Dagskrá - 24.09.1898, Blaðsíða 3

39
Menn og málefni.
Þegar menn hafa skiftar skoðanir um
eitthvert mál, þá er það algengt að taka
persónuna sjálfa í stað málefnisins; finna
henni eitthvað til foráttu, rífa hana niður fyr-
ir allar hellur og rita um hana langar klaus-
ur. en ganga næstum fram hjá því, sem að-
allega átti að ræðast. Þetta þori ég að
segja að stendur samvinnu og framkvæmd-
um manna stórkostlega fyrir þrifum og vil
ég benda á stjórnarskrármálið í því efni;
þar hafa menn borist á andlegum banaspjót-
um, ef svo mætti að orði komast, út af
einhverju smáatriði, farið langar leiðir út frá
efninu og stundum næstum villst frá því af
þeim ástæðum. Menn eru svo gjarnir á það,
að geta ekki séð eða viðurkent nokkurn kost,
nokkuð nýtt í fari mótstöðumanna sinna,
geta þess til, að alt sé af einhverjum eigin-
gjörnum hvötum, eða einhverju enn verra,
sem þeir hugsa, tala og gjöra, gætandi ekki
þess, að tveir menn, sem halda fram gagnó-
líkum skoðunum, geta sjálfir, hver um sig,
verið fyllilega sannfærðir um, að þeir hafi á
réttu að standa; geta, hver um sig, talið það
heilaga skyldu sina að koma fram sinni
skoðun. ,En í stað þess, að færa fram rök
fyrir máli sínu og reyna að leiða mótpartinn
á þann veg, er þeir telja betri og sjálfsagð-
ari, grípa þeir til þeirra vopnanna er áður
var getið. Þetta er svo alment, að engum
sérstökum er þar til að dreifa, en það er
auðsætt, að æskilegt væri að koma í veg
fyrir slíkt, að fá menn til þess að ræða öll
mál með sem mestri stillingu, með sem
mestri samvizkusemi, með sem mestri athug.
an, bæði á sínum málstað og mótparts síns.
Þetta eiga menn erfitt með, en það þarf að
lærast; mönnum þarf að skiljast það, aðmál-
ið er ekki sama sem persónan, er það flyt-
ur. Valtýr Guðmundsson, Benedikt Sveins
son o. s. frv. eru ekki sama sem stjórnar-
skrármálið, eða stefnur þeirra í því, það
hljóta aliir að viðurkenna; en þó er alloft
rætt og ritað líkt og það væri. Ég býst við
að mér verði svarað því að, málið sé altaf
skylt þeim, er það flytur, ávöxturinn sé lík-
ur eikinni og það getur verið satt að nokkru
leyti; en ráðið til þess að snúa öðrum frá
einhverri þeirri stefnu, er maður álítur ranga,
er ekki að skamma þá sjálfa, heldur sýna
fram á það með r'ókum, að sitt mál sé rétt
og þeirra rangt, að leiðaíljós sannleikann eft-
Ir því sem hægt er.
Annað er það, að menn geta verið
neyddir til þess að verja sig fyrir persónu-
legum árásum ýmsra óeyrðarseggja, og það
er ekki meining mín að taka eigi öllu með
þögn og þolinmæði, hversu hart sem það
kann að vera.
Dýrin.
LjÓtup siður er það, sem margir
sveitamenn hafa, sem koma hér til bæjarins
með hestalestir, þar sem þeir hnýta hvern
hestinn í taglið á öðrum, hafa þannig oft io—-
12 hesta í einni lest.
Þetta er óforsvarandi meðferð á hestun-
um. Ég get ekki ímyndað mér að það sé
af eintómri mannvonsku, að þeir gjöra þetta
og hafa enn ekki lagt niður þenna ljóta
sið. Það hlýtur að vera þetta almenna
hugsunarleysi og kæruleysi, sem blindar
menn svo mjög.
Getur það aldrei troðist inn í höfuðið á
mönnum, að skynlausu skepnurnar hafa til-
finningu alveg eins og við mennirnirf Þegar
við meiðum okkur, t. d. á fingri eða fæti,
þá líður allur líkaminn, alvég eins er því
varið með skepnurnar. Ég hef heyrt marga
kvarta um, hvað þeir yrðu lúnir, er þeir
teymdu taumlata hesta, en það er fullgott
handa hestunum að hnýta þá marga, hvern
í taglið á öðrum og leggja jafnframt því
á þá þungan burð, lofa þeim síðan í næði að
kippa í taumana, þeim sem kippóttir eru,
hanga í taumunum, þeim sem taumlatir eru,
o. s. frv,
Ferðamenn! Gætið þess, að þegar þið
farið með lestirnar upp Laugaveginn, þá hvíla
á ýkkur og hestunum sem þið hafið með-
ferðis mörg augu, augu sem vilja sjá, hve
vel þið kunnið að fara með það, sem ykkur
er í hendur fengið.
Utlendingar hafa oft heyrt orð á þvi
gjört að vér íslendingar værum hálfgjörðir
og algjörðir skrælingjar, látið þá sjá að svo
sé ekki.
En þá verðið þið að leggja niður þenna
Ijóta vana, því hanr. er ómótmælanlega ein-
kenni skrælingjaháttarins,
Farið vel með skepnurnar; án þeirra
getum vér ekki lifað, og guð hefir boðið
oss að breyta vel við þær.
J. H.
Á þetta efni hefir áður verið minnsthér
{ blaðinu, en vér viljum þó ekki synja grein-
inniupptöku, þar sem höf. hefiralveg rétt málað
flytja. Það veitir sannarlega ekki af að gjöra
alttil þess að opna augu manna fyrir þessum
þjóðarósóma, þessum skrælingjahætti er höf.
réttilega nefnir það og Dagskrá mun við og
við minnast á dýraverndun og bcnda mönn-
um á hvað vantar í því efni.
Ritstj.
Vikan sem leið.
Með þessari fyrirsögn flytur „Dagskrá" fram-
vegis ýijisan fróðleik úr höfuðsstaðnum og grend-
inni og getur þess er gjörst hefir á hverjum degi
fyrir sig:
Laugardagur.
Frú Kristín Waage var jarðsett, og
fylgdi henni fjöldi fólks til grafar.
Bankahúsið var reist laugardaginn 18.
þ. m. — Kl. 8 um kveldið var haldið
samsæti í Iðnaðarmannahúsinu í tilefni af því.
Voru þar viðstaddir allir, er að húsbygging-
unni hafa starfað, ásamt bankastjóra og
starfsmönnum bankans. Voru þeir alls 6o-—
70 að tölu.
Þar voru haldnar nokkrar ræður; þar á
meðal talaði bankastjóri, Valdemar Bald,
Halldór bankagjaldkeri, Kristján Jónsson yfir-
dómari o. fl.
Bankastjóri talaði um það, hversu mik-
ilsvarðandi væri framkvæmd og dugnaður
og þakkaði hr. Bald með fögrum orðum fyr-
ir alla framkomu hans; enda er það einróma
vitnisburður allra, er að bankanum hafa starf-
að, að betri verkstjóra geti þeir ekki hugsað
sér; mun það sjaldgæft, að minnsta kostihér
á landi, að 60—70 menn séu svo ánægðir
með yfimann sinn að enginn hafi hið minnsta
við hann að athuga. Bankastjóri gat þess,
að þótt mönnum, ef til vill, skildist það elcki
enn, að þörf væri á svona dýru eða ram-
gjörvu bankahúsi, þá vonaðist hann til að
tíminn sýndi hið gagnstæða.
Auk ræðanna skemtu menn sérvið söng
og samræður og var samkoman hin skemti-
legasta. Reyndar er sagt að einstöku mað-
ur hafi verið nokkuð ölvaður, en slíkt er
svo algengt þar sem jafnmargir eru saman-
komnir, að það er ef til vill ekki í frásög-
ur færandi, en leiðinlegt er það, að ekki
skuli vera óhætt að bjóða mönnum á sak-
lausa gleðisamkomu án þess að eiga Það á
hættu, að veizluspjöll verði.
Bankahúsið er til hinnar mestu prýði í
bænum og óskandi og vonandi að margur
eigi þar athvarf þegar tímar líða.
Nokkrir opnir bátar komu hlaðnir af
þorski, er þeir höfðu fengið hjá botnverp-
ingum; bauðst þeim svo mikið af honum, að
þeir urðu að kjölhausa.
Sunnudagur,
Séra Jónas A. Sigurðsson frá Ameríku,
sté í stólinn kl. 5. síðd, og valdi sér þessi
orð fyrir texta. »Elska skaltu drottinn guð
þinn af öllu hjarta þínu og náunga þinn eins
og sjálfan þig“. Talaði hann síðan um kær-
leikann til guðs og náungans og sagðist á-
gætlega. Kvað hann menn þurfa að
verða betur vakandi og tilfinningarnæmari
fyrir því, hversu margir gengju villuráfandi.
Menn þyrftu ekki að vera tröll að burðum
til þess að geta látið ljós sitt skína á leiðir
þeirra manna, er í myrkri lifðu, ef menn
einungis ynnu af alvöru og áhuga, trú og sann-
færingu, þá hlyti þeim að verða eitthvað á-
gengt. Móðirin væri ekki altaf svo sterk, en
þó hefði hún meiri áhrif á líf og uppeldi
barnsins; hún elskar heitara, gleðst innilegar,
líður sárar, stríðir öflugar en nokkur annar
og þess vegna vinnur hún svo mikið. Það
þarf að bræða ísinn, andlega, hjartakuldann
mikla. Ljósgeislar kærleikans þurfa að
skína í hverja einustu dapra sál, hvert ein-
asta hrygt hjarta.
Það þarf að lifna löngun í hugum manna
til þess að lýsa öllum, hjálpa öllum sem
hjálpar þurfa, hverrar þjóðar sem hann er,
hvaða tungu sem hann talar, hvar sem hann
býr. Margt sagði hann fleira, vel og ágæt-
lega og luku allir upp einum munni um
ræðu hans. Einkum lagði hann aðaláherzl-
una á það, að lítið dygðu fagrar ræður og
kenningar, ef það sæist ekki af verkum
þeirra, sem þær flyttu, að hugur fylgdi máli.
Hann sagði að vér hefðum nóg aforðaglamri;
nóg af hörðum dómum, nóg af fögrum kenn-
ingum, en framkvæmdirnar vantaði, tilfinning-
arnar vantaði, sannfæringuna vantaði; tilfinn-
ingarnar fyrir því að eitthvað þyrfti að giöra
sannfæringuna fyrir því að mikið sé hægt
að gjöra; það vantaði menn, sem vildu berj-
ast fyrir öllu góðu, fögru og háleitu af öll-
um lífs og sálar kröftum, láta sín eigin lífs-
þægindi sitja á hakanum til þess að geta
starfað enn þá betur. Nefndi hann sem fyr-
irmynd Livingstone, sem varði megin parti
æfi sinnar til þess að kristna og fræða heið-
ingja í Afríku og ferðaðist þar um óbygðir
og eyðimerkur, í stað þess að lifa gleðiríku
og rólegu lífi heima í Englandi. Það vant-
aði menn, sem vildu ótrauðir yfirgefa óðul
og ástvini og leggja út á hinar andlegu eyði-
merkur villu og vanþekkingar til þess að
breyta þeim í ekrur og aldingarða vísdóms
og þekkingar.
Seglskipið Martha Elen, 123 tons (skip-
stjóri J. Blix), kom með kol til verzlunar
Sturlu kaupmanns Jónssonar; hafði verið mán-
uð á leiðinni frá Dysart.
Mánudagur.
»Reykjavíkin« fór til Hafnarfjarðar, Voga
og Keflavíkur.
Opinberan bindindisfund hélt stúkan
„Hlín“ Nr. 33, í Good-Templarhúsinu. —
Byrjaði með því að Einar Hjörleifsson las
upp kvæðið „Rispa“ og þótti mönnum un-
un á að heyra, enda mun Einar vera einn
af þeim fáu mönnum hér á landi, er kann
að lesa skáldskap eftir efni. „Hann hefir svo
mikið vald yfir tilfinningum áheyrenda sinna,
að liann getur látið þá gráta eða hlæja eft-
ir vild“, sagði prestur einn um hann fyrir
skömmu og munu fleiri vilja taka í sama
strenginn.
Þá talaði séra Jónas A. Sigurðsson frá
Ameríku; hélt hann alllanga ræðu og eink-
ar snjalla. Hann byrjaði á því að telja upp
nokkra merkismenn og skáld, nokkra af mestu
mönnum heimsins. er annaðhvort hefðu
dáið af völdum ofdrykkjunnar, — drukkið sig
niður í gröfina eða gjört einhver stórafglöp,
sem heil lönd og heilar þjóðir hefðu liðið af
stórtjón. Hann gat þess einnig að Island
væri ekki afskift þessu böli, þessari plágu,
og því til sönnunar kvaðst hann skyldu gefa
þá upplýsing, að fyrsti kirkjulegi kennimað-
urinn, er hann hitti þegar hann hefði komið
hér til lands frá Vesturheimi, hefði verið svo
víndrukkinn, að hann hefði ekki getað tekið
kveðju sinni með fullu ráði.
Eklci nefndi hann hver prestur þessi
hefði verið, en ljót er sagan og engum dett-
ur víst í hug að efast um að hún sé sönn.
Hann kvaðst hafa sannar sögur af því, að
menn hefðu drukkið svo við jarðarför hér á
landi, fyrir skömmu, að mælt hefði verið fyr-
skálum og sungið: „Hvað er svo glatt sem
góðra vina fundur“.
Hann sagði, að bæði hér og víðar, vant-
aði kirkjur og skóla en veitingahúsin þytu
upp hvert á fætur öðru, með öðrum orðum:
fáir vildu gjörast til þess að byggja, en
margir til þess að rífa niður, fáir til þess að
græða, en margir til þess að særa. Hann
sagði. að kirkjan hefði vanrækt skyldu sína,
kennimennirnir misskildu stöðu sína; í stað
þess að prédika í tíma og ótíma á móti
þessari uppsprettu syndarinnar, ofdrykkjunni,
hefðu þeir haldið yfir henni hlífskildi með
því að ganga sjálfir á undan með illu eftir-
dæmi. Þeir heíðu leitt menn út á glapstigu
í stað þess að beina þeim á rétta leið.
Skáld vor hefðu jafnvel farið svo langt
í siðleysinu, spillingunni, hinni andlegu blindni,
ósvífninni, að þeir hefðu kveðið lof glötun-
inni, eyðileggingunni; þeir hefðu kveðið lof
þeim ræningja, sem svift hefði miljónir
manna viti og fé, heilsu og heiðri og
öllu góðu; sem hrakið hefði miljónir kvenna
út á hjarn og eyðimerkur fátæktar og ör-
birgðar, sorgar og sárra kvala, sem sv'ft
hefði miljónir saklausra barna öllum mögu-
leika til þess að skapa sér fagr.a framtíð;
sem snúið hefði sælu f sorg, Ijósi í myrkur
lífi í dauða. Þessum ræningja hefðu skáldin
dirfst að syngja lofsöngva. Svon~ væri spill-
ingin á háu stigi.
Meðal annars sagði hann:
»Ef maður hittir ræningja, þá segir hann:
,Láttu annaðhvort fé þitt eða líf‘, en Bakk- Á-
us fer lengra, hann segir: ,Láttu bæði fé
þitt og líf‘ og samt tigna menn hann og
tilbiðja. Hvernig er hægt að ganga lengra
niður á við cn þetta?“
Þegar séra Jónas lagði ut af höffunni í
New-York og skipsskrúfan þyrlaði upp sjón-
um, þá kom þar upp kvennlíkami, sagði
hann.
Hann gat þess að þar hefði legið ein
af þeim konum, ein af þeim hundruðum —
þúsundum kvenna er liðið hefðu svo af völd-
um ofdrykkjunnar að þeim þætti betri dauði
en líf. Þar hefði verið ein þeirra óteljandi
kvenna, er heimurinn gæfi engan gaum, sem
mennirnir hefðu svikist um að vernda og
varðveita.
Það er lögð við hegning ef eitthvað ilt
er unnið en ekki farinn rétti vegurinn, ekki
reynt að koma í veg fyrir þn.ð, að ilt sé
unnið með því að uppræta illgresið.
Sérajónas tilfærði orð Gladstones gamla,
þar sem hann segir að ofdrykkjan hafi drep-
ið fleiri, en plágur og drepsóttir, hallæri og
harðindi, stríð og styrjaldir til samans. í
Ameríku kvað hann árbga deyja 80000 (átta-
tíu þúsundir) manna af hung-i og öðru, er
flest stafaði af ofdrykkjunni. Þr.ð er miklu
fleira en alt fólkið á íslandi.
Hann kvað 300 krónum vera eytt þar á
hverri sekúndu fyrir áfengi, og veitingahusin
væru svo mörg, að þau myndu ná í óslitna
húsaröð á mill New-York og Chigago.
Loksins óskaði hann Good-Templurum
á íslandi góðs gengis. Hann kvaðst hafa átt
að flytja hlýja bróðurkveðju til vor frá bræðr-
unum og systrunum vestan hafs o g hann
kvaðst telja bezt við eiga að skila henni á
þessari samkomu, sem væri svo fjölmenn; í
þessu félagi, þar sem allir væru kallaðir bræð-
ur og systur. Hann óskaði þess að eins og
sól settist aldrei í júní mánuði fyrir norðan
land og austan eins settist aldrei líknarsól, kær-
leikssól Good-Templara hér í höfuðstaðnum og
geislar hennar mættu ávalt lý.sa æ bjartar og
hlýjar út urn alt land, skína inn í hverja ein-
ustu mannssál á íslandi, þýða allan hjarta-
kulda og kærleiksleysi.
Cand.' theol. Haraldur Níelsson talaði
næst, þakkaði gestinum fyrir heimsóknina og
hin fögru orð er hann hefði flutt og ósk-
aði að koma hans hingað gæti orðið til þess
að »brúa hafið«, sem| væri á milli vor og
bræðra vorra og systra fyrir vestan. Hann
bað séra Jónas að flytja vinakveðju vestur í
nafni vor allra og sérstaklega í nafni stúk-
unnar »Hlín« er notið hefði þeirrar ánægju
að hafa þenna heiðursgest í kveld.
Ennfremur talaði Indriði revísor Einars-
son, Hjálmar Sigurðsson, ungfrú Ólafía Jó-
hannsdóttir og Þorbjörg Sveinsdóttir.
Áheyrendur voru á 5. hundrað og gazt
öllum vel að nema ef vera skyldi 2—3 mönn-
um, sem sagt er að þyki sopinn góður; stóðu
þeir framan í dyrum og grettu sig við og
við eða ráku upp ámátlegt hljóð, þegar þeim
þótti séra Jónas vera nærgöngull sér og sín-
um líkum.
,Skálh0lt‘ kom vestan um land með
fjölda farþega, var par á meðal frú Sofía Ein-
arsdóttir, kona séra Sigurðar prófasts Gunn-
arssonar og ungfrú Bergljót dóttir þeirra,
Lárus sýslumaður Bjarnason, cand. jur. Mar-
ínó Hafstein, Lárus læknir Pálsson, cand.
theol. Sigtryggur Guðlaugsson, ekkja séra
Rúts Magnússonar, alflutt hingað til bæjar-
ins, nokkrir skólapiltar og fjöldi kaupa-
fólks.
l»rlðjudagur.
»Reykjavíkin« kom frá Keflavík og fór
aftur samstundis til Akraness og Borgar-
ness.
Arnakróksrétt var í gær og komu menn
þaðan í dag. Var svo að sjá, sem enn hald-
ist fornir siðir í fjárréttum og til dæmis skal
þess getið, að 15 vetra gamall unglingur var
reiddur um þvert bak, sem dauður væri og
er líklegt, að fleiri hafi fengið sér neðan í
því, þegar börn fara svona langt.