Dagskrá - 08.02.1898, Qupperneq 6

368
\
telur þá fjandmenn þjóðfjelagsins, af því sam-
færing og rjettlætistilfinning þeirra hefur ekki
samþýðst hennar, en hefur verið peini allt; meira
en öll lífsþægindi, meira en sjálft lífið. Sagan
er full af dæmum um framúrskarandi menn er
sanna þetta: svo sem Sókrates, Aríus, Jóhann
úss, Jesus af Nasareth, postular hans. og ótal
fleiri.
Þannig geta framúrskarandi andans menn
sem bera höfuð og herðar hátt yfir samtlð sina,
orðið afar óvinsælir. Þeir hafa ekki orkað að
hefja hana upp til sin, heldur hefur hún, að því
er virst hefur — um stundarsakir — yfirunnið
þá, og dregið þá niður á við til sín. Hún
fyrirgefur það aldrei að þeir hafa dirfst að skera
um þvert þá mælisnúru sem hún hefur fyrirskip-
að að fylgja, og troðið það lögmál undir fótum,
sem hiin hefur sett. Svona hefur það verið gegn
um allar aldir, þannig er það enn í dag.
Allir þeir sem eigi skara (líkt og þessir er
nú voru taldir) yfirgnæfandi fram úr, fá að sama
skapi en verri útreið. Heimurinn er þeim stór-
um „ofjarl". Hann situr við sinn keip hvernig
sem þeir hamast. — Maður verður að taka hann
eins og hann er; því það bjarg sem vjer getum
hvergi hrært, verðum vjer að gera oss að góðu að
lofa að liggja. Það er ekki barna meðfæri að
færa fjöllin úr stað, vjer getum eins vel reynt að
drekka þurrann sjóinn.
En þrátt fyrir allt, er það ávallt hinn hugs-
andi maður, sem leggur hyrningarsteininn að
sjerhverri nýrri grundvallarskoðun, sem aldir og
óbornir á sínum tíma byggja ofan á — (ef til vill
millíónir manna) og sem heimurinn þá hefur orð-
ið að þoka fyrir og viðurkenna. Hugvitsmaður-
inn og spekingurinn, eru þá að vísu, sem optast,
komnir undir græna torfu; en þegar alls er gætt
hafa þeir þá unnið sigurinn og haldið heiðri sín-
um og vígvellinum, eins, þótt þeir hafi látið lífið
í baráttunni; — og þetta er, sem optast um leið,
sigur hins sanna, gegn hinu ósanna.
Olafur J. Bergsson.
Fiski mærin,
Eptir Bj'crnstjerne Björnson.
(Framh.).
Petra var hrærð á meðan hún mælti fram
kvæðið; hún bar það fram hátíðlega og án
allrar tilgerðar. Þeir sem í kringum hana stóðu,
voru sem steini lostnir; það var eins og ljósgeisla
hefði skotið upp úr jörðinni á milli þeirra hundr-
að fet í lopt upp, með fögrum regnbogalitum.
Enginn mælti orð af munni, enginn hreifði
sig hið minnsta — en loksins gat skipstjór-
inn ekki lengur á sjer setið, hann stóð upp,
dró andann þungt og mæðilega, rjetti úr sjer
og mælti: „Jeg veit, ekki hvernig því er var-
ið með ykkur, en þegar jeg verð fyrir öðru
eins og þessu, þá má sjalfur andskotinn —“
„Nú blótaðirðu aptur, skipstjóri! “ sagði litla
stúlkan og reiddi framan í hann hnefann, eins
og hún vildi ógna honum. „Nú kemur sá
gamli undir eins og sækir þig! “ „Það gjör-
ir ekkert til, barnið mitt“ sagði skipstjórinn,
„við skulum bara lofa honum að koma, því
nú vil jeg fá að heyra ættjarðarsöng" Ept-
ir litla stund var Signý sezt við hljóðfærið,
ljek á það og allir sungu undir:
Jeg vil efla mitt land,
jeg vil elska mitt land
og að unna því, barn mitt og guð minn jeg bið.
Jeg vil bæta þess nauð
jeg vil auka þess auð
bæði innst inn í dali og fremst út á mið.
Okkar óðal er nóg
fyrir öngul og plóg,
ef vjer ættum af -kærleika, kærleika nóg.
Heyr hin vonglöðu Ijóð
— þetta’ er vaknandi þjóð,
ef vjer vinnum í eining að jörð og að sjó.
Víða sigldum við fyr,
beittum stáli og styr
Æ j/yddum strendur og reistum upp borg yfir borg.
Miklu víðar þó fer
miklu fegri þó er
norski fáninn í dag úti’ um hafnir og torg.
Framtíð Norðmanna er rík. —
Yfir nes yfir vík
tengjast Norðlönd í eitt, verða sjalfum sjer lík.
Vinndu það sem þú mátt,
legg fram allt sem þú átt.
Það er alda sem ber þig. Vor stefna er slík.
Þetta land eigum vjer
allt vort líf, það er hjer.
Þetta land verður elskað og var það og er.
Og sem hjartnanna fræ
dafna um byggðir og bæ.
Skulu blóm spretta afást vorri—er framtíðinsjer.
Signý stóð upp frá hljóðfærinu, gekk til
Petru og iagði handlegginn utan um háls henni
og fór með hana inn á skrifstofu, þar var eng-
inn maður áður. „Petra, eigum við að vera
vinir aptur?“ spurði hún og horfði framan í
hana. „Ó, ætlar þú þá loksins að fyrirgefa
mjer!“ svaraði Petra. „Nú veit jeg, hvernig
í öllu liggur, Petra" sagði Signý, „elskarþú
ekki Ödegaardí" Petra blóðroðnaði og kall-
aði upp yfir sig: „Guð minn góður! Signý!"
„Jeg hef allt af haldið það síðan þú komst
fyrst" sagði Signý „og svo heldjegað hann
sje kominn til þess að — — allt sem jeg hef
hugsað og gjört fyrir ykkur í hálft þriðja ár,
hef jeg gjört í því skyni og pabbi heldur þetta
líka og hann hefur nú Iíklega talað um það
við Ödegaard" „Ó, Signýl? sagði Petra. Þei,
Þei! “ mælti Signý, tók fyrir munn henni og
hljóp út allt í einu, því einhver kallaði á hana.
■ Það átti að fara að borða kveldmat.
Það var borið vín á borð sökum þess að pró-
fastur hafði ekki verið heima við miðdagsverð.
Hann sat þegjandi á meðan á máltíðinni stóð
þangað til rjett áður en staðið var upp frá
borði, þá barði hann nokkur högg með skeið í
glasið, sem var á borðinu hjá honum og sagði:
„Nú ætla jeg að opinbera trúlofun!" Allir litu
á ungu stúlkurnar, sem sátu saman og þær
vissu ekkert, hvað þær áttu af sjer að gjöra,
hvort þær áttu heldur að standa upp eða sitja
kyrrar: „Jeg ætla að opinbera trúlofunl" end-
urtók prófasturinn og var eins og honum væri
erfitt um að hefja máls. „Jeg verð að játa
það að hún hefur verið mjer á móti skapi frá
upphafi" — allir gestirnir horfðu með undr-
un á Ödegaard og þeir ur.druðust enn meira
þegar þeir sáu að hann horfði rólegur á pró-
fastinn. „Jeg hjelt alltaf að hún væri of góð
handa honum" sagði prófastur. Nú urðu all-
ir gestirnir svo undirleitir, að enginn þorði að
líta á prófastinn; það var að eins einn sem
horfði ófeiminn framan í hann, það var Öde-
gaard! hann var hinn stiiltasti og lýsti það
sjer glöggt að hann var hjartanlega ánægður.
„En nú“ hjelt prófasturinn áfram „síðan jeg
þekkti hann nánar veit jeg ekki hvort jeg á
að álíta hann nógu góðan handa henni; jeg
hef fengið svona mikið álit á honum, en hver
haldið þið að hann sje? það er hin aðdáan-
lega leikaralist og unnustan er Petra fóst-
urdóttir mín, elsku barnið mitt. Jeg óska ykk-
ur hjartanlega til hamingju. Það sem saman
á, það ætti að vera saman; Guð sje með þjer
og blessi þig, dóttir mínl“
Petra hljóp í sama vetfangi í faðm hans
með innilegasta þakklæti.
Litlu síðar stoðu allir upp frá borðum, en
Petra gekk t.il Ödegaards og hann leiddi hana
út að þeim glugganum, sem fjarst var; hann
ætlaði að segja eitthvað við hana, en hún varð
að tala fyrst. „Þjer á jeg allt að þakka!"
sagði hún. — „Nei Petra" svaraði hann „jeg
hef aðeins verið góður bróðir, það var stór
synd af mjer að jeg óskaði eptir að verða
meira, því hefði það orðið, þá hefðir þú al-
drei orðið það, sem þú ert sköpuð til að verða.
— „Ödegaard! “ sagði Petra. Þau hjeidust í
hendur, en horfðu ekki hvort á annað. Að
lítilli stundu liðinni sleppti hann henni og fór
á burtu, hún settist niður á stól og brast í grát.
Daginn eptir fór Ödegaard.
Næsta vor fjekk Petra brjef með embætt-
isinnsigli. Hún varð dauðhrædd og fór með
það inn til prófastsins, hann reif það upp og
las. Brjefið var frá bæjarfógetanum í fæðing-
arbæ Petru og hljóðaði þannig.
»Með því að Pedro Ohlsen sem dó í gær,,
hefur látið eptir sig svohljóðandi erfðaskrá:
»það sem eptir mig verður og nákvæmlega er
skrifað upp í minnisbók, sem liggur í bláa
koffortinu, sem er í herberginu mínu í húsi
Gunnlaugar Ásmundsdótttur á Hæðinni og
nefnd Gunniaug hefur lykil að, og veit ein
um, gef jeg hjer með, svo framarlega sem liún,
Gunniaug Ásmundsdóttir krefst þess, sem hún
þó ekki getur nema því að eins að hún vilji
uppfylla eitt skilyrði, sem jeg hefsagtoghún
ein veit hvað er og getur uppfylit — ung-
frú Petru dóttur nefndrar Gunnlaugar Ásmunds-
dóttur, ef ungfrú Petra vill minnast gamals
manns, sem hún hefur huggað hryggan, þótt
hún ekki viti af því, scm hún ein hefur ver-
ið til ánægju og gleði hin síðustu ár æfi hans,
og fyrir það hafði hann hugsað sjer að sýna
lit á að votta henni þakklæti sitt þó í smá-
um stýl væri og sem hann vonast eptir að
hún muni ekki fyrirlíta. Guð veri mjer synd-
ugum líknsamur!
Pedro Ofdsen“.
Þá leyfi jeg mjer að spyrja hvort þjer
viljið sjálf snúa yður til móður yðar þessu við-
vikjandi eða hvort þjer óskið að jeg gjöri það.
Þegar póstur kom næst, fjekk hún brjef
frá móður sinni, er Ödegaard prófastur hafði
skrifað; hann var sá eini, er húri nú þorði að
snúa sjer til. Þar lýsti hún því yfir að hún
uppfyllti þau skilyrði, er Pedro hafði sett, þau
voru það, að segja Petru, hver Ohlsen var.
Frjettirnar og fjeð veitti henni kjark; það
var eins og allt hjálpaðist nú að með það að
gjöra Petru lífið ljett; hún fór nú að skilja
hvernig í öllu lá og þetta síðasta minnti hana
svo undur vel á burtförina forðum. Per OhL
sen hafði þá verið að draga saman peninga
til þess að hún gæti haldið áfram list sinni
þegar hann var að spila í brúðkaupsveislum
og á danssamkomunum Þetta var ekki mik-
il upphæð, en hún var svo mikil að Petra
gat nú stigið feti framar á þeirri leið er henni
var áhugamál að fara og /arð því kjarkbetri
og áhugameiri.
En allt í einu datt henni í hug að nú
gæti móðir sín iifaðhjáhennif ánægjuog gleði og
nú gæti hún endurgoldið henni allt. Hún skrif-
aði henni langt brjef með hverjum pósti og
beið eptirvæntingarfull eptir svari, en þegar
það loksins kom, varð hún heldur en ekki
blekkt, þvíGunnlaugþakkaðiherinifyrir, ensagði
að bezt mundi fara á því að hver byggi að
sínu. Nú lofaði prófasturinn að skrifa og þeg-
ar Gunnlaug fjekk það brjef, þá varð hún að
láta undan; hún sagði sjómönnum og öðrum
skiptavinum sínum að dóttir sín væri orðin
vel efnum búin og hún yrði að flytja til henn-
ar. Þetta vakti mikið umtal í bænum; það
var talað um það, hvar sem menn mættust;
sjómennirnir töluðu um það úti á skipum, fólkið
talaðiumþað íhverju húsi ogeldhúskerlingarnar
ljetu ekki sitt eptirliggja. Gunnlaug,sem aldrei
hafði minnst á dóttur sína áður, vildi nú helst
ekki um annað tala en hana. „Petra dóttir
mín “sagði hún alltafum hvað sem hún talaði.
Það var eins og Gunnlaug vildi nú um ekk-
ert annað tala en Petru sína.
Það varkomið vor, snjórinn þiðnaði srriám
saman saman úr fjöllunum og merkurnar tóku
að grænka. Þegar náttúran losnar úr fjötr-
um frost og snjár, fær lífið stórkostlegan blæ;
það er eins og allt endnrfæðist og vakni til
nýs lífs og nýrra starfa: mennirnir verða þrek-
meiri og fylgja sjer betur að verki; þeim veit-
ist allt ijettara; það er eins og hugurinn beri
þá langt, langt út í geiminn; þeim finnst sem