Dagskrá - 26.07.1897, Blaðsíða 2

Í8
Mannþekkjaralistin.
Þekktu sjálfan þig.
(Eptir »Kringsjá«).
Það hefur verið mikið gjört að því á síðari tímum !
að rannsaka hvern einstakan eiginlegleika mannanna og
hafa menn komist all-langt í því að geta þekkt hæfi-
leika og lyndiseinkunnir á ýmsu.
Það hljóta allir að sjá hve mikilsvert það er að
geta dæmt um gáfur manna, siðferði þeirra og mann- j
kosti, án þess að persónulegur kunningsskapur eða per-
sónuleg óvild hafi þar nokkur áhrif á. Til þess að slíkar
rannsóknir sjeu vísindalegar og óháðar öllu persónulegu
verða þær að vera þannig, að ef tveir reyna þær alveg
á sama hátt, þá fái þeir hið sama út báðir. Sje það
ekki þá er eitthvað annað samfara hjá öðrum hvorum
eða báðum. Þeir verða báðir að ganga út frá virkileg-
leikanum, en hugmyndalíf eða skáldskapur má ekki bland-
ast þar með.
Þessar rannsóknir hafa efalaust afarmikla þýðingu j
í ýmsa átt, en langmest af öllu fyrir uppeldisfræðina. 1
Á því geta kennararnir vitað hvað það er, sem lærisvein-
arnir eru hneigðastir fyrir, hvernig hentast er að kenna
þeim, hvað þeim ar áfátt o. s. frv. Til alls þessa taka
kennarar nú á dögum of lítið tillit, þar sem þeir sitja
við það árum saman að kenna ýmislegt utan að, sem j
aldrei getur fest eiginlegar rætur í huga nemendanna. |
Kennararnir þyrftu t. d. að geta gjört sjer grein fyrir j
því hvernig hvert einstakt barn sem þeir hafa undir
höndum skoðar vissa hluti, hvað það hugsar um þá og
hvaða ályktanir það dregur út af ýmsu. Þá gætu þeir
sjeð hvernig hugmyndalífi barnsins væri varið, hvort það
dragi rjettar ályktanir út af ýmsu eða þá rangar, hvort 1
það væri athugult eða epfirtektalítið, hvort það væri
skilningsgott eða ekki og ótalmargt fleira. Eptir þcssu
gætu svo kennararnir hagað kennslunni og yrði það hin
stærsta framför í uppeldis- og kennslufræði; það mundi
breyta því algjörlega.
Til þess að þekkja menn vel verður að kynnast
hugsanalífi þeirra, og það verður með því, að taka eptir
minni, skilningi, ímyndun, hvernig þeir lýsa hinu og
öðru o. fl. Ennfremur hvernig þeir hreifa sig. En til
þess að taka eptir þessu og færa sjer það í nyt þarf
framúrskarandi nákvæmni og skarpskyggni. Professor ,
einn, sem hefur reynt þetta, kveðst velja vissa tíma til !
tilraunanna, en sjaldan lengur en hálfa aðra klukkustund
í senn með hvern einstakan; það má ekki styttra verá, '
segir hiann. Plann hefur reynt 20 menn; voru það læri
sveinar í undirbúningsskólum, lærisveinar í æðri skólum
og stúdentar, og mismunurinri er ákaflega mikill. Mestu
munar það hversu mörg orð menn þurfa til þess að
koma í ljos hugsunum sínum, skoðunurn og alyktunum.
Sumir skrifa 20 línur þar sem aðrir skrifa 2 og segja
þó báðir jafnt; það verður að segja sumum að hætta
en hvetja suma til að halda áfram og jafnvel beita hörðu
við þá. Sömuleiðis er mikill munur á því hve fljótt
menn lesa, komast fram úr því sem flókið er o. s. frv.
Þegar menn tefldu tók hann eptir þvi, að þeir settu tafl-
fólkið mishart niður á taflborðið og fór það eptir því
hvernig þeir þóttust hafa spilað. Það eru til takmörk,
sem skynjanin eða gáfurnar komast ekki yfir, t. d. fyrir
heyrnina er það hið lægsta hljóð sem heyrt verður, og
það er misjafnt hve menn heyra vel; fyrir hugsunina er það
hin lengsta ræða sem menn geta haft yfir orðrjett eptir
að þeir hafa heyrt hana einu sinni. Það er líka misjafnt.
Af því hve allt þetta er mismunandi og ólíkt hjá ýms-
um mönnum hefur hann dregið ýmsar ályktanir.
Þá kemur úthald manna og mögulegleikar til þess
til þess að standa á móti þreytu og halda áfram vissan
tíma. Uthaldið má mæla með því hve lengi menn geta
unnið án þess að þreytast; þrek og úthald þarf við alla
vinnu, hvort sem hún er andleg eða líkamleg. Prófessor-
inn heldar því fram að mikið megi læra af því hvernig
nienn þreytist og hvernig þcir hvíli sig. Þá er það eitt
hve mikið far menn gjöra sjer um að fullkomna sig,
hve mikið þeir læra af því sem á undan er gengið og
forðast að falla um þá steina aptur sem áður hafa orðið
þeim til ásteytingar. Mismunandi er það einnig hvaða
lögun mönnum fellur best í geð á ýmsum hlutum; sumir
hafa- það fyrir vcnju að teikna allt af myndir af því sem
þeir tala um ef hægt er; aðrir láta sjer nægja að skýra
frá því með orðum einuin.
Það er margreynt, að þegar fleiri en einn eru latnir
lýsa einhverjum hlut, þá hafa þeir jafnmarga vegi til
þes° og þeir eru sjálfir; þeir gjöra það allt af á mismun-
andi hátt; af því sjest það, að allir sjá ekki eins og
skynja ekki eins. Sumir skrifa eða skýra svo nákvæm-
lega, að hluturinn sem um er að ræða stendur alveg
nákvæmlega fyrir hugskotssjónum þess sem les eða hlustar
á; aðrir taka að eins helstu atriðin og lýsa jafnvel svo
ónákvæmt að hluturinn þekkist alls ekki á lýsingunni.
Sumir lýsa ýmsutn einkénnum og draga alyktanir af
þcim, stundum rjettar og stundurh rangar. Loksins eru
sumir svo ríkir af hugmyndaflugi að þeir koma aldrei
nálægt cfninu. Á því hvernig menn skrifa og skýra frá
sjest það hve vel þeir geta lýst því sem fyrir augun ber.
Sumir geta hvorkl tekið eptir neinu nje skilið; sumir
skilja að nokkru leyti og sumir skilja nálega allt.
Þessar rannsóknir byrjaði Sókrates.
Dáiagleg upphæð. Maður nokkur í Berlín er
nýlega dáinn 73 ára gamall. Þegar hann var 16 ára,
byrjaði hann að halda dagbók ; hjelt liann hana þar til
hann var 68 ára og telst svo til að á þeim tfina hafi