Dagskrá - 14.01.1899, Blaðsíða 2

102
Merkilegar goðasagnir.
eftir Oliphant Smeator.
Imsar einkennilegar skoðanir' eru
það, sem innf.eddir íbúar í Ástralíu
hafa í uppruna heimsins og guðdóms-
ins. Þeir eru tvígyðismenn (dualister)
Þeir trúa því að til séu tvær verur,
önnur vond og ónnur góð. Önnur
þeirra er í arnarlíki, en hin í kráku-
líki. Áttu þær lengi í deilum út.af því,
hvor þeirra skyldi skapa manninn; en
loksins komu þær sér saman um það,
að þær skyldu gjöra það í félagi. Þetta
er ástæðan fyrir því að menn hafa til
hneigingar bæði til fUs og góðs. Þegar
menn fæðast, keppast þær altaf við að
hafa.meiri áhrif hvor um sig,. eftir því
hvorri þeirra tekst að hafa yfirhönd-
ina, eftir því er meira eða minna gott
eða flt í hverjum manni.
Fyrsti maður, sem örninn og krák-
an sköpuðu saman, hét Pundél. Hann
var einn og leiddist það mjög; hann
þráði innilega einhvern félagsskap. Til
þess að fá bætur á þessu, sneri hann
sér til Mokwarra (arnarins) og bað
hann að skapa fyrir sig aðra mann-
eskju, en Mokwarra hafði svo mörgum
hnöppum að hneppa og hafði ekki
tíma til þess; hann skipaði þá Pund-
él að snúa sér til Kilparra (krákunnar)
Kilparra kvaðst ekki hafa tíma til þess
og vísaði honum aftur til Mokwarra.
Þannig gekk það í langan tíma. Þeir
vísuðu altaf hvor frá sér; loksins
varð Pundél svo áleitinn, að guðirnir
skipuðu honum að gjöra lfkneski af
sjalfum sér, svo kváðust þeir skyldu
blása í líkneskið lifandi anda, þannig
var annar maðurinn skapaður og nefnd-
ist hann Karwina.
Nú varð ógurlegt sundurlyndi milli
Pundél og Karwína og þeir báðu Mak-
warra og Kilparra um að skapa þriðja
manninn. Þá voru guðirnir í betra
skapi en áður og lofuðu þeir að verða
við bón þeirra. Á meðan þeir sváfu
tóku guðirnir lokk úr hárinu á þeim
báðum og sköpuðu úr þeim tvær kon-
ur. En í misgripum varð það að Pund-
él fékk þá konu, er ætluð var Karwína
en Karwína þá, sem sköpuð var handa
Pundél.
Af þessu leiddi það að konan er
altaf hverflynd og óstöðug og ekki við
eina fjölina feld.
Það segja svertingjar í Astralíu, að
fbúarnir í eyjunum, Ombai, Wetter og
Kambing, að stórt meginland hafi áður
verið þar, sem nú er Kyrrahafið. Ástr-
alía og Malaga-eyjamar segja þeir að
séu leifar af því. Þeir, sem á þessu
meginlandi buggu, voru gulir að lit, en
ekki svartir, og hafa þeir því átt að
vera Mongola-ættar.
Það var einhverju sinni, að sólguð-
inn reiddist af því að einkarfögur mær
frá Ástralíu vildi ekki hlýða boðum
hans; mærin hét Minugane. Þess vegna
kveikti hann eld í landinu svo þarvarð
svo heitt að íbúarnir urðu svartir. Sagn-
ir þeirra um uppruna eldsins eru mjög
einkennilegar og merkar, ef til vill merk-
ari en nokkurra annara þjóða. Grikkir,
Persar, Indverjar og Kínverjar eiga allir
sagnir um þetta efni, en þær eru næsta
líkar hver annari og má einn g sjá
skyidleika Ástralfusagnanna við þær.
Eins og Grikkir sögðu að Prome-
teus hefði stolið eldinum og flutt hann
f holum staf frá himnum ofan til vor
mannanna, þannig tala Ástralíusvert-
ingjarnir um annan Prometeus; hann
heitir Turdt.
Prometeus fékk þa hegningu fyrir
stuldinn, að hann var bundinn á fjallið
Kákasus. Á hverjum degi flaug að
honum örn, er át úr honum lifrina, en
hún óx stöðugt aftuf. 1 Krákan vildi 1
ekki unra. mönnurn gæða þeirra, ereld- |
urinn veitir; en Turdt sýndi þeim, hvern-
ig þeir gætu framleitt har.n, með því, að
núa saman tveimur trékubbum, Þetta
varð til þess að krákan lagði á hann
heift og hatur: hann var því bundinn
við staur niðri á botni á vatninu Tyrr-
ill, en krabbi einn, er Kongula hét,
smánartaði af honum hendur og fætur.
Mokwarra kom því samt til leiðar, að
hendur og fætur uxu á honum aftur og
var hann tekirfn upp til himins, Hann
er nú stjarna á suðurhveli himins og
heitir Kanopus; en þá stjörnu tigna
þeir og tilbiðja
Önnur sögnin er sú, að krákan,
eða hinn illi guð, hafi hatað mennina
og viljað gjöra þeim alt ilt. Hann
hugsaði sér því áð eyðileggja þá með
kulda, stöðugum rigningum og drep-
sóttum Um þetta leyti var það, að
hinn illi guð hafði yfirhönd yfir guði
hins góða, (þeir höfðu altaf betur á
víxl).
Nú fækkaði mönnunum óðum fyrir
áhrif krákunnar; en þá var það, aðsyn-
ir Mokwarra, sem voru hálfguðir og
hétu Turdt og Trorr, fórnuðu sjálfum
sér til að frelsa mennina; er þetta tölu-
vert ílíkingu við endurlausnarkenning
kristinna manna. Þeir tóku á sig manns-
mynd og buggu meðal þeirra, er voru
á Qweenslandi. Þar kunnu menn í
þá daga hvorki að kveikja eld né
byggja hús. Þetta kendu þeir hvort-
tveggja. Þegar menn höfðu lært áð
kveikja eldinn og byggja yfir sig skýli,
hættu þeir að hrynja niður eins og áð-
ur. En krákan Kilparra varð óð og
æf; hún náði Turdt og Trorr og voru
þeir báðir drepnir.
Þetta varð orsök til ógurlegs stríðs
milli arnarins Mokwarra og krákunnar
Kilparra, um það, hvor þeirra skyldi
hafa aðalýfirráðin.—
Þjóðir þær, er búa við Murray-
fljótið, trúa því, að áður en svertingjar
bygðu jörðina, hafi hún verið undir
yfirráðum fuglanna, og voru þeir jafn-
vel vitrari en svertingjarnir og fratn-
kvæmdarsamari. Helztur þeirra var örn-
inn og þar næst krákan. Húnvarfiam-
úrskarandi illgjörn og heiftrækin, kæn
og undirförul. Hún reyndi altaf að
vekja aðra fugla til óhlýðni við Mok-
warra, og þegar henni hafðitekist það,
sagði hún honum upp allri hollustu og
samvinnu.
Krákan drap son arnarins og varð
hann þá svo reiður, að hann bjó til
snöru, veiddi krákuna í liana og lét
drepa hana; en krákan gekk aftur. Sum-
ir segja, að krákan hafi drepið son arn-
arins þannig, að örninn hafi farið á veið-
ar og trúað krákunni fyrir að gæta
hans, en hún lét hann í poka, saumaði
fyrir og lét hann svelta þar til bana. Þá
varð örninn æfur af reiði og veiddi krákuna í
snöru, semhannlétígöng.erlágu inn í tré
nokkurt og gat krákan ekki losnað
öðruvísi, en að brjóta af sér annan fót-
inn. Nú laust upp ófriði ogvannkrák-
an sigur um stundarsakir með svívirði-
legum brögðum, en síðar vann örninnal-
gjörðan sigur.
Þjóðflokkur einn í Suður-Astralíu
trúir því, að fuglarnir séu ódauðlegir
ættfeður mannanna og eiga þeir að búa
í stjörnunum og gæta að háttum vorum
og högum. Örninn er reikistjarnan
Marz, en krákan er stjarna, sem kall-
ast Alfa Centauri.
Margt er það fleira, sem bendir á
skyldleika milli ýmsra goðasagna.
Toltekar og Aztekar í Peru og
Mexikó, Pelasgar bæði Ítalíu og á
Grikklandi, Aríanar frá íram, Melanar
á Malayjaeyjum og Pólynesar á Kyrra-
hafseyjum eiga svo Ííkar goðasagnir,að
ástæða er til að ætla, að þeir séu allir
af einnm og sama ættstofni.
(Lauslega þýtt úr Kringsjá.)
Dagbók ReykjaYÍkur.
Laugardagur.
Austan stormur og frost.
Dýravendunarfélagið hélt fund í
húsiV. Ó. Breiðfjörðs. Var þar samþykt
að skora enn á ný á bæjarstjömina,
að látasmala hér hrossum.
Sunnudagur.
Norðaustanstormur og kuldi.
Nemendur á sjómannaskólanum héldu
álfadans um kvöldið. og var hann furðu
vel sóttur þó að kalt væri veður. Bún-
ingarnir voru laglegir.
Leikið var í Iðnaðarmannahúsinu
»Drengurinn minn» ogfór vel að vanda.
Það er fátæklegt af félaginu að verða
að hafa altaf sama leikinn mánuð eftir
mánuð. Mun hafa átt að leika nýjan
ieik, en hann ekki verið tilbúinn. Það
lýsti sér glögt, að leikendurnir höfðu
alls ekki æft, frá því leikið var næst á
undan, því þeir höfðu töluvert týnt
niður; annars hafa þeir allir kunnað
betur hlutverk sfn en alment gjörist.
Þess má geta að búningarnir eru ekki vel
góðir, sízt hár óg skegg. Á
Fischer t. d. fier skeggið svo afkárlega
að turða er að nokkrum skyldi detta í
hug að hafa það þannig. Sama er að
segja um hárið á Mörup. En kvist-
herbergið, sem hr. Guðm. Magnússon
hefir málað, er mjög náttúrlegt —
miklu betra en hér hefir sést áður.
Hr. Guðm. Magnússon hélt fyrir-
lestur í Iðnarmannahúsinu fyrir hönd
Studenta félagsins og talaði um sjón-
leika; gaf hann ýmsar fróðlegar bend-
ingar bæði að því, er snertir tjöld, til-
högun á herbergjum, klæðnað, tilburði
o. fl. Sagði hann einnig sögu sjón-
Ieikanna hér á landi og bar þá saman
við sjónleika erlendis. Af fyrirlestrin-
um mátti margt læra, en málið á hon-
um var ílt og þungskilið fyrir alþýðu. En
undir því er það mikið komið, að geta
látið aðra skilja hugsanir sínar og vita
hvað meint er, að orðin, búningur hugs-
ananna séu ljós og skiljanleg. Það
er merkilegt að allir menn eða flestir
hér á landi, sem nokkuð hafa nasað í
einhverja mentun, hætta að talanokkurt
mál, tala eintóman hrærigraut. Það
er ekki hr. Guðm. einn, sem gjörir sig
sekan f þessu, æðriskólmennirnir eru
verstir, embættismennirnir, leiðtogarnir,
það eru þeir, sem ganga bezt fram í
því að eyðileggja málið.
Það er gömul saga, að fjandin hafi
einhverju sinni tekið öil mál og hrært
þau lengi í stórum daih; svo hafi hann
tekið froðuna, alt það léttasta og 'ít 1-
fjörlegasta og búið til úr því eitt
mál, sem hafi verið afhrak allra mála
— mér dettur í hug hvort embættis-
meunirnir og mentamennirnir íslenzku
séu að apa eftir djöfsa, að beir séu
að hræra saman málin til þess að
taka froðuna og setja hana í staðin
fyrir islenskuna.
Sýnishorn af mentamannamáli á
íslandi birtist innan skams í Dagskrá.
Það var merkilegt hversu
illa fyrirlestur hr. Guðm var
sóttur, mönnum ætti þó að vera áhuga-
mál að fræðast í þessari grein.
Verzlunarmannafélagið hélt skemt-
samkomu a „Hotel Island« fyrir fátæk
börn hér í bænum. Veitingar höfðu
verið þar ágætar og öll börnin leyst
út með ýrnsum gjöfhm.
Mánadagur.
Austanstormur, en lítið frost.
l»riöj idagur.
Logn og frostlaust allan daginn.
Ufsaveiði töluverð við bryggjurnar.
Stúkan Verðandi hélt 15 ára af-
mæli G. T. reglunnar hér á landi.
Fyrst talaði Stórtemplar Indriði Einars-
son fyrir minni íslands og var þar næst
sungið »Eldgamla ísafold«. Þá talaði
Ólafur Rósenkranz fyrir minni Reglunn-
ar a íslandi, langa tölu og snjalla.
Að því búnu talaði Árni Gísla§on
fyrir st. »ísafold. — Fjallkonann«, á Ak-
ureyrii sem er élztá stúka landsins og
móðir G. T. rcglunnar hér á landi.
Mintist hann á ýms atriði bindindis-
málsins. Gat hann þess að elzti bindind-
ismaður hér á landi væri séra Daníel
Halldórsson á Hólmum, faðir bæjarfógeta
Halldórs Daníelssonar. Hann hefir ver
Íð bindindismaður í 56 ár en fyrsti ís-
lenzkur maður, sem gekk í æfilangt
bindindi, var Björn kennari Gunnlögs-
son.
Næst talaði Jón Ólafsson fyrir
minni séra Magnúsar í Laufási, hins
mesta bindindisfrömuðar á íslandi. Gat
hann þess að hann .hefði ekki einungis
varið kröftum sínum og dugnaði til
bindindisútbreiðslu, heldur einnig lagt
til þess stórfé úr eigin vasa, en því
miður sjaldan fengið. annað en vanþökk
að launum. Stakk hann upp á að
G.T.reglan í Rvík sendi honum skraut-
ritað ávarp og var það samþykt með
lófaklappi. Er það að maklegleikum
gjört að minnast séra Magnúsar.
Miðvikudagur,
Austan kaldi og bezta veður.
Hundrað og fimmtíu manns höfðu
atvinnu við ísflutnig f íshúsið.
Fimmtidagur.
Norðanstormur og allmikið frost.
Ufsi veiddist mjög mikill hérumbil ÖO'
tunnur í einum drætti, í eina vörpu.
F1 amfarafélagið hélt skemtisam-
konm í húsi V. Ó. Breiðfjörðs. Varð
hún ekki eins skemtileg og til var
ætlast, af því að nokkrir af helztu mönn-
unum, er skemta áttu, voru veikir og
gátu því ekki mætt.
Skautafélagið er nú farið að láta
(Frh. á bls. 104).