Dagskrá - 19.11.1898, Blaðsíða 3

7i
Því þótt einhverværi talinn dauður, sem
ekkí væri það í raun og veru, segir hann,
þá hlyti hann að kafna í kistunni löngu
áður en hann væri jarðaður. Lækni
þessi hefir rannsakað það, ásamt nokkr-
um læknum óðrum, á hverju allar þess-
ar kviksetningarsögur séu bygðar og
hafa þeir komist eftir því, að þær
eru eintómur tilbúningur frá upphafi til
enda.
Þetta ætti að vera huggun fyrir
þá, sem hræddir eru um að þeir verði
kviksettir.
Ferðapistlar
Eftir Sig.Júl. Jóhannesson.
VII.
Eitt var það, er við tókum eftir
á Akureyri, og hvergi annarstaðar. Það
voru „fátækrakassar", voru þeir tveir,
annar á Akureyri og hinn á Oddeyr-
inni. Voru letruð á þá á íslenzku, ensku,
dönsku og frakknesku þessi orð: »Mun-
ið eftirekkjum og munaðarleysingjum".
Sagt var mér að stundum gæfist
töluvert í kassa þessa.
Ættu samskonar kassar að vera
hér í Reykjavík og myndi oft gefast
í-þá, bæði af innlendum og útlendum,
en nóg er hér af fátæku fólki, semþarfo-
ast hjálpar. Þessa hefir áður verið get-
ið í Dagskrá og márga hefi eg heyrt
því hlynta, en af framkvæmdum hefir
enn þá ekkert orðið í þá átt. Fátækra-
kassar eru víða í borgum erlendis og
verða töluvert til hjálpar, en Reykjavík
er á eftir í því efni.
Á Akureyri sáust þess glöggvari
merki en nokkursstaðar annarstaðar, að
meira mætti gjöra til þess að prýða
landið en gjört er. Þar eru stór og
hávaxin reynitré á 2—3 stöðum, og
gnæfa þau yfir húsin. Eg gekk að einu
þeirra og skoðaði það; fanst mér eins
og ég lifði það sjálfur, er ég hafði les-
ið í útlendum skáldsögum, að sitja í
skjóli fagurlaufgaðra trjáa og horfa
þaðan á fegurð náttúrunnar í kveldkyrð-
inni. Það er ekkert skrum, sem skáld-
ia segja, að þar geti mann dreymt um
dýrð og sælu og lifað sig inn í hulda
heinaa. Hvernig stendur á því að
ekki skuii vera ræktuð reynitré
víðar á íslandi? — Ég hafði gaman
af að sjá þá, Norðlendinga, og tala
við þá. Ég hafði þekt marga norð-
lenzka sjómenn suður í veiðistöðunum
áður en ég fór í skóla, og svo hafði
cg kynst mörgum norðlenzkum piltum
( skólanum — því þar eru altaf flestir
úr norðurlandi — og mér hafði geðj-
ast einkarvel að flestum þessum mönn-
um.
Ég hafði oft átt í deilum við ýmsa
menn hér sunnanlands um Norðbnd-
inga. Þeim var borið það á brýn
að þeir væru montnir og miklir á lofti,
þættust vita alt og geta alt, en þegar
á ætti að reyna, þá væri annað uppi
á teningnum. Ég mælti harðlega á
móti þessu, því þeir menn, sem ég
hafði þekt að norðan, tóku virkilega
yfirleitt fram mönnum úr öðrum hér-
uðum landsins að ýmsu leyti. Norð-
lendingar eru fjörmeiri og áhugaríkari
og frjálslegri í allri framgöngu en ís-
lendingar eru alnment. .r Það er eins og
þeir hafi annaðhvort ekki fengið á sig
eins auðsæan Stimpil ánauðar o'g þræl!
dóms á þeírri tírhum þegar att laut er-
lendu kúgunarvaldi, eða þá að þeir hafi
verið fljótari að ná sér.
Mér datt í hug nokkuð, sem ég
tók eftir þegar ég var drengur. Ég
var sendur út í haga, til þess að taka
tvo hesta úr hafti; óðar en ég hafði
tekið hnapphelduna af öðrum, þá gekk
hann um hagann án þess að á honum
sæist að hann hefði nokkru sinni verið
í haft, en hinn hoppaði lengi á eftir að
hann var laus; hann mundi ekki eftir
öðru en að hann væri enn heftur — hon-
um fanst hann vera það. Eins er því varið
með Norðlendinga og Sunnlendinga.
Hinir fyrnefndu ganga óhikað og upp
réttir jafnskjótt og böndin losna, en hin-
um síðari finst sem þeir séu bundnir
lengi á eftir. Loftslagið á sjálfsagt drjúg-
an þátt í því hversu miklu fjörugri og
léttlyndari þeir eru, Norðlendingar en
Sunnlendingar; en þeir eru óefað betur
að sér um marga hluti líka, eða svo
hefir mér virst. Þeim er brugðið um
framhleypni og galsa; en ég tel það
kost á hverjum manni, og hann stóran,
að hann sé kátur og glaður og fylgist
með í sem flestu. Það er nóg til hér
af deyfð og doða, hugleysi og heygul-
skap, vantrausti á sjálfum sér Og þar
afleiðandi framkvæmdarleysi, og vel sé
þeim öllum, sem leggja fram þá krafta,
sem þeir eiga; heill sé þeim öllum, er
auka gleði og fjör og skoða ekki alla
skapaða hluti í svartsjá, þar sem jafn
vel ljósið verður að myrkri. Norðlend-
ingar eru gleðimenn miklir og ættu aðr-
ir að taka sér þá til fyrirmyndar í því
efni.
Á Akureyri er eitt af allra beztu
þjóðskáldum okkar íslendinga, séra Matt-
hías Jochumsson. Hann var erlendis
þegar ég kom þar og gat ég því ekki
fundið hann, sem mig langaði þó mjög
til — ég hef aldrei séð hann né talað
við hann, en ég hefi lesið kvæðin hans
og þess háttar mann, sem hann er,
þekkir maður betur, miklu betur, en
nokkurn annan, þótt maður hafi aldrei
séð hann.
Ég get ekki glögglega lýst þeim
hugsunum, sem vöknuðu í huga mín-
um þegar ég gekk fram hjá litla, gamla
hrörlega, lága húsinu hans, — hans
sem hafði svo oft farið með mig upp
á himinhá fjöll og sýnt mér þaðan öll
rfki veraldar og þeirra dýrð. Mér
fanst það vera stór synd af náttúr-
unni að hún skyldi ekki haga svo til
að hann gæti búið í fögru skrauthýsi,
og umfram alt stóru. — Mér fanst
það eiginlega óskiljanlegt hvernig hann
færi að rúmast í svona lítilli kytru, eins
stór og hann er sjálfur og mér þótti
það nærri því eins mikið kraftaverk af
honum að geta komist þarna inn eins
og af gamla Kölska í sögunni, þar
sem talað er um að haun hafi skriðið
inn í sauðarlegginn. —
Viðtökum átti ég svö góðum að
mæta á Akureyri, eins og ég hefði ver-
ið þar í mörg ár og allir væru bræð-
ur mínir og systur, en viðstaðan var
svo stutt, að ég naut ekki : komunnar
til hálfs fyrir þá sök.
Sjúkrahús var þar nýbygt með
líku lagi og Laugarnesspítalinn, var ,
það gjört eftir fyrirsögn Guðmundar
læknis Hannessonar; Báru þeir mikið lof
á hann Norðlendingar sem lækni, og
mun hann eiga það skilið.
Raddir úr ýmsum áttum.
Blönduhlíð í Skagafirði, 2. nóv. 1898.
Herra ritstjóri „Dagskrár", viljið
þér gjöra svo vel og senda mér blað
yðar „Dagskrá" framvegis, með því
skilyrði, að ég reyni að borga yður
það með fréttapóstum héðan úr héraði
smátt og smátt við tækifærií Ég er
einn af börnum fátæktarinnar og hefir
hún Ieikið mig grátt, eins og sum önn-
ur börn sín, — svo ég megna ekki að
kaupa mikið af blöðum og bókum, þótt
ég hafi sterka löngun til þess.
Ég hefi séð bæði „Æskuna" og
„Dagskrá" síðan þér gjörðust ritstj. henn-
ar, hjá bróður, yðar á Sauðárkróki, og
geðjast mér vel að þeim systrum.
Efnið er margbreytt og skemtilegt; virð-
ist mér það eiga bezt við alþýðuhæfi.Eng-
ar langar né þreytandi pólitískar rifrildis-
greinar, blandaðar persónulegum skömm-
um, sem ekki eiga þar heima, og dauð-
þreyta hvern einasta lesanda. Enda er
mönnum farinn að sárleiðast slíkur ó-
samþykkis þvættingur; hér um bil eins
mikið og kynjalyfs auglýsingarnar.
En að láta blöðin flytja ýmislegan
fróðleik — margbreytt efni, það borg-
ar sig og það er þarft.
Mér virðist sem þér, herra ritstjóri,
leitist við að leggja krafta yðar fram,
í nafni mannúðarinnar og réttlætisins
Og heill, sé yður fyrir það.
Fyrsta blaðið af „Dagskrá" — und-
ir yðar ritstjórn — ber vott um, að
þér munuð styðja að því, að einstakl-
ingurinn nái fullum rétti sínum og hon-
um sé ekki misboðið, að ékki sé farið
í manngreinarálit né þessum synjað um
framgöngu, þótt auður og völd séu ekki
við hendina, til þess að lyfta honum,
eins og sumum öðrum, máske óvirðug-
um, upp úr saurnum eða fram á ritvöll-
inn, þenna frjálsa þjóðar leikvöll, sem
allir skynsamir menn hafa rétt ril að
nota.........
.... Og ef hin heiðruðu blöð
yðar hafa framvegis sama mark og mið
og hingað til, þá megið þér vera vissir
um, að þau verða vel keypt og [skáka
einhverju hinna út í krókinn.
Það er annars orðin sú mergð af
þessum blöðum, að það er engin von
að fátæk alþýða geti alt af bætt við
kaupin Ég er nú einmitt einn af þeim
mörgu, sem er gagnstæður því, sem
Bríet sagði við yður um gömlu blöðin;
ég vil láta kaupa eindregið yngri
blöðin, því þau hafa mikið „prakt-
ískari" tilgang. Þau hafa umskap-
að blaðalífið hér á landi; þau
hafa bætt þau í öllu; íyrir þau hafa
eldri blöðin bæði stækkað, fallið í verði
og orðið vandvirkari. Það er þetta
stríð, sem hreinsar og glæðir og bætir;
þótt orustan sé stundum leiðinleg
og jafnvel særandi á meðan að hún
stendur yfir, þá er oft betra líf að lok-
um. Já, guði sé lof, að þeir ungu
eru tímans herrar. En þessi viðbjóðs-
lega, fyrirlitlega, kalda jökuljátning:
þegi þú, af því þú ert yngri, — eða
af því þú ert ekki eins ríkur! eða af
því þú ert kona! Það er ekkert annað
en réttlætistilfinningin og jafnréttið, sem
sannarlega bætir og eyðir skýjunum
og skuggúnum, sem blinda augu manna
og leiðir þá afvega. Ó, það er sann-
leikurinn hans Þorst. Erlingssonar, sem
leiðir mann upp á hæðina fyrir ofan
dallæðuna og þokusúginn.
Borgarfirði 8. nóv. 1898.
„ . . . Ég held bara að við sveita-
menn lognumst útaf innan skamms, ef
árferði f verzlun ekki batnar aftur eða
ef þar ofan á bætist hart ir og ótíð.
Það er svo greinilega ómögulegt að láta
tekjumar svara til gjalda, ef vanalegum
lifnaðarhætti er haldið, og hagkvæmasta
ráðið er, að taka sig upp og flytja sig
búferlum til Ameríku. Ég fyrir mitt
leyti álít Ameríku ekkert betra landen
ísland, en það er ekkert gagn fyrir
svolítið barn, að hafa á milli handa
fullan nestmal, ef það ekki kann eða
getur, fremur en Þór, leyst fyrirböndin.
Fiskimiðin okkar eru miklu aðgengi-
legri en gullnámurnar í Klondyke óg
þau liggja >/2 tíma ferð frá höfuðstaðn-
um okkar, en eru látin að öllu leyti ónot-
uð af okkur, — sér er nú hvað. —
Hvenær skyldi sá dagur koma, að
við, eins og almennilegu fólki ber, gjör-
um samtök til lífvænlegri fyrirtækja?
Ég álít óumflýanlegt að byrja nýtt líf
og lifa af sjó, en skeyta lítið um land-
búnað fyr en á eftir. þegar útvegurinn er
búinn að færa okkur í betri skyrtu. Ó-
gæfan var sú að landbúnaðinum var sýnd
þessi litla rækt, sem til var og sjónum
engi. Alveg gagnstætt því, sem átti
að vera, enda er ósköp til þess áð vita
hvernig sakir standa nú ! . . “
Úr bréfi að austan 24. okt.
„ . . . . Tíð ágæt, grasspretta í
sumar í góðu meðallagi og nýting góð.
Tulinius kaupm. í Höfn tók þannig fé
í haust: kjötpundið í kroppum, sem
vógu 48 'E og þar yfir, 18 aura,
42—47 16 aura, 34—41 14 aura
og 12 aura þar undir. Gærur á 2 kr.
og 1,15, mör á 18 aura ‘E.
Ekki er enn búið að ná út „Ölphu“
og hefir þó miklu verið kostað til þess
(„Alpha" er gufutkip, sem strandaði £
Hornafirði í hitteð fyrra).
24. mai varð Jón Jónson fyrrum
bóndi á Smyrlabjörgum undir skipi í
lendingu og dó hann af því 28. s. m.
Hann var 77 ára að aldri. í sumar
dó Guðmundur Eiríksson fyrrum bóndi
á Mosfelli. Hann var kominn hátt á
níræðisaldur; þótti góður búhöldur og
oft heppinn læknir. Hann var bróðir
Stefáns sál. alþm. í Árnanesi og séra
Benedikts í Saurbæ í Holtum, er enn.
lifir . . . . “
Dagbók Reykjayíkur.
Laugardagur.
Sunnanstórviðri og kafaldsél öðru-
hvoru; frostlítið-
Sjómannafélagið »Báran« hélt dans-
leik í Good-Templarahúsinu.
Sunnudagur.
Suðaustanrok og moldöskubylur
fram yfir hádegi, eitthvert versta veður,
sem verið getur, stytti dálítið upp eftir
miðjan daginn, en stórviðri hélst til
kvelds og bleytu kafald við og við.
Barnastúkan „Díana" hélt tombólu
í barnaskólahúsinu á Seltjarnarnesi.
Mánadagur.
Sama sunnanrokið og daginn áður.