Dagskrá - 08.02.1898, Page 4

366
Enn um útgerðarmannafjelagið.
Þjer hafið, herra ritstjóri, nýlega flutt grein
nokkra í Dagskrá um fjelagsskap útgerðar-
manna hjer í Reykjavík, sem jeg fyrir mitt
leyti álít að innihaldi mjög góða bending
fyrir skipaeigendur hjer, og efast jeg ekki
um að slíkt fjelag, er þjer talið um, hljóti að
myndast hjer fyr eða síðar.
En frá sjónarmiði mínu og stjettar-
bræðra minna er það nú ekki svo mjög pessi
fjelagsskapur, sem er áríðandi fyrst og fremst
heldur eru það einmitt samtökin meðal sjó-
manna sjálfra eða vinnuþiggenda á vorum
litla þilskipaflota, sem bráðnauðsynlegt er
að komist á, og það nú þegar.
Það er að vísu dagsatt, að maður má
ekki láta sjer koma til hugar að einblína
einungis á hag sjómannanna og gleyma því,
að vinnuveitendur þeirra þurfa einnig að lifa
og græða á bjargræðisvegi sínum; því hvað
verður um sjómannastjett vora, ef útvegseig-
endurnir sleppa tökunum og hætta að leggja
skip og alla útgerð til — fyrir þá sök að
þeim sje ofþyngt með kröfum sjómanna?
Ef við hásetar eða skipstjórar spenntum bog-
ann svo hátt, þá færi okkur eins og þeim,
sem gleymir að hann verður að fóðra mjólk-
urkúna ef hann vill hafa gagn af henni.
En svo langt, sem farið verður án þess
að útgerðarmönnum verði ofboðið, vil jeg
fara. Jeg vil láta gróðan dreifast sem jatn-
ast og á sem flestar hendur, því á þann hátt
verða flestir munnarnir fæddir með björg
þeirri, sem úr sjónum fæst.
Grein yðar í Dagskrá síðast, stefndi að-
allega að því marki, að útgerðarmenn tryggðu
sjer sem mestan arð af þilskipunum og það
getur verið mikið gott og rjett í sjálfu sjer,
en fyrir mig og jafningja mína, er það önn-
ur hlið málsins, sem mestu varðar.
Jeg vil hafa samtök milli sjómanna á
öllu þvf- sem snertir sameiginlega hagsmuni
þeirra, — en einkum og sjer í lagi því, hvern-
ig þeir ráða sig á þilskipin og með hverjum
kjörum.
* Ekkert er sjómannastjettinni fremur á-
ríðandi heldur en að efla keppni inn-
byrðis meðal hinna einstöku og að tryggja
hverjum þeim sem skarar fram úr í dugnaði og
ástundun, að hann geti notið þess eins og
honum ber. Ekkert er skaðlegra heldur en
það, ef sá andi kémst inn í hverja stjett sem
er, að það sjé til einkis að vinna með því að
leggja á sig og gæta skyldu sinnar strang-
lega að öllu leyti, — því þá lamast öll fram-
takssemin smátt og smátt og það bitnar að
lokum á vinnuþiggendunum þó vinnuveitend-
ur verði að vísu fyrst fyrir því.
Samtök meðal sjómanna geta komiðmiklu
til leiðar í þessa átt. Ef þeir mynduðu fje-
lag, sem hjeldi fast saman mundi brátt fara
að bera meira á hæfileikum hvers einstaks
sjómanns og atorku og reglusemi innan skamms
fara að hljóta laun fram yfir það sem slóð-
um og óreglumönnum kann að vera goldið
nú til jafns við þá háseta, sem betur eru
komnir að kaupi sínu. En á hinn bóginn
gæti þá einnig fengist trygging fyrir því
meiri heldur en nú er, að allir tjelagsmenn,
sem hæfir væru,flíæmust að skiprúmum með
svo góðum kjörum, sem útvegurinn ýtrast
leyfir. Með öðrum orðum, fjelagsskapurinn
gæti bætt kjör aUra sjómanna, um leið og
hann þó einnig gæti komið því til leiðar að
rjettlátur munur yrði gjörður ákjörum hinr.a
einstöku eptir verðleikum þeirra.
Hið allra fyrsta spor í áttina verður að
vera sanitók um, að ráða sig ekki í skiprúm
nema með þeim kostum sem fjelagsstjórnin
samkvæmt lögum fjelagsins gæti fallist á fyr-
ir meðlimina. — Af því leiddi fyrst og fremst
að menn gætu ekki fyrir fram bundið sig
Eaupmönnum eða öðrum lánveitendúm án
þess að þá væri einnig gjörður samningur
sem samkvæmur væri kröfum eða skilyrðum
fjelagsins. En nú mun það einatt koma fyr-
ir að fátækir sjómenn taka lán upp á fram-
tíð sína, þannig að kaupmaðurinn er ekki
bundinn við að taka hásetann á skip sitt,
fremur en verkast vill, og því síður að kjör
hans sjeu ákveðin á bindandi hátt fyrir útvegs-
manninn. Er sjíkt mjög skaðlegt og stjett-
inni til niðurdreps, eins og hver maður get-
ur strax sjeð.
Fjelagsskapur sjómanna mundi vafalaust
flýta fyrir því, að útgerðarmenn einnig gerðu
samtök sín á milli, og það er víst að þetta
gæti aptur að mörgu leyti haft heillávænleg-
ar afleiðingar fyrir sjómannastjettina. Fyrst
og fremst hlýtur það að vera þessari stjett
til hagsmuna, að útvegurinn efldist yfirleitt,
eins og tekið var fram í ofannefndri Dag-
skrárgrein og einnig mundi fjelagsskapur út-
gerðarmanna beinlínis vinna'sjómönnum gagn
í fleiru en einu atriði. Þannig mundi hann
vafalaust leiða til þess, aðþlugiegumjogreglu-
sömum sjómönnum mundi verða gjört hærra
undir höfði tiltölulega og vafalaust mundi þá
verða betri framkvæmd á ýmsum ákvæðum
laganna, er eiga að miða að því að hlynna
að hásetunum.
Jeg álít að það eigi ekki við hjer, að
fara út í það sjerstaklega hvernig koma ætti
á þessum samtökum sjómanna eða ræða ein-
stök atriði er að þessu lúta. — Það gæti ef
til vill fremur orðið málinu til hnekkis held-
ur en til góðs að ræða slíkt opinberlega
meðan engin föst fjelagsskipun er orðin í
þessa átt. Jeg vildi aðeins benda á það^íal-
mennum orðum, hverju jeg álít að samtökin
gætu komið til leiðar, og í hverju sambandi
þau ættu að standa og gsétu staðið í við út-
gerðarmannafjelagsskap þann er Dagskrá rit-
aði um á dögunum. Stýrimaður.
Viðtökurnar.
* Eptir
Stephán G. Stephánsson.
Og inni sat Hrólfur og hetjurnar tólf
I höll, — þeim var lokaður vegur,
Því loptið var bræla en bál yfir gólf —
Sa beini var stjúpföðurlegur.
Hann Aðils var einvaldi þræla,
Allt atgervi vildi hann bæla.
Því skapið hans fláa var forneskjuþungt —
Það fjekk á því margur að kenna.
Hann skelfdist og hataði’ alit ágætt og ungt
Og æskuna vildi hann brenna.
Ef synir að sið hans ei gengu
Hann sifjarnar matti að engu.
Og því var 'í ríkinu heimskasta hans
Hver hugur og mannsandi krepptur,
Og þróttur og frelsi og farsældin lands,
Sjálf frjósemd og auðurinn heftur.
Hver skoðun og agnir af aurum
Var angi af konungsins maurum.
» En herðið nú eldana, karlar», hann kvað,
„Svo Kraka og mönnum hans hitum,
Og látið nú kvikna’ í þeim ! Hver þeirra að
Er konungur, gleggra þá vitum.
Því Hrólfs eru heit í því máli,
Að hopa’ ei fra járni nje báli“.
Og þrælarnir sköruðu eldsneyti á
Inn ólgandi, brakandi funann,
Og sviðnir og huglausir hrukku svo frá
Meir hræddir við kappana’ en brunann,
Því ógn var í augu þeim líta
Er eldurinn tók þá að bíta.
En brátt urðu logarnir ljettir í gang
Og ljeku við kappanna skrúða,
Og hoppandi blossinn sjer bylti’ upp í fang
Á Bjarka og Hjalta’ inum Prúða,
Sem ýttu, með aðgætni’ og snilli,
Sjer eldsins og konungs síns milli.
»Egstend ekki’ískjóli’yðar«, konungur kvað„
»Er kapparnir mínir sig brenna«.
En Böðvar ljest einungis þrengslunum það
í þvílíku frosthýsi kenna; ,
Því ellin þarf ylinn og glæður,
Og yngh ert þúi en við bræður«.
En skjöld sinn greip Kraki og henti —
hann hnje
Þar hæst freyddi logandi röstin,
í eldfölskvað skjaldsporið stökkvandi stje
Og stiklaði bálaðan köstinn;
Á-f herðum hans hrísluðust logar
Frá hurð ^iegar slagbrandinn togar.
Og frjálsir, en berskjalda, fljótlega um hann
þeir fylktu sér, garpar hans snjallir,
Því konungsins skeið yfir skálaeld þann
Þeir skopruðu, samhliða allir —
En heimamenn, hugrekki firrta,
Bað Hrólfur svo_Aðils að birta:
»Að reykur og aska er höllin hans hjer,
En Hrólfur ei stóriega brunninn —
En hver sá, sem hættuna yfirstje, er
Víst ekki frá háskanum runninn.
Og heitstrenging heldur svo alla*
Hann Hrólfur: — að sigra’ eða falla«.
Svo gekk hann. — Þá mætti’ honum móð-
irin hans,
Um mög sinn í hættunni að vitja.
„Eg bið þig að gæta þín — lýðir míns
lands
Um líf þitt og hamingju sitja.
Hvert orð er þjer egnt eins og snara,
Hvert óhapp þitt dýrindis vara“,
Því Yrsu fórst mal það, sem mæðrunum
ferst,
Þar mættist ið unga og gamla,
Þær kjósa þar sigur sem sonurinn berstl
Þó sjálfráðar myndu því hamla —.
Þær reyna’ ei málsvöxtu að meta,
En málstað þær tekið þó geta.
„En taktu hjer útleystan arfhluta þinn,
Sem öðlingsson, foringi þjóða!
Og margur er dýrgripur, drengurinn minn,
Og draupnir í horninu góða.
En vaxi þér vinsæld með æfi I
Og ver því svo konungi hæfi“.
* ❖ * u *
»» *
Já, svo slitu sköpin þeim skyldmenna fund I
En skapþungt var Hrólf, móti vana,
Er reið hann út Fýrisvöll rennsljetta grund,
Og ríghjelt við kappalinn Grana,
Sem einkis fannst öðlingur metti
Sitt eldfjör og ljettvökru spretti.
Og það sá hann Aðils, og hrópaði hátt:
„Upp hirðmenn, og eptirför veitum.
Ef Hrólfur kemst undan með fylgi svo fátt
Við fól ein og mannskræfur heitum;
Og ríki vort verður ei varið,
En veldi og tign okkar farið".
Þeir riðu svo hóflega, hetjurnar tólf,
Sem háskinn þeim enn finnist gaman —
En þeir vóru hundra.ð sem þeystu’ eptir
Hrólf,
Og það dróg nú braðlega saman —
En konungur hendina hreifði,
Ur horninu gullinu dreifði.
Það hljóp hver af baki sem hnossin þau sá.
í hóffari á brautinni skína;
Þeir skeyttu’ ekki Aðils serrt eggjaði þá,
Sem einn þeysti götuna sína
Og hleypti’, sem hent getur klaufa,
í höggfæri rjett undir Laufa.