Dagskrá - 18.12.1897, Side 1

II, 85.
Reykjavík, laugardaginn 18. desember.
1897.
Hæstirjettur og ríkisráðið.
Menn munu minnast þess að vjer gátum
þess í sumar þegar hr. Sk. Thoroddsen og
nokkrir aðrir löglesnir liðsmenn í Valtýs-
flokknum voru að karpa um »ábyrgðina« að
vjer mundum bera þá þrætu undir álit ein-
hvers lögfræðings ytra, ér marka mætti —
og höfum vjer fyrir nokkru fengið svar frá
manni þeim, sem vjer snjerum oss til. Hann
er vel þekktur í Danmörku, og hefur gegnt
embætti um mörg ár í Kaupmannahöfn, sem
aðrir eru ekki látnir skipa heldur en bestu
lögfræðingar. Vjer höfum ekki leyfi til þess
að geta nafns hans og er málefnið þess
■eðlis að vel er skiljanlegt að enginn danskur
embættismaður, síst neinn sem hátt er settur,
hirði að láta nafngreint álit sitt uppi í þá
átt sem þessi fer. —
Ætla má að lögfræðingaráð Valtýs
þiykist ekki vilja hafa að miklu hvað Danir
segi hjer um, og að ekki þurfi að leita út
fyrir landið að rjettum rökum í þessu máli.
En vitleysur sumra Valtýsliða í sumar gengu
svo ’fram úr öllu hófi, og öfugmælum og ax-
arsköptum hefur rignt í svo mikilli mergð
niður yfir íslenska lesendur — jafnvel frá
þeim Valtýingum er þóttst hafa löglærðir (sbr.
t. d. »Corpus juris«) — að það virtist fullkom-
in ástæða til þess að leggja þrætuna undir
dóm annara manna í öðru landi, þar sem
upplýsing er komin á það stig að bersýni-
legar vitleysur, þvert ofan í það sem allir
menn með viti sjá að rjett er, þolast ekki í
opinberum ræðum eða ritum.
Vjer skulum hjer þýða orðrjett brjef
hins danska lögiræðings, -— þann hluta þess
sem kemur við rjettarfarsspurning þeirri er
»Dagskrá« bar undir hann:
»Eptir að jeg nú í fáum orðum hef látið yð-
ur í ljósi skoðun mína um hlutfallið á milli
hinnar íslensku stjórnarskrár og grundvallar-
laganna, skal jeg einnig mjög stuttlega skýra
frá því hvað jeg álít um dómsvald hæsta-
rjettar í ábyrgðarmálum er höfðuð yrðu út
af stjórnarskrárbrotum gegn einhverjum af
ráðgjöfunum.
Þjer hafið í brjefi yðar tekið það fram,
að þræta sú er hafi átt sjer stað í íslensk-
um blöðum og á alþingi í sumar um þessa
varnarþingsspurning hafi einungis snúist um
slík stjórnarskrárbrot er framin væru innan
ríkisráðsins. -— En jeg get ekki sjeð betur,
en að. þessi aðgreining yðar eða annara,
sem deilt hafa um þetta atriði, sje ástæðu-
laus. — Hvort sem hin pólitiska yfirsjón er
framin í eða utan ríkisráðsins virðist mjer
hið sama hljóta að gilda um dómsatkvæði
hæstarjettar í þessum málum, svo lengi sem
tslandsráðgjafinn er reglulegur meðlimur
hins danska ráðaneytis. — Það virðist sem
sje auðsætt, að rjettarfarsákvæði grundvallar-
laganna yrðu látin gilda að því er snertir
ríkisráðsgjörðir, er kæmu í bága við stjórn-
arskrána íslensku. Og þá yrðu grundvallarlögin
einnig að ná yfir aðrar gjörðir ráðgjafa ykk-
ar, að því leyti, sem hann fremur þær sem
danskur ráðgjafi, en þannig hlýtur hann að
mínu áliti að skoðast bæði utan og innan
ríkisráðsins, svo lengi sem hann á að greiða
alkvæði sitt um íslandsmál ásamt með hin-
um öðrum ráðgjöfum hvort heldur er í ríkis-
eða ráðgjafaráðinu danska.
Jeg held því þannig föstu, að hjer sje
að ræða um öll hugsanleg stjórnarskrárbrot
ráðgjafa þess, er hefur Islandsmál á höndum,
og gjöri jeg enga þá aðgreining á, er þjer
segist hafa gjört í blaðagreinum um þetta
málefni.
— Jeg verð þá fyrst að taka það fram
í samræmi við# það, sem jeg 'hefi áður sagt
uri gildi stjórnarskrárinnar yfirleitt*, að jeg
álít það víst að varnarþingsregla stjórnar-
skrárinnar hljóti að víkja fyrir hinni almennu
undantekringarlausu varnarþingsreglu grund-
vallarlaganna: að pólitisk brotamál gegn ráð-
gjöfunum skuli dæmastljaf ríkisrjettinum. —
Jeg álít engan vafa á því að hæstirjettur
mundi frávísa hverju máli sem höfðað yrði
nú gegn ráðgjafa íslands fyrir tillögur sínar
eða aðgerðirær kynnu að ríða í bága við
ákvæði stjórnarskrárinnar og alþingi kynni
að höfða málsókn út af.
Alþingi getur ekki álitist rjettur sakar-
aðili í slíkum málum þrátt fyrir orð stjórn-
arskrárinnar — nema því að eins að ráð-
gjafi Islands sje álitinn standa fyrir utan
reglur grundvallarlaganna um starfsvið, skyld-
ur og varnarþing ráðaneytisins.
En eins og litið.er nú á stjórnarskrána
hjer í Danmörku fer því fjarri að Islands-
ráðgjafi sje álitinn að neinu leyti standa fyr-
ir utan hinar'almennu ráðaneytisreglur ríkis-
ráðsins. Hann er meðlimur ríkis- og fáð-
gjafaráðs, og greiðir atkvæði um hvert ein-
asta danskt málefni sem fyrir kemur þar og
það ekki einasta sem dómsmálaráðgjafi, —
heldur mundi hann gjöra það jafnt eptir sem
áður, þótt hann ætti einungis að hafa íslensk
málefni á höndum. Það hefði engin áhrif á
rjettarstöðu hans, þott hann legði frá sjer
dómsmálin, því hin svokölluðu íslensku mál
eru blátt áfram ekki annað nú, heldur en
dönsk mál, sem hafa sjerstaka skrifstofu.
Til þess að taka til meðferðar ábyrgð-
armál sem höfðað yrði gegn ráðgjafanum
fyrir pólitiskar gjörðir hans yrði hæstirjettur
að ganga út frá því að ráðgjafi Islands sæti
ólöglega í ríkisráði Dana, eða með öðrum
orðum, að ákvæði grundvallarlaganna giltu
ekki um ráðherrastöðu hans. En því fer
fjarri að jeg álíti að hæstirjettur mundi kom-
ast að þeirri niðurstöðu. Jeg hygg engan
vafa á því,- að hæstirjettur mundi álíta stjórn-
arskrárákvæðin ríða í bága við grundvallarlögin
að því er ábyrgðarreglur hennar snertir og
mundi því vísa slíkri málssókn frá sjer sam-
kvæmt skyldu sinni (ex officio).
I rauninni stendur og fellur allt gildi
hinnar íslensku stjórnarskipunar með því
hvort ráðgjafi Islands á að sitja í ríkisráðinu
eða ekki. — Eigi hann að sitja þar, þá hafið
þið enga stjórnarskipun nema í orði kveðnu;
— eigi hann ekki að sitja þar þá hafið þið
mjög ófullkomlega orðuð grundvallarlög, sem
verða að þýðast og fyllast út samkvæmt
hlutarins eðli og eptir almennum stjórn-
skipulögum (constitutionell) hugmyndum.
(Frh).
* Hjer á höf. við rök, er hann fyrr í brjefi
sínu hefur leitt að því að stjórnarskráin verði al-
staðar þar sem hún kernur í bága við grundvall-
arlögin að skoðast sem einkis nýt (»Constitutio-
nel Nullitet)« frá sjónarmiði þeirra sem álíti hina
núverandi stöðu ráðherrans í rlkisráðinu löglega.
Á þeim tíma urðu þeir Heredes og
Piiatus vinir,
„Sækjast sjer um líkir — —
Þeir komu sjer snemma saman um þ að
ritstjórarnir Jón Olafsson og Valdimar Ás-
mundarson, að gjöra það, sem í þeirra valdi
stóð til þess, að reyna að hnekkja útbreiðslu
„Æskunnar"; hvort sem það hefur nú
verið af öfund yfir því, að þeim skyldi ekki
detta það fyrst í hug að gefa út barnablað,
eða af einhverjum öðrum ástæðum, þeim eig-
inlegum, þá er það víst að »Æskan varð til
þess, að koma á vinfengi meðal þeirra, eða
að minnsta kosti samkomulagi.
Ritstjórinn í 18. sinni, hefur nú fengið
málshöfðan fyrir áreitni við hin blóðin og
þá ræðst hann af alefli á „Æskuna“,til þess
að geta svalað sjer einhversstaðar, Hann
heldur sjálfsagt, að hún muni verða veikust
til varnar og hægt að kippa undan henni
fótum; hann hefur reynsluna fyrir sjer í því,
maðurinn, að blöðin eiga erfiðast uppdráttar
á meðan þau eru ung og þá er ráðlegast
fyrir þá sem veik hafa vopnin að vega að
þeim, að minnsta kosti hefur honum ekki
gengið svo vel að halda líftórunni í þeim,
blöðunnm sínum, þvj flest hafa þau veslastupp
í höndunum á honum, og ekki er „N. Ö.“
enn þá svo burðug, að hún geti vænst þess,
að verða langlífari en systkini hennar, þótt
hann pabbi hennar heiti Jón Olafsson.
Það get jeg sagt ritstj. „N. A.“ með
sanni, að í hvaða tilgangi sem hann hefur
’nafið þessa krossferð gegn »Æskunni“, þá
má hann eiga það víst, að hún hefur þegar
náð svo míkilli hylli lesenda sinna, þótt hún
hafi enn ekki getað flutt myndir og þótt
Jón Olafsson hafi ekki verið ritstjóri hennar,
að erfitt mun verða fyrir hann að ráða hana
af dögum, þótt hann fái í lið með sjer frú(!!)
Bríeti og fleira af þess háttar fólki.
Jeg minnist þess, að Jón minn Olafsson
hjet »Æskunni“ liðveislu sinni, þegar fyrsta
tölublað hennar kom út. „Hamingjan hjálpi
mjer og »Æskunni«" minni!« hugsaði jeg
„og forði okkur frá því“. Mig minnti það
nefnilega, að jeg hefði lesið það, bæði í
Vesturheimsblöðum og víðar, að öllum þeim
fyrirtækjum væri hætta búin, sem Jón Ólafs-
son væri eitthvað viðriðinn. Jeg get nú ekki
sagt, að jeg sje svo framúrskarandi hjátrúar-
fuliur, en það var samt eins og mjer findist
þetta hafa einhvern sannleika í sjer fólginn.
Jeg varð því innilega glaður þegar jeg
sá að hjalpin átti að vera í því fólgin að
níða blaðið; jeg sá að það mundi geta orðið
því til góðs og hið sama hefur eflaust vakað
fyrir honum sjálfum; þess vegna hefur hann
haft hjálpina þannig lagaða.
En til þess að sýna að ekki væri van-
þörf á því fyrir hann Jón minn að sópa fyrst
fyrir sínum eigin dyrum, þá ætla jeg að lesa
yfir einungis eina síðu í »N. 0.« og taka
hjer upp dálítið af ritvillum og málleysum,
og sýna fram á hvernig þar úir og grúir af
ýmsu, sem glögglega ber með sjer óvand-
virkni og illan frágang. Það er 63. síðan,
sem jeg tek til athugunar. I 1. dálkl 2. I. a. o.
stendur heiðsgestur, það orð skil jeg ekki.
2. d. 27.1. a. n. hvorki — eða það er málleysa..
2. d. 12—18 I. a. n. Jeg kann nú bestvið . .
— og svo byrjar maður. — Þetta þætti ekki
fallegt mál í »Æskunni«. Það getur verið