Dagskrá - 06.03.1897, Qupperneq 6

246
Jafnaðarmennska.
I'að er mjög almennur misskilningur að ætla að
stjórnskipunarhugmyndir jafnaðarmanna sjeu í eðli sínu
ólíkar þeim hugmyndum og grundvallarsetningum er
stjórnarskipanir vorra tíma byggjast á.
Jafnaðarmennirnir vilja alls ekki fara í aðra átt,
heldur vilja þeir að eins stíga sporið út til enda og lög-
leiða út í æsar það iafnrjetti meðal allra þegna ríkisins
eða fjelagsins sem franska byltingin milda kunngjörði
svo háum stöfum um síðustu aldamót.
Eins og eðliiegt er gerast ýmsir vísindamenn jafnan
til þess að halda lífvörð um þá fjelagsskipun er þeir
lifa undir, hvernig svo sem hún er. Stjórnendurnir standa
á grundvelii þessarar skipunar, og verða að rjettiæta
gjörðir sínar þar eptir, og þeir geta launað fyigismönn-
um sínum með ýmsú móti. Þessi hvöt er opt hin
sterkastu iyrir lögfræðinga og aðra er stunda þau fræði
er lúta að fjelagsskipun til þess að halda upp vörn fyrir
það fyrirkomulag sem er og hið sama má segja urn
fjölda þeirra politisku fiokksmanna er fylgja stjórnend-
unum og hinum visindalegu lífvörðum þeirra að málum.
En auk þessa er jafnan mikið til, bæði nieðal æðri og
lægri í fjelaginu, af ósvikinni sannfæringu um það að
varðveisla hins gildandi grundvallarrjettar sje nauðsynleg
og þeim fyrir bestu.
Orsö!?in til þess að hljómurinn af nafni þessa poli-
tiska flokks er vjer köllum jafnaðarmenn lætur svo
illa í eyrum manna er, að þeir hafa farið lengst í því
að heimta umbætur á stjórnarfari og fjelagsskipun ríkj-
anna.
Allt það sem safnast vildi í kring um hásæti ráð-
andi ríkisstjórnar, hvort heldur það var af sannfæringu
eðn öðrum hvötum, sneri sjer auðvitað með mestri lítiis-
virðingu og háværustu hrópi gegn j ieim sem iengsta
sporið vildu stíga í áttina til fullkominnar fjelagsskipunar.
Bergmálið af sóknar og varnarræðum stjórnarsinna í
Danmörku gegn þarlendum jafnaðarmönnum liefur náð
hingað upp tii Islands. Islenskir námsmenn við háskól-
ann í Höfn hafa iesið og heyrt röksemdaieiðslur hinna
dönsku vísindamanna gegn þessum politiska flokki, og
eins og ræður að líkindum, hefur fjöldi annara Islendinga
haft tækifæri til þess að heyra þýðingu vinstri og hægri-
manna á rjettarkröfum jafnaðarmanna.
En yfirleitt hnfa Islendingar annaðhvort gefið þess-
ari nýju stefnu iítinn gaum, eða þeir eru henni freniur
hiynntir — og þetta á eðlilega rót sína að rekja til þess
að jafnaðarmenn í þessu riki hafa enn sem komið er
beint sjer á móti crlendri stjórn og stjórnarflokki, en
ekki látið mikið bera á sjer á Islandi.
Almenningur hjer á landi er ekki hneigður til þess
i að halda hlífiskiidi fyrir Danastjórn, og allir andstæð-
ingar þeirrar stjórnar munu álítast nokkurs kyna flokks
bræður af flestum íslendingum. Þetta er mjög eðlilegt
og síst lastandi þó svo sje. Eri að því leyti sem jaftiað-
armennirnir ráðast á ýms meginákvæði í þeirri fjelags-
skipun sem ræður jafnt hjer sem í Danmörku, eru þeir
jafnlíklegir tii þess að mæta mótspyrnu á Islandi á sín-
um tírna, þegar þeir fara að láta brydda á sjer í hinni
innlendu iöggjöf eða fjelagsmálum.
En sje litið óhlutdrægt a málstað jafnaðarmanna án
tiilits til þess hvernig er ástatt í þann og þann svipinn,
þar sem þeir koma fram, virðist í rauninni ekld erfitt
að sameina kenningar þeirra við það allsherjar lögmál
frelsi, jafnrjetti og bróðurkærleika, sem franska byltingin
ritaði í merki sitt, og sem nú er viðurkennt að nafninu
til í flestum ríkjum kristinnar menningar, enda hafa og
jafnaðarmenn tekið hin sömu merkisorð upp í stefnuá-
kvæði sitt.
Afskipti fjelagsvaldsins af athöfnum einstakra manna
eptir hinum núgildandi löggjöfum fara æ vaxandi i s'ónvu
\ átí sem fjelagspolitík jafnaðarmanna stefnir. Og rýmk-
un á frelsi borgaranna á síðari tímum, samkvæmt þeirri
grundvallarreglu að menn eigi að vera rjettinum óháðir
í því öllu, sem ekki varðar aðra, — stefnir einmitt
einnig að því sama sem jafnaðarmenn vilja byggja a
trúar- og hugsunarfrelsi þegnanna í hinu nýja fjelagsríki.
I næstu grein urn jafnaðarmennskuna skal stuttlega
sýnt frarn á samband þessarar stefnu við meginsetningar
hinnar gildandi fjelagsskipunar á Islandi.
Póstar komnir austan og norðan (austan þriðjud.,
norðan nýkominn). Með þeim frjett, að aukapósturinn
milii Akureyrar og Höfðahverfis — Ólafur Þorsteinsson —
hafi lirapað fyrir björg með hesti og fiutningi, og fórust
þar bæði maðurinn og hesturinn, en flutningnum varð
náð óskemmdum. Þetta var undan Garðsvík á Svalbarðs-
strönd.
Kvennmaður varð úti á Fjarðarheiði eystra 23. jan.
í fylgd með öðrum manni, og með nokkuð grunsam-
legum atburðum, (sbr. Bjarka 4. tölubl.).
Bráðafár hefur geysað mjög á ýmsum stöðum fyrir
austan og norðan. A Austfjörðuin hafa ýmsir bændur
misst helming fjáreignar sinnar eða þar yfir.
Með austf. blöðunum hafa borist ýmsar fregnir
frá útlöndum, eu lítt markverðar. Ma þar á meðal telja
fregn eptir enskum og norskum blöðum um að þeir
lierrar M. Mitcheil og dr. J. Stefánsson hafi þegar safnað
18 milj. kr. (!) til frjettaþráðarins.