngurnar inn-
anlands þurfa að vera góðar líka, ef vel á að vera. Og
þess vegna taka þeir nú lán á lán ofan til þess að
leggja járnbrautir neðan úr kaupstöðum og upp endi-
langa dali; brýr og vegi hafa þeir þegar áður, en bænd-
unum þykir það ekki nóg; þeir vilja koma ketinu frá
sjer nýju, þeir vilju ekki þurfa að vera marga daga
á leiðinni með rekstrana sína og þeir vilja koma smjer-
11 1896.
inu frá sjer nýstrokkuðu. Þessum kröfum bænda hef-
ur stórþingið sinnt bæði fljótt og vel.
Svona er það á flestum öðrum verklegum sviðum, að
hver framkvæmdin reknr aðra hjá Norðmönnum; en þó
eru framkvæmdirnar engu minni er horfa til menntun-
ar og upplýsingar. Og þar er þeim mest um það prakt-
iska að gera. Að börn og unglingar læri að þekkja
lífið og náttúruna, læri að sjá það sem í kringum þau
er og dæma um það, og þá sjerstaklega að þekkja ætt-
jörðina; bæði sögu hennar og allt ásigkomulag, það er
það sem öll siðuð lönd segjast hafa fyrir augum. En
Norðmenn ganga hjer feti lengra en aðrir, því að fyrir
fám dögum samþykkti stórþingið að afnema skyldi lat-
ínu og grískukennslu í öllum latínuskólum ríkisins.
Þann tíma allan leggja þeir til kennslu í nýju málun-
um, í sögu ættjarðarinnar, í sögu heimsins frá stjórnar-
byltingunni miklu, til almennrar kúltúrsögu og kúltúr-
sögu Noregs og til annarar nytsamrar (praktiskrar)
fræði, er ungum mönnum má koma að notum síðarmeir,
í hvaða stöðu sem þeir koma. Þeir höfðu sett nefnd
manna 1890 til að undirbúa þetta mál, og nú vantar
það svo að segja ekkert annað en undirskript konungs.
Stjórnin vildi halda dálítilli latínukennslu í skólunum,
en þingið vildi hvergi iáta kenna latínu nema við há-
skólann, og þangað verða þeir að sækja hana, sem vilja
verða vísindamenn. Enda segja Norðmenn, að þeir ætli
sjer ekki að ala upp vísindamenn í skólunum sínum,
heldur praktiskt og sjálfstætt fólk, sem best úr garði
gert að þreki og kunnáttu á því, sem þart til að kom-
ast áíram.
Þetta er styst af Norðmönnum, frændum vorum, að
segja, að þeir eru ákafamenn í skapi og kappsamir og
hagsýnir, elska Noreg og allt sem norskt er um fram
allt, og leggja sig fram, ekki til að halda honum i því
standi sem hann er, heldur til að sníða hann um eptir
sínu skapi.
Á Frakklandi er Edmond de öoncourt látinn, skáld
á bundið mál; þeir voru tveir bræður Jules & Edmond
og mjög frægir. Edm. ráðstafaði þannig eigum síuum,
að 10 frakknesk skáld skyldu fá renturnar, 1000 fr. á
ári hver; þeir mættu ekki vera í akademíinu, því það
hataði Goncourt, og t. d. vildi hann ekki taka Zola í
sinn íjelagsskap, vegna þess að hann hefur sótt svo
freklega eptir akademíinu franska. Annars er allt kyrt
og tíðindalitið. Spánverjar eru að búa her sinn móti