Dagskrá

Tölublað

Dagskrá - 26.11.1898, Blaðsíða 2

Dagskrá - 26.11.1898, Blaðsíða 2
74 Búfræðis- Og búnaðarbálkur. Efnatökuafl. IV. Hinar ýmsu jarðtegundir hafa mis- munandi mikið efnatökuafl. Er það mest í þéttri jörð og þó einkum í hinni svo lrölluðu smá mold, sem er í mátjörðinni (efsta lagi jarðv). Þess betur sem stein- tegundirnar eru loftmolnaðar, sem eru í jarðv. því meira efnatökugfl hefir jörðin, þannig hefir leirjörð meira efnatökuafl en sandjörð, sem stafar að mestu leyti af því að leirinn er úr af afar smáum steinögnum, af vel loftmolnuð- um stein- og bergtegundum, en sandur inn er illa loftmolnaðar bergtegundir. Ekki fer efnatökuafl jarðvegsins algjörlega eftir því, hversu smágerður eða þéttur hann er, heldur Og einungiseftirþeim kemisku efnasambönd- um, sem í honum eru. Eru það einkum hin „vatnskendu 'kisilsuru' vvófóldu sólt", (KisiJsúrt alúminíum annars vegar og Irisilsúrt kali, natron, kolcíum, magníum og vatn hins vegar) sem auka efnatöku- afl smámoldarinnar. Þau jurtanærandi efni, sem hæglega bindast í smámoldinni eru: kali, amm- cniak, fosfórsýra, kolsýra og kisilsýra Aftur á móti bindast ekki vel: natron, magnisía og einkum þó kalk. Þau efni sem jarðvegurinn alls ekkert bindur, og skolast því úr honum ef meira leys- ist af þeim úpp í honum, en jurtirnar jafnóðum hafa þörf fyrir, eru: Saltpétur, Saltpctursýra, brennisteinssýra og klór. Er það einkum saltpétursýran, sem skaði er mikill að missa þannig, eins og að framan er tekið fram. En sú er bót í máli að saltpétursýran getur alls ekki myndast í jarðveginum, sé jarðhitinn minni en 50 og svo mikill hiti ersjald- an eða aldrei í jarðveginum hjá oss, á þeim tíma ársins, sem hættast er við að hún skolist á burtu mcð vatni niður i undirlögin, sem sé á haustum og vetrum, þegar jörð er ekki gegnfros- in. Alt hvað hitinn er minni en 8° myndast mjög lítið af sýru þessari í jarðveginum. Það er því einkum á vor- in og sumrin, sem hún myndast í jörð hjá oss, og þá draga jurtirnar hana jafn- óðum til sín, áður en hún getur skol- ast í burtu. Má af þessu ráða að ekki •nuni neitt að mun tapast á þennan hátt at saltpéturssýru úr jarðveginum, nema ef vera skyldi ef mjög mikið er borið á jörðina í einu af auðleystum köfnun- arefnisríkum áburði í gróandanum, þegar mikil hlýindi eru í jörðunni. Þegar hin ýmsu efni, sem leyst eru upp í jarðveginum, bindast undir eins eða komast í nokkurskonar fast á- stand í smámoldinni, mætti svo sýnast í fljótu áliti, að jurtirnar hafi þá ekki nóg af uppleystum efnum í jörðunni. En við nánari íhugun verður það ljóst, að þessu er ekki þannig varið. Þegar moldin bindur eitt eður annað efni, þá skeður það á þann hátt að eitthvert annað efni í smámoldinni gengur í samband við hið leysta efni og myndar nýtt efna- samband, sem er aðgengilegra fyrir jurtirnar, hvenær sem vera skal, en þau sambönd sem eru óleyst. Þegr t. a. m. fosfórsýra leysist upp í jarðveginum, þá bindur kolsúrt kalk hana. Fosfórsýran er aðgengilegri jurtunum í þessu sam- bandi, en meðan hún var óleyst í öðr- um samböndum. Efnin eru í alt öðr- um samböndum bundin, en þegar þau eru óleyst og þegar eitt eða annað efni bindur uppieyst efni, þá verður það ekki á reglulega kemiskan hátt , eins og þeg- ar efnabreytingar eiga sér stað, eða kemisk efnasameining. Efnatökuaflið hefir hina mestu þýð- ingu fyrir frjósemi jarðvegsins, því sú jörð sem ekki hefir nægilegt efnatöku- afl, hefir ekki nóg af jurtafæðuefnum í hæfilegum samböndum, hvenær sem vera skal, eða þegar jurtirnar hafa mesta þörf fyrir þau. Er það og vísindalega sannað að sú jörð er aldrei frjósöm, sem hefir h'tið sem ekkert efnatökuafl og aftur á hinn bógin að frjósöm jörð hefiir æfinlega mikið efnatökuafl. Af þeim litlu efnarannsóknum, sem gerðar hafa verið hér á landi, má sjá að ísl. jarðtegundir standa ekki ábaki útlend- um jarðtegundum, hvað efnatökuafl snert- ir, heldur þvert á móti. Þær hafa fl. langtum meira efnatökuafl, og bendir það á frjósemi jarðvegsins frá náttúrunnar- hendi. (Frh.) Til ritst|óra ,Dagskrár‘. Herra ritstjóri! Eg sé af blaði yðar á laugardag- inn 19. þ. m., að þér hafið skotiðskjóls- húsi yfir greinargrey frá Ágúst stud. mag. Bjarnasyni í Kaupmannahöfn, sem segist hafa verið að suða á því við „Þjóðólf" síðan í vor, að taka hana ai sér, -— ef það þá er sama greinin, —• en fengið heldur litla áheyrn, auk þess, sem vandamenn hans hér munu ekki hafa kært sig mjög mikið um, að hún kæmi fram. Grein þessi þykist vera „leiðrétting" við yfirlýsing frá mér, sem Ágúst segir að birzt hafi í „Þjóðólfi" „26. Apríl þ. á.“, og hefir það blað þó aldrei til verið. Þar á móti stóð yfir- lýsing frá mér í „þjóðólfi" 29. Apríl í vor, og er það líklega hún, sem Ágústi Bjarnasyni finst koma Boga Th. Mel- sted svo mikið við, að Ágústi ímdihann sjálfur þurfa að skrifa um hana. Ur því að Ágústi þykir það rangt af rit- stjóra „Þjóðólfs", að hafa látið blaðið koma út 29. í staðinn fyrir 26. Apríl, og finst sér koma þaðviðað „leiðrétta" það, þá er svo sem ekki að kynjaþótt hann þykist þurfa að leiðrétta yfirlýs- inguna. Upp á þessa „leiðrétting" verð eg nú að biðja yður að ljá mér rúm í blaði yðar fyrir þessi svör: 1. Ágúst Bjarnason skilur það ekki, en þyrfti með tímanum að reyna að komast í skilning um það, að það kemur honum ekkert við, hvort ég eða aðrir stúdentafélagsmenn lýsa opinber- lega ósamþykki á þeim gerðum fé- lagsins, sem pað sjálft hefir gert oþin- berar. 2. Ágúst Bjarnason verður enn- fremur að reyna að komast í skilning um það, að ályktun stúdentafélagsins gegn Valtýsstefnunni og ritgerð Boga Melsteðs eru sitt hvað og tvent ólíkt. Ályktunin lá fyrir í félaginu 6. Nóv. f. á., en ekki ritgerð Boga. Eg hefi samþykt ályktunina, sem eg sá og heyrði, en ekki ritgerð Boga, sem ég aldrei sá fyrri en hún var prentuð og komin af stað til íslands. 3. Það hið þriðja verður Ágúst og að láta sér skiljast, að menn útium land hér á íslandi eru jafnnær, þótt eitt- hvað kunni að standa í fundabók stúd- entafélagsins í K.höfn, ef það er ekki auglýst. Þó cð Bogi kunni að hafa sagt það á félagsfundi 4. Dec. f. á., að hann, en ekki félagið, bæri ábyrgð á öllu því, er í riti hans ætti að standa, hefir það enga þýðingu, úr því að því var stungið undir stól, og það var ekki tekið fram í ritinu sjálfu, en hitt þar á móti sett heldur ótvírætt framan á það, að það værigefiðútað„tilhlutun“ stúdenta- félagsins. Hlaut því hver einasti maður | hér á landi að skilja það svO, að ritið væri með öllum þess orðum og endi- mörkum samhljóða skoðun allra stúd- entafélagsmanna, því að fáum mun hafa dottið það í hug, að svo óviturlega væri um alt búið, að ekki hefðu fleiri en þrír eða fjórir félagsmenn séð ritið áður en það var prentað, og svo hefði verið ætlazt til, að hinir samþyktu það eftir . á! I Það er óneitanlega til mikils mælst, enda hefir atferli þetta hefnt sín. Ritið er óviturlega skrifað orðið, Og hér á landi hefir verið gerður að því lítill rómur, útbreiðsla þess hefir verið nauða- lítil, fáir sózt eftir að lesa það, oghafi það haft nokkur áhrif, sem ég efast um, þá er eins víst, að það hafi verið í gagn- stæða átt við það, sem ætlast var til. Þetta er harður dómur, en ég held mér sé óhætt að segja, að hann sé réttur. Að vera að vitna f það, að menn hafi heyrt erindi það, er' Bogi flutti, — sem ég reyndar ekki heyrði, — hefir enga þýðingu, því orðalag þar og enda heil- ir kaflar gátu verið alt annað en kæmi fram í riti. Hefði Á. B. sem forseti félagsins lagt ritgjörðina fyrir félags- fund, áður hún var prentuð og látið setja nefnd til álita um hana, þá mundi mart hafa verið dregið út úr henni, sem ekki mátti standa, en nú stendur, og hefði hann síðan látið félagsmenn sam- þykkjahana.þá fyrstgat felagið verið þekt að því að dreifa nafni sínu við ’hana. En þetta var ekki gert. Mér gat því ekki dottið í hug. þegar ég sá ritgerð- ina, annað en lýsa mér öllum veg og vanda af höndum hvað hana snerti. Félag íslenzkra stúdenta í Kaup- mannahöfn hefði haldið viðunanlega sóma sínum með ályktaninni frá 6. Nóv. einni, þótt það hefði svo haft vit á að þegja. En sæmdina, sem félagið hefir af ritgerð Boga, geta þeir höfundurinn og Ágúst Bjarnason einna fremst eign- að sér. Verður er verkamaðurinn laun- anna. Eg hefi ekkert til þessarar sæmdar unnið og vil ekki eiga hana, og þeir mega bezt vita, hversvegna þeim sárnar það svo mjög, að ég vil vera undan þeginn henni, og hversvegna þeim er nú svo ant um að ég eigi hana með þeim. Reykjavík, 21. Nóv. 18981 Jón Þorkelsson, * * * * # * * * * AthS. Eg skal ekki fara mörgum orðum um deilu þeirra Ágústs ogjóns, en það eitt vil ég taka fram, að óskyn- samlegri ályktun hefir aldrei verið gjörð í nokkru félagi að mínum dómi, þar sem skynsamir og mentaðir menn hafa átt sæti, en sú, að fela manni á hend- ur að gefa út heila bók um brennandi áhugamál, stórkostlegt alvörumál á kostnað og ábyrgð félagsins og senda hana út án þess að það (fél.) sæi hana áður, eða vissi hvernig hún væri úr garði gerð. Slík fljótfærni og óaðgæzla lýsir annaðhvort því, að áhuginn hefir verið einungis á vörunum og ís- lenzkum stúdentum í Höfn hefir í raun réttri staðið á sama, hvernig það veltist, eða að öðrum kosti framúrskar- andi barnaskap og hugsunarleysi. Ritstj. „Aðventistinn og kirk]ufeðurnir“. * Blaðið „ísafold" hefir þann 19. Nóv. fundið „sérstaklegt atvik og á- stæður" til að taka nærri þriggja dálka grein um þetta efni frá séra J. H. og um leið lýsa yfir því, að pláss í blað inu sé „aðeins" leyft séra J. H. „íþetta sinn“ (og því ekki mér, sem hann þar berst á móti) — og svo auk þess — að „bardagann við aðventistann var og er ísafold fjarri skapi að láta nema hlutlausan". Hvort þessi aðferð ritstjórnarinnar sé samkvæm því „frelsi", er höf. gr., séra J. H., nýlega hefir ritað um, er mér ekki kunnugt, -— og að leggja 'minn dóm á aðferðina þarf ekki. Marg- ir aðrir geta máske dæmt „hlutlausara" um það en ég. Hér er þá mitt svar til séra J. H. þetta skifti: Séra J. H. segir, að ég „ítreki hátíðlega bannfæringu" „yfir kirkjufeðr- unum og ritum" þeirra. (Þetta er alls ekki rétt. „Bannfært" þá eða nokkra aðra menn hefi ég aldrei gert. Um memiina (feðurna) sjálfa getur séra J. H. með sönnu og einlægni ekki fundið eitt ein- asta orð af „sleggjudómum", hvorki í fyrirlestri mínum, né í bókum eða ritgerðum mínum. Þvert á móti er þar tekið fram, að talað hefir verið um „þau rit, sem eru kend við kirkjufeð- urna“. Getur séra J. H. séð mun á þessu? Um sannleika „rita kirkjufeðr- anna" efast ég að miklu leyti og margir upplýstir menn með mér. Séu þau sönn, þá sanna þau að eins að „frá- hvarfið" frá hinum sanna kristindómi snemma átti sér stað. Séu þau fölsk, er sjálfsagt ekkert á þeim að byggja. Séra J. H. byrjar með að tilfæra nokkur orð úr hinu svo nefnda Barna- basarbréfi. Veit þá ekki séra J. H., að þetta bréf sérstaklega hefir verið á- litið falskt, bæði fyr og nú á tímum ? Eusebius, hinn elzti kirkjusöguhöfundur, segir um falskar bækur: „Meðal hinna fölsku bóka hlýtur maður að telja þá bók, er nefnist ,Gerningar Páls‘, þær er nefnast ,Pastor‘, og ,Opinberun Pét- urs‘, auk þessara lílca þær bækur, er nefn- ast ,Brép Barnabasar' og þá sem nefn- ist .Skipanir postulanna". Hist. Eccl. I. öld, 2. kap. § 21. — Sé þetta ekki nóg, gæti eg tilfært Mosheim, Neander Kitto og fl. Hér um bil það sama hefir verið sagt og sannað um Ignatiusarbréfið o. fl., en ég þarf ekki að lengja málið með því að tala um hverf rit, sem séra J. H. trúir á til stuðnings sólardagsins. Eg skal að eins segja það, að mér finst að jafnvel alþyðumenn gæti fund- ið ástæðu einmitt í þeim tilvitnunum, sem séra J. II. býður þeim, til að á- líta að rit þessi verðskuldi það að maður efist um áreiðanlegleika þeirra. Eg skal einungis taka eitt dæmi, það, sem séra J. H. tilfærir úr „ritum Tert- ullians"; og máské „rit" hans þó sé meðal hinna skárstu. Tertullian á að hafa sagt: „Vér álítum það óhæfu að fasta á drottins degi eða biðjast fynr, jallandi á kné. Þessa hins sama frels- is njótum vér með’ gleði frá páskum til hvítasunnu". —- Meðal þess, sem rit hans kenna að sé „frelsi" er það, að mað- ur beygi ekki kné fyrir drotni á ein- um degi vikunnar, „frá páskum til hvítasunnu" 111 — Að slík „rit" líka kenna frelsi frá hvíldardagsboðorði guðs, er sjálfsagt enginn furða. Framhald af þessu gæti verið bæði fróðlegt og gagnlegt. En því miður hefi ég hvorki „ísafold" né „Ljósið" til að tala í; þessvegna má ég vera stuttorður. Ég skal enda með þeirri athugasemd, að sé séra J. H. að nokkru leyti sam- kvæmur sjálfum sér, þá hlýtur hann að verða talsvert kaþólskari framvegis en hann hefir verið að undanförnu (sbr. grein hans: „Erindisreki páfakirkjunnar" í „Þjóðólfi" 27. marz 1896). Því að

x

Dagskrá

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagskrá
https://timarit.is/publication/153

Tengja á þetta tölublað: 19. tölublað (26.11.1898)
https://timarit.is/issue/163047

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

19. tölublað (26.11.1898)

Aðgerðir: