Dagskrá - 17.09.1898, Blaðsíða 1

DAGSKRA.
III. M 9.
Reykjavík, laugardaginn 17, september.
Yfirréttarmálaflutningsmaður.
Undirskrifaður tekur að sér að flytja
mál fyrir undir->g yfirrétti, að heimta inn
skuldir og gera samninga.
Hittist bezt frá kl. io—12 og 4—5
Hafnarstrœti 18. (Christensenshús.
Einar Benediktsson.
kemur héreftir út hvern laugardag\ skrifstofa
Og afgreiðsla blaðsins verður til I. október
í „Aberdeen" (við norðurendann á Glasgow),
en frá þeim tíma í Tjarnargötu 1. Opin
hvern virkan dag kl. 11 —12 árd. og 4—5
síðd.
Nærsveitamenn eru vinsamlega beðnir
að vitja blaðsins á afgreiðslustofunni, þegar
þeir eru hér á ferð.
Til allra auglýsenda
Dagskrá tekur auglýsingar fyrir það
verð sem hér segir:
Hverjr. iír.u með meginmálsletri (Corpus), ef
minna er auglýst en / þumlungur 12 aura.
Hvern þumlung, alt upp aðj þuml. 75 —
Hvern þuml. ef augl. er 5—10 þuml. 65 —
og sé auglýst meira en tíu þuml. þá 50 —
og þar að auki afslátt ef oft er auglýst.
Þetta er svo lágt auglýsingagjald að
allir ættu að sjá sér hag í því að auglýsa í
Dagskrá, þar sem það er þriðjungi ódýr-
ara en í sumum hinum blöðunurn og jafn-
vel meira.
Þakkarávörp verða tekin fyrir sama verð,
Xil minnis.
Jjcejarstiótnar-íuaáxc 1. og 3. Fmtd. í mín., kl. 5
síðd.
Fdtœkranefndar-ivinávc 2. og 4. Fmtd. imán., kl. 5
síðd.
Forngripasafnið opið Mvkd. og Ld. kl. ix 12
árdegis.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegi til 2 síð-
degis. — Bankastjóri við kl. nh—i1/*. —
Annar gæzlustjóri við kl. 12—1.
Landsbókasafni&. Lestrarsalur opinn dagl kl. 12—2
siðd. á Mánud. Mvkd. og Ld. til d. 3 síðd.
— Útlán sömu daga.
Ndttúrugripasafníð (i Glasgow) opið á unnudög-
um kl. 2—3 siðd.
Söfnunarsjóðunnn opinn í barnaskólanun gamla
kl. 5—6 síðdegis 1, Mánud. í hv. mSiuði.
Fastir fundir í Good-Templarhúinu.
■»LLlíw Mánud. kl, 8 síðd.
»Verðandh Þriðjud. - —
»BifrösH Miðv.d.
nEiningiw Fimtudag - —
David Qstlund Sunnud. kl. 6V4 síðd.
Bindtndisfélag ísl. kvenna; 1. föstudg hvers
mánaðar kl. 81/* síðd.
Fastir fundir í Framfarafélagshúinu.
Fundir Framfarafélagsins á hverjum sunudegi.
kl. 4 síðd.
Friðrik Friðtiksson stud. theol. heldur guðsjónustu
hvern föstudag kl. 8 síðd.
Háttvirtu landír!
Þar eð félag eitt í Reykjavík hef keypt
blaðið »Dagskrá« og falið mér á hedur rit-
stjórn þess og ábyrgð, leyfi ég mér að á-
varpa yður fáum orðum. Ég hefi arei haft
ritstjórn á hendi áður nema að bariblaðinu
„Æskan“, sem hefir þegar eftir eitt g fengið
mjög góðar undirtektir og mikla úlreiðslu.
Þar að auki hefi ég ritað nokkrum nnum í
Reykjavfkur blöðin einkum þetta hð, en
að öðru leyti veit ég að þér þekkiðnig lít-
ið. Ég vona samt svo góðs til yði allra,
að þér sýnið þessu blaði ekki minnivelvild
undir minni stjórn, en þér hafið áðu gjört.
Ég mun gjöra mér far um að vandi blaðið
svo, bæði að efni og öllum frágari, sem
mér er auðið og jafnframt vera semliprast-
ur í viðskiftum við kaupendur þessg alla,
sem eitthvað kunna að hafa við lig að
skifta.
Stefnu þá, er blaðið kann að fylgja í
hverju sérstöku máli, mun lesendum gefast
kostur á að sjá áður en langt líður, en það
hefir litla þýðing að telja fyrir fram upp
hvert einasta mál, er á dagskrá kann að
koma. Þess skal þó getið að sömu stefnu
mun haldið fram í stjórnarskrármálinu, sem
blaðið áður hefir fylgt, þar sem hún fellur
öldungis saman við þá skoðun, er ég hefi
eftir beztu þekkingu og sannfæringu. Dag-
skrá mun ekkert mál láta sér óviðkomandi,
sem nokkru varðar, hún mun ræða: stjórn-
mál alls konar, atvinnumál, samgöngumál,
mentamél o. s. frv. í hinu síðasttalda mun
hún eindregið halda fram nauðsyn á alþýðu-
mentun Og benda á ráð til þess að koma
henni í viðunanlegt horf, eftir því sem frek-
ast er kostur á. DAGSKRA mun halda
fram frelsi og jafnrétti allra eftir megni.
Hún mun halda því fram, að íslending-
ar eigi að nota sem bezt sína eigin krafta,
reyna að hnekkja þeirri skaðlegu skoðun að
íslendingar sjálfir geti ekkert, alt sé einskis-
virði, er þeir gjöra. Hún mun eindregið
ráða til þess að færa sem mest stjórnina,
kennsluna, o. s. frv. inn í landið, að svo
miklu leyti sem kringumstæður leyfa.
DAGSKRÁ ætlar ekki að áreita menn
að fyrra bragði að ástæðulausu, en hvorki
mun hún hlífast við að segja afdráttarlaust
álit sitt um aðgjörðir einstakra manna eða
einstakra stétta, ef henni finnst þess vera
þörf, hvort sem í hlut á æðri eða lægri, né
heldur taka á móti óverðugum hnútum án
þess að reyna að kasta þeim aftur.
DAGSKRÁ mun reyna að hafa frið
við alla menn, sem ekki verðskulda annað,
en ekki skríða í duftinu fyrir nokkrum manni
eða nokkru embætti.
DAGSKRÁ mun alls ekki telja það
rétt að einungis auður, völd eða árafjöldi sé
eða eigi að vera nokkurs konar einkaleyfi til
þess að mega láta í ljósi skoðanir sínar af-
dráttarlaust.
DAGSKRA mun gjöra sér far um að
flytja sem mest af fréttum og fróðleik og í
því skyni útvega sér útlend blöð og tímarit
svo sem kostur er á.
DAGSKRÁ mun flytja allt það, er
mönnum þykir skemtilegt, svo sem fréttir,
utan af landi; alt merkast sem við ber í
Reykjavík, dánarskrár, trúlofanir, giftingar,
og fleira.
DAGSKRÁ mun enn fremur flytja
innlendar og útlendar skáldsögur, skrítlur,
gátur, spakinæli og svo framvegis.
FRÉTTABRÉFUM og ritgjörðum verður
þakksamlega veitt móttaka, en helzt er ósk-
eftir að ritgjörðir séu ekki mjög langar,
sökum þess að ætlast er til að blaðið verði
sem allra fjölbreyttast að efni.
Ég vonast til að margir verði til þess
að kaupa DAG8KRA, til þess að sjá, hvernig
hún verður, vita hvort þeim líkar ekki eins
vel við hana og hin blöðin. Þeir geta sagt
sig úr henni, ef þeim fellur hún ekki í geð.
Alt það, sem ekki verðskuldar, að því sé
haldið við, á að eyðileggja, en hitt, sem að
einhverju er nýtilegt, á að styrkja, hvort
sem það er blað eða annað, án tillits til þess,
hvort það er ungt eða gamalt. Gömlu blöð-
in hafa alls ekki hærri rétt fil þess að lifa,
en hin yngri að öllum kostum jöfnum.
Dagskrá á að verða alþýðublað.
Hún mun tala máli alþýðunnar rækilegar
en hin blöðin hafa gjört hingað til.
Þeir sem vildu gjörast útsölumenn
að Dagskrá, gjöri svo vel að láta mig
vita það sem fyrst.
Hvort Dagskrá verður höfð í sama
broti l'ramvegis, er enn ekki afráðið, en það
verður tekið fram í næsta blaði. Ef hún
kynni að verða minkuð í broti, þá verður
hún jafnframt lækkuð að verði, svo að kaup-
endur megi vel við una að því leyti.
Að endingu eru það vinsamleg tilmæli,
að sem flestir kaupendur „Dagskrár" borgi
hana sem fyrst, ef þeir eigahægt með.
Með óskum alls hins bezta og von um
góð og lipur viðskifti, marga og skilvísa
kaupendur, sendi ég yður fyrsta blað Dag-
skrár undir mínu nafni.
Reykjavík 16. sept. 1898.
Sig. Júl. Jóhannesson.
cand. phil.
* ❖ * ❖ *
* * ❖ *
Eins og skýrt er frá hjer að framan, hef
jeg nú selt „Dagskrá" öðrum í hendur til
eignar og ábyrgðar og hef jeg því einu við
að bæta, að jeg óska að blaðinu verði fram-
vegis svo tekið, sem vera þarf til þess, að
því geti vegnað vel,j og að stefnu þess í al-
mennum málum verði haldið fram óháð og
án tillits til annara lítilvægari hagsmuna. —
Jeg skal geta þess, að jeg ljet blaðið frá
mjer þannig aðeins, að jeg hafði góða trygg-
ing fyrir því, að hinn nýi, efnilegi og frjáls-
lyndi ábyrgðarmaður þess mundi halda fram
fyrri skoðunum „Dagskrár" í lielstu málum,
og býst jeg því við og vona, að þeir, sem
unna þeirri stefnu, láti blaðið alls ekki gjalda
þess á neinn hátt, að önnur störf knúðu mig
til þess að láta það af hendi.
Reykjavík 17. sept. 1898.
Einar Benediktsson.
Um Straumferjur.
Straumferjur eru að því leyti líkar svif-
ferjum, að þær berast fram og afturyfirum,
af afli stráumsins. En svo eru þær hentugri
að því leyti, að þeim má auðveldlega koma
fyrir, alstaðar þar sem þörf er fyrir nokkra
ferju, ef annars straumur er nægilegur.
Á íslandi væru straumferjur mjög nauð-
synlegar á allar stærri ár og fíjót. Þær
mundu kosta þar svo sem ekki neitt í sam-
anburði við brýr, en mundu fullnægja þar
víðast hvar, hér um bil eins og brýr, en
jafnfratnt taka þeim ferjunefnum (dráps-boll-
um), sem þar hafa tíðkast hingað til, svo
mikið fram, að þörfin fyrir brýr mundi alveg
hverfa.
Straumferjur taka og dragferjum fram
að því leyti, að vinnutilkostnaðurinn er svo
miklu minni árlega við straumferjurn-
ar. Við dragferjurnar þarf n.l. 2 menn stöð-
ugt, og annaðhvort hest eða uxa að auki;
þar sem ekki þarf nema að eins einn mann
við straumferjurnar; en svo hafa dragferjurn-
ar þann kost fram yfir straumferjur, aðþeim
má koma við hvar sem vera skal og einnig
þar sem alveg er straumlaust.
Straumferjur (sem og dragferjur) má
hafa á hvaða stærð sem vera vill, eftir kring-
umstæðum. En þó ættu þær ekki að vera
minni en svo, að þær geti flutt í einu, t. d.
2 hesta með hlöðnum vagni (eða svo sem
5000 pd.) að minstu kosti. Straumferja á
þeirri stærð þyrfti að vera 24 fet að lengd
14 fet á breidd um miðjuna og 4 til 4V2 fet
á hæð (á borðstokk eða yfirborð dekksins).
Á þeirri stærð mundi hún rista hér um bil
1 fet tóm, en með 5 þús. pd. hleðslu um
17 þuml. I slíka ferju, vel benta, með 2
þuml. þykkum byrðingi og 3 þuml. þykku
dekki mundi þurfa hér um bil 3000 ferhyrn-
ingsfet af timbri (með einnar tommu þykt),
250 teningsfet, það er nálega 32 tylftir af
8 þuml. breiðum málsborðum, á I2fetalengd.
Geri maður svo ráð fyrir að hæfilega gott
timbur (óheflað greni) í eina slíka ferju kosti
á Islandi sem svari til þess, að tylftin af
málsborðum kosti 8 krónur, og það er lík-
lega full vel ílagt. Þá kostar alt efnið í
ferjuna sjálfa um 256 kr., auk þess sem
saumur, farvi eða tjara o. þ. h. kostar. Ferj-
an uppsett mundi því að öllum líkindum
ekki kosta yfir svo sem 450 kr. með öllu
tilheyrandi.
Straumferjur eru vanalega bygðar með
flötum botni og lóðrcttum hliðum, en löng-
um sniðum til beggja enda, svo að þær
fljóti sem bezt að bökkunum beggja megin.
Við 24 feta lengd að ofan er nóg að botn-
inn sé átján feta á lengd. Endarnir séulóð-
réttir um 2 fet eða svo , niður frá dekks-
brún, og sniðið þar fyrir neðan að botni.
Hliðarnar séu beinar frá miðju beggja meg-
in, til endanna' Fyrir 14 feta breidd
um miðjuna er hæfileg 12 feta breidd til
1 898,
endanna. Betra er að hafa svo sem 4—6
þuml. háan kjöl eftir endilöngum botninum
að neðan. Alt í kring um dekkið sé 3—4
feta há girðing (stakket), með hliðum til
b^ggja enda ferjunnar. Til endanna séu og
traustir hlerar á hjörum, sem lagðir skulu
niður á bakkana eða bryggju-stúfa, fyrir menn
og skepnúr að ganga á, bæði t á ferjuna
og af henni; þess á milli er þeim kræktupp
að hliðunum til beggja enda þangað til að
landi er komið. Bezt er að lendingarstaðirnir
séu láréttir við yfirborð dekksins, því að alt
sem ferjað er á að standa á dekkinu.
Straumferjum er þannig fyrirkomið:
Fyrst er járnreipi (1—2 þuml í gegnmál)
strengt þvert yfir ána þar sem ferjan á að
vera, með spili, eða vogstangar afli á ein-
hvern hátt, og vel búið um báða enda. Síð-
an ganga tvær sterkar taugar \ köðlum, sín
frá hvorum enda ferjunnar í 2 hjól, sem
ganga fram og til baka eftir járnreipinu, og
halda ferjunni þannig í vissri rás þvert yfir
ána. Á dekki ferjunnar eru þcssar taugar
lengdar eða styttar eftir viid, með því að
vinda þær upp á eða ofan af þar tilgerðum
ás, sem stoppa má hvar sem er, og með því
er ferjunni haldið í ákveðinui stefnu fyrir
straumnum, og í ákveðinni fjarlægð frá járn-
reipinu, svo að straumurinn ber ferjuna fram
og aftur yfir ána.
Þessi ás eða sívalningur, er hafður út
við þann borðstokkinn, sem að sni/r járnreip-
inu, á miðju, enda milli; þeim ás er snúið
með sveif eða vogstöng. Taugarnarfrá járn-
reipinu sameinast á þessum ás, frá báðum
endum ferjur.nar þar sem þær ganga í blokk-
um (í hjólum) eins og ein taug væri. Við
það að snúa þessum ás, lengist taugin til
annars endans, um leið og hún styttist ná-
kvæmlega jafn mikið til hins endans, með
því að önnur taugin vefst upp á ásinn um
leið og hin rekst ofan af hor. -ni, við það
breytist stefna ferjunnar, svo st'aumurinn ber
hana aftur eða áfram yfir ána eftir vild.
Til þess að ferjan fari hvergi, þarf hún
að liggja þvert fyrir straumnum, jafnlangt
frá járnreipinu til begja enda, en til þess að
straumurinn flytji hana yfirum, þarf að snúa
henni þannig, að straumurinn falli meðfram
hlið ferjunnar til annars endans; með því að
lengja aðra taugina en stytta hina, svo að
ferjan liggji skáhalt við straumnum; þrýstir
þá straumurinn ferjunni undan séráfram yfir
um ána á þann endann, sem nær er járn-
reipinu, snýr þá sá endinn sem á undan
gengur nærri því þvert í strauminn, svo að
straumurinn skellur nærri beint á fremri hluta
hliðarinnar (en fellur þó lítið eitt aftur með)
en fellur með öllum krafti aftur að aftari
helmingi hliðarinnar, í stað þess sem straum-
urinn klofnar á miðri hliðinni, og feilur til
beggja enda jafnt, ef ferjunni er snúið þver-
beint við straumnum, og fer þá ferjan hvergi.
Jafnframt og ferjan er knúð á þennan hátt
yfirum af straumnum, þá renna hjólin áfram
eftir járnreipinu hindrunarlaust, og haldaferj-
unni í réttri stefnu fram og tii baka.
Járnreipið þarf að vera svo hátt yfir
yfirborð vatnsins, að ferjan geti gengið und-
ir það hindrunarlaust í tilfelli að sterku rvind-
ur geti hrakið hana móti straumnum.
Ef dýpið er meira en nóg, þá er mjög
gott að hafa borð (svo sem 12 þuml. breitt
og átta til tíu feta langt (straumborð) á kant
undir botn ferjunnar, fastan ás um miðjuna, er
gangi upp í gegnum ferjuna miðja og vatns-
held pípa utan um ásinn að neðan nægilega
hátt yfir vatnsborð) til þess að auka með
hraða ferjunnar; því borði er þá snúið eftir
straumnum á sama hátt og ferjunni, enmeira
undan straumnum, svo að straumpressan
verður við það meiri aftan á ferjuna; þó er
þetta straumborð ekki nauðsyniegt 1 vanaleg-
um tilfellum, nema að straumuiinn sé því
minni.
Slíka ferju sem þessa getur hver greind
ur unglingur meðhöndlað einn í óllum
veðrum, og enda hver rólfær hreppsómagi.
En svona ferja er auk þess, ekki einasta
hættuminni fyrir líf mar.na en ferjubytturnar
algengu á Islandi, heldur einnig get= menn
ferjað stóra hópa af allskonar fénaði, alveg
hraknmgslaim, og klyfjaða hesta á svona
ferjum, og það svo að segja fyrirhafnarlaust
og rneð því komist lijá þvi að sundleggja
skepnur í öllum veðrum eins og venja hefir
verið til á íslandi.