Dagskrá - 14.11.1896, Page 1

Vcrð árg. (minnst 104 arkir)
3 kr., borgist fyrir janúarlok;
erlendis 5 kr., borgist fyrirfram.
Uppsögn skrifleg bundin við
1. juh koini til útgcfanda fyrir
októbcrlok.
DAGSKRÁ.
I, 31. Reykjavík, laugardaginn 14. nóvember. 1896.
Verslunarmál,
Vjer höfum áður við og við leyft oss að benda á
hve litla rækt alþingi og stjórn hefur lagt við framleiðslu
af landi og sjó, enda þótt talsvert hafi verið gert eða
rjettara sagt reynt að gjöra til eflingar góðum samgöng-
um og hagkvæmari verslun. Það lítur svo útsem menn
álíti það lítilsvert hvort þorskurinn er dreginn úr sjónum
eða hvort fóðursins er aflað handa kindinni, sje að eins
vegirnir til kauptúnsins nógu beinir og breiðir. En þrátt
fyrir það þó sú stefna virðist miða nokkuð frarn hjá
markinu, er rjett að athuga það jafnframt hvernig varið
er fje landsins í þessa yfirbygging á verslunarvegum
og samgöngum frá byggð til byggðar. Það getur vel
verið ótímabært að ryðja miklu fje í braut eða brú,
meðan samgönguþörfin er svo lítil að hagnaðurinn af
vegabótunum er fjarri því að svara viðháldi og vöxtum
af kostnaðinum. En þó geta verið enn bersýnilegri mis-
tök á því t. a. m. hvar végurinu er lagður eða hvernig brú-
in er gerð — úr því lagt var út í tyrirtækið á annað
borð.
Mistök af þessu tagi eru það þegar löggjafarvaldið
gleymir að fleira þarf en eimskip, brýr og brautir til
þess að greiða fyrir viðskipturn við útlönd og innanlands.
Hið fyrsta aðalskilyrði til þess að bót verði unnin á
verslunarkjörum Islendinga er að landsmenn fái betri og
auðsóttari peningastofnanir; en þessu atriði hefur verið
allt of lítill gaumur gefinn af þingi voru og stjórn, og
eru landsbankalögin sem komu bæði seint og illa best-
ur vottur þess, hve löggjöfunum hefur verið óljós þýð-
ing peninganna fyrir viðskiptalífi þjóðarinmar.
Menn hafa ritað margt og mikið um aðgerðir stjórn-
arinnar í bankamálinu, og hefur ýmsum virst svo sem
hún hafi heimildarlaust stofnað tyrirkomulag það sem
nú er, — utan bankalaganna. En þetta er ástæðulaust.
— Stjórnin hefur ekki gjört annað eða meira en hún
hlaut að gjöra, til þess að bankaseðlarnir gætu orðið
gjaldgengur eyrir í viðskiptum milli einstakra manna. —
Það er löggjöfunum að kenna og engum öðrum, hvern-
ig hagað er þeim eina banka sem til er á landinu.
Það er stjórn landsins að kenna þegar menn geta
ekki á hverjum tíma sem er og hvar sem er fengiðhæfi-
lega mikla lánsupphæð gegn veði í eignum sínum eða
út á lánstraust. En þegar litið er á verslunarskipti ís-
lendinga við aðrar þjóðir, sjest það glöggt, að bhðirnar
eru hafðar fyrir banka úti um allt land, vegna þessað
enginn vegur er til þess að fá lán frá neinni aðgengi-
legri peningastofnun. Vöruskiptaverslunin með öllum
þeim meinum sem henni fylgja, lifir ápeningaleysi lands-
manna, cn ekki á eignaleysi þeirra,
Landsbankinn er allvel hæfur fyrir Reykjavík og
nokkrar sveitir sem næst hggja. — En þar fyrir utan
er líttt sækjandi að leita láns í bankann — að minnsta
kosti ekki út á lánstraust. Og úr þessu verður ekki
bætt tyr en bankinn fær útibú í helstu verslunarstöðum
landsins, og ýmsar breytingar verða gjörðar á regl-
um fyrir lántöku gegn ábyrgð eða víxilkaupum.
Það er því að þakka að bankinn er svo óaðgengi-
legur og afarkostnaðarsamur fyrir menn úti um land, að
ekki hefur berlega komið í ljós enn, hve ónóg cr seðla-
upphæð bankans og starfsmagn allt. Væri landsbankinn
notaður jafnt tiltölulega yfir allt land mundu menn ekki
una lengi svo litlum og seinsóttum banka. En eins og
nú er má heita að hann fullnægi vel aðsókninni, fyrir
þá sök að svo fáir sækja að, sem annars mundu leita
hans.
Það þarf bráðlega að breyta þessu ástandi annað-
hvort að tilhlutun hins opinbera eða einstakra manna,
ef verslun Islendinga á ekki algerlega að komast
undir einokun fárra manna, er hafa ráð og tyrirhyggju
til þess að nota sjer fátækt landsmanna. (Mcira).
Atvinnuleysi.
Einn órækur vottur um skammsýni og ódugnuð
landsstjórnar vorrar er það, hve lítið er gjört til þess
að opinberri tilhlutan að beita starfskröptum þeim sem
| ekki geta fengið atvinnu lijá einstökum mönnum, í þarfir
almennings, — á þeim tíma sem menn vita að mest
kveður að slíku atvinnulcysi. — Hjer á landi er því
svo háttað, að stjórn og þing getur talið sjer vissa vinnu
fjölda fólks fyrir mjög lágt kaup langan tíma af árinu,
og væri hægt að auðga þjóðfjelag vort stórkostlega með
engum kostnaði ef opinberar stofnanir og fyrirtæki væru
sett upp með slíkum vinnukröptum sem annars mundu
ekki geta unnið sjer eða öðrum neitt gagn vegna þess
að atvinnutilboð einstakra manna vantar.
Þegar eitthvert verk er unnið hjer á kostnað land-
sjóðs, er venjulega farið svo að því að þjóðmegunar-
hagnaðurinn af atvinnuleysingjum missist algerlega. Menn
eru optast teknir til þess að vinna verkið einmitt á þeim