Lögberg-Heimskringla - 26.07.1962, Qupperneq 2

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 26. JÚLÍ 1962
2________________________
EYÞÓR ERLENDSSON:
Dulheimar
Um > langan aldur hafa
draumarnir verið mönnum
ráðgáta. Spekingar heimsins
hafa brotið um þá heilann og
látið í ljósi næsta ólíkar skoð-
anir á eðli þeirra og orsök-
um. Efnishyggjumenn nútím-
ans heimta staðreyndir og
taka engar skýringar gildar
nema þær einar, sem unnt er
að sanna með óyggjandi rök-
um. Slíkum rökum verður þó
eigi ávallt við komið. Þannig
verður t. d. lífið eftir líkams-
dauðann aldrei sannað á þann
hátt, að vantrúarmenn taki
gilt og láti sannfærast. Og hið
sama er að segja um eðli
draumanna. Um það eru og
munu verða skiptar skoðanir
og sýnist sitt hverjum.
Af margra ára reynslu
minni í þessum efnum, hef ég
komizt að raun um það, að
draumarnir séu oft og einatt
einhvers konar samband milli
dreymandans og þeirra vits-
munavera, sem ala aldur sinn
á öðrum sviðum tilverunnar.
En slíkar verur eru að sjálf-
sögðu í flestum tilfellvun
framliðið fólk. Sé þetta sjón-
armið ekki haft í huga, þá er
leita skal sannleikans um hið
dularfulla eðli draumanna, er
víst um það, að það verður
aldrei skilið né skýrt á réttan
hátt. Það, sem gerist í draum-
um, er vafalítið oft og mörg-
um sinnum það, að hinar
þroskuðu verur alheimsins eru
að leitast við að gefa okkur
holl ráð og bendingar. í þeim
tilgangi bregða þær upp fyrir
okkur ótal myndum, taka okk-
ur með sér í ferðalög og sýna
okkur inn í dulda heima og
láta okkur upplifa eitt og ann-
að, sem okkur má að gagni
verða í þroskabrautinni. Oft
erum við á þennan hátt að-
vöruð, ef við villumst af leið.
Stundum er sem huliðsblæju
framtíðarinnar sé lyft upp og
við sjáum fyrir okkur óskeða
atburði, sem tíminn á eftir að
leiða í ljós. Að sjálfsögðu er-
um við misjafnlega vel hæf
fyrir samband þetta, og því
er það, að draumarnir verða
svo oft óljósir og þokukennd-
ir, eða jafnvel algert rugl. En
sé sambandið gott, verða
draumarnir svo greinilegir, að
hvaðeina, sem við ber, stend-
ur okkur jafn Ijóslega fyrir
sjónum sem í vöku væri. Eru
slíkir draumar oft merkilegir.
Ýmsa drauma af slíku tagi
hefir mig —sem þessar línur
rita — dreymt á ýmsum tím-
um ævi minnar, og eru sum-
ir þeirra meðal þess eftír-
minnilegasta, sem fyrir mig
hefir borið.
☆
Landið fagra
Þann fyrsta af draumum
þeim, sem ég mun nú leitast
við að gera grein fyrir,
dreymdi mig fyrir mörgum
árum. Ég tel hann ætíð meðal
minna merkustu drauma og
draumanna
það er skoðun mín, að þá hafi
ég raunverulega í svefninum
losnað úr viðjum líkamans
og brugðið mér yfir á annan
hnött.
Hið fyrsta, sem ég man um
draum þennan að segja, er
það, að ég þóttist staddur hér
við bæinn — Helgastaði í
Biskupstungum — ásamt öðru
heimiiisfólki. Heyri ég þá
skyndilega kynlegan gný úr
vesturátt og verður mér litið
þangað. Sé ég þar þá allhátt
á himninum riokkra menn á
ferð. Þeir liðu áfram í geimn-
um og færðust ávallt ofar og
þó jafnframt nokkuð til aust-
urs. Þetta var undarlegt
ferðalag og greip sýn þessi
mig þegar sterkum tökum. Og
meðan ég horfði á menn þessa
fjarlægjast smám saman, taka
einhver furðuleg áhrif að gera
vart við sig í vitund minni.
Þau lýsa sér m. a. í því, að
ég fæ óljóst hugboð um að
mér sé ætlað að leggja sam-
stundis upp í langt ferðalag,
burt frá jörðinni. Þessi áhrif
altaka mig á skömmum tíma
og verða að sterkri útþrá og
ég tek að hlaupa í loft upp og
leitast þannig við að svífa í
geiminn. Eftir nokkrar mis-
heppnaðar tilraunir tekst mér
þetta, og ég svíf upp á við,
án þess að falla aftur til jarð-
ar. Ég finn, að ég er orðinn
fisléttur og óháður öllu þyngd-
arlögmáli.
Ég berst nú skjótt upp á við,
út í geiminn. Fyrir neðan mig
sé ég bæinn fjarlægjast óð-
um, sem og heimilisfólkið áð-
urnefnda. Þykir mér það
horfa á eftir mér og veifa til
mín, eins og í kveðjuskyni.
Og þá verður mér allt í einu
ljóst, að ég eigi ekki aftur-
kvæmt tfil jaðarinnar, en sé
lagður af stað þaðan fyrir fullt
og allt, og jafnframt, að slíka
ferð eigi allir fyrir höndum.
Þessi uppgötvun hafði djúp-
stæð áhrif á mig og ég þykist
kalia til hinna, sem eftir
urðu, og segja: „Þið komið
Þetta ferðalag um geiminn
kostaði miig alls enga á-
reynslu. Það var sem ég bær-
ist áfram með einhverju ó-
sýnilegu uppstreymi, er hefði
mig aigerlega á valdi sínu.
Jafnframt var líðan mín svo
dásamleg, að undrun sætti.
Óumræðilegar sælutilfinning-
ar gagntóku mig og umvöfðu.
Þessar sælukenndir voru ólík-
ar öllu því, sem við þekkjum
hér í heimi. Gleði okkar jarð-
arbúa er venjulega á einhvem
hátt skuggum blandin, en
þarna var um ekkert siíkt að
ræða. Þetta var alsæla í orðs-
ins eiginllegu merkingu.
Brátt var ég kominn svo
hátt, að ég sá jörðina aðeins
óljóst fyrir neðan mig og loks
hvarf hún með öllu. Féll ég
þá um sama leyti í eitthvert
óminnismók og vissi ógjörla,
hverju fram fór um sinn. Það
eitt fann ég og skynjaði, að ég
sveif ávallt lengra og lengra
út í endalausan geimirin.
Þessu næst vakna ég til vit-
undar um það, að ég hafi fast
land undir fótum. Og er ég
litast um* sé ég, að ég er
staddur neðan til í brekku
einni, eigi brattri, en mjög
víðáttumikiili. Heldur var
brekka þessi ömurleg yfirlit-
um. Var hún mjög gróður-
snauð, eins og örfoka melar,
og líkti'st þeim að öllu leyti.
Dálítið ofar í brekkunni sé
ég fólk á ferð og heldur það
upp eftir henni. Þetta var fá-
mennur hópur, en ekki voru
þar menn þeiir, sem ég sá í
upphafi draumsiris, og kann-
aðist ég ekki við fólk þetta. —
Held ég nú einnig af stað upp
brekkuna, því að einhver dul-
inn máttur knúði mig áfram.
Eftir skamma stund kom ég
— ásamt fólki þessu — að eins
konar múrvegg, sem hvergi
sást fyrir enda á. Var hlið
þama í veggnum og í því var
vængjahurð, sem opnaðist á
víxl, eins og af sjálfu sér.
Er við komum fast að hlið-
inu, heyri ég allt í einu und-
urfagran söng, og var það
ljóðið alkunna: „Alfaðir ræð-
ur“, sem sungið var. Vissi ég
ógjörla hvaðan söng þennan
bar að, en svo var hann
áhrifamikill, að hann tók huga
mi'rin þegar fanginn, svo að
ég var sem dáleiddur nokkra
stund.
• En samferðafólk mitt, sem
nú var orðið, nam eigi stað-
ar, en hélt rakleitt gegnum
hliðið umrædda og fór ég
bráðlega á eftir því sömu leið.
Þegar gegnum hliðið kom,
opnaðist nýtt sjónarsvið, svo
fagurt, að ofar er ölium mann-
legum skilningi.
„Nei, hve þetta er fagurt!“
hrópaði ég frá mér numinn af
hrifningu. — Og sannarlega
var það fallegt. Fegurstu lönd
jarðarinnar myndu verða
harla tilkomulítil í saman-
burði við það. Megna engin
orð að gefa hugmynd um
undrafegurð þá, sem þarna
gat að líta.
Það, sem mér fannst einkum
heillandi við sjónarsvið þetta,
var fjaUaklasi einn mikill og
fagur, sem laugaði sig þar í
dýrðarljóma. Voru fjöll þessi
með öllum þeim fegurstu
skrautlitum, sem unnt er að
hugsa sér. Á litaauðgi þeirra
tvífnælalaust hvergi sinn líka
í landslagi hér á jörðu. Aðeins
litadýrð vesturhiminsins um
sólarlagsbii, eins og hún get-
ur mest orðið, gefur nokkra
hugmynd urn litfegurð þess-
ara furðufjalla.
Milli mín og fjálianna fögru
virtist vera víðáttumikil
slétta, sem einnig var sveipuð
dásamlegum litskrúða, eins og
sæi þar yfir þúsundlitt blóma-
háf.
Ég varð sem heillaður af að
virða sýn þessa fyrir mér og
gleymdi öllu öðru. Hugur
minn fylltist lotningu og
djúpri unaðskennd. Og þannig
stóð ég um stund í einhverju
sæluástandandi og vaknaði
svo út frá því.
Oft hef ég velt því fyrir
mér, síðan, hvar í veldi al-
heimsins ég mundi hafa dval-
ið þessa eftirminnilegu stund
og hvert mundi hafa verið
það undraland, sem ég komst
í kynni við þessa nótt. Var
það raunverulega bústaður
hinna framliðnu, okkar fyrir-
heitna land, sem ég hafði séð?
Þessum spumingum fæ ég
eðlilega ekki svarað. — En á
hljóðum sumarkvöldum, þeg-
ar nóttiria tekur að breiða
sinn milda hjúp yfir blóm-
skrýdda foldiria, finnst mér
stundum eins og ég sjái ljóm-
ann af landinu mínu fagra,
„bak við yztu sjónarrönd“.
Minning öndvegisskálds
Frá bl>. 1.
1 prýðilegri grein, „Matthí-
asarsafn á Akureyri“, hér í
blaðinu nýlega (16. marz 1961)
rakti Stéindór Steiridórsson
yfirkennari frá Hlöðum sögu
þessa máls og lýsti ágætri
starfsemi Matthíasarfélagsins
á Akureyri að því marki: „að
vernda hús séra Matthíasar og
safna þangað munum hans,
svo að unnt væri að koma þar
upp minjasafni, sem hæfði
minningu skáldsins." Mirinist
ég þess með ánægju og þakk-
læti, ,er ég skoðaði húsið og
safnið í fylgd með Marteini
Sigurðssyni síðsumars 1960,
hvað mér fannst mikið til um
það verk, sem þar hafði verið
unnið, og hve vel félaginu
hafði orðið ágengt í viðleitni
sinni; en Marteinn hefir verið
formaður Matthíasarfélagsins
síðan það var stofnað fyrir
fjórum árum, og sýnt mikinn
áhuga á málum þess. En ár-
angrinum af starfi félagsins
er rétt lýst og vel í þessum
orðum Steindórs yfirkennara:
„Síðan félagið var stofnað
hefir það unnið markvíst að
viðfangsefni sínu. Neðri hæð
hússins var keypt, og hafa
herbergi hennar verið færð
sem mest í það horf, sem þau
voru á dögum séra Matthíasar,
svo að naumast mun verða
nær því komizt. Allmikið af
munum hans hefir verið feng-
ið til safnsins. Þannig má
heita, að skrifstofa skáldsins
sé nú með sömu uriimerkjum
og þegar hann vann þar. Þó
vantar allmikið af bókasafni
hans, en svo vel vildi iþó tii,
að allstór skápur með bókum
hans hafði á sínum tíma verið
gefinn Menntaskólanum á
Akureyri af erfingjum skálds-
ins, og er hann nú aftur kom-
inn á sinn stað. Börn og
barnabörn séra Matthíasar
hafa sýnt safninu og félaginu
staka góðvild með gjöfum
muna úr búi skáldsins, og
magrir fleiri hafa lagt því lið-
sinni.“
Svo langt er komið þessu
þakkarverða og þjóðnýta
verki1, að í júnímánuði í fyrra
var minjasafn skáldsins á
„Si'gurhæðum“ opnað aj
menningi með hátíðlegri a
höfn, sem Marteinn Sigur^'
son, formaður Matthíasarfe'
lagsins, stjórnaði, en raeður
fluttu Davíð skáld Stefansson
frá Fagraskógi, séra Sigurður
Stefánsson vígslubiskup,
Þ. Gíslason menntamálara
herra, sem lýsti Matthíasar
safnið opið almenningi, °í
Gunnar Matthíasson. Vi
stödd athöfnina voru einnrg
frú Þóra Matthíasdóttir °S
nokkrir aðrir afkomendur
skáldsins, er færðu safninu
góðar gjafir og verðm3etar>
Helgi Sæmundsson, formaður
Menntamálaráðs, tilkynnh
enn fremur, að ráðið hef 1
ákveðið að gefa Matthíasar-
safni brjóstmynd af séra MaÚ
híasi. Margir hafa stutt star
félagsins með fjárgjöfum eða
öðrum hætti, en sérstaklega er
skylt að geta þess, að fyrrV;
ráðherra Jónas Jónsson fra
Hriflu var fyrsti hvatamaður
að stofnun félagsins, og er a
verðleikum heiðursfélagi þesS-
Mikið hefir því áunnizt 1
þessu þarfa máli, og þökk se
ölliun, sem átt hafa hlut a
þeim f ram kvæmdum. v
fjarri fer eigi' að síður, a
lokamarkinu sé náð. Vil
hvað það snertir vitna aftur
til ummæla Steindórs yf,r'
kennara í fyrrnefndri grei11
hans:
„Félagið þarf að eignast
húsið allt, og það þarf að safna
öllu, smáu og stóru, sem eIin
er fáanlegt af minjum um
séra Matthías, og það þarf a.
ganga endanlega frá búnað1
hússins og safnsins. En þntt
ekki sé lengra komið en nU
er, þá er víst, að þarna er kom*
inn vísir að merkilegu safn1’
og af hinum fjölmenna hop
ferðamanna, sem árlega kem*
ur til Akureyrar, munu Þel£
verða margir, sem leggja lel
sína upp á Sigurhæðir, tn
þess að komast í námunda vi
séra Matthías."
Og iþá kem ég að því, seItl
er höfuðtiigangur þessa grein*
arkorns míns, en það er að
hvetja Islendinga vestan hafs
eindregið til þess að gerast
félagsmenn í Matthíasarfélag'
inu á Akureyri. Ársgjaldið er
kr. 100.00 (tæplega $2.50 mi®'
að við núverandi gengi kron-
unnar), en ævitillag er kr-
1000.00. Munu þeir Marteinn
Sigurðsson og Steindór Stein*
dórsson á Akureyri fúslega
veita ársgjöldum viðtöku; °&
vitanlega er mér, sem þetta
ritar, Ijúft að gera það, °&
koma þeim áleiðis til hlutað'
eigenda sendendum að kostn-
aðarlausu. -
En slík ræktarsemi v1^
minningu vorra ágætustu
manna er þjóðrækni í fagurr1
mynd, og eykur sjálfsvirðingu
vor sjálfra. Með því að rétta
með þeim hætti hönd heim um
haf, vinnum vér einnig beint
í anda orða séra Matthíasa1
sjálfs: „og frændsemin ska)
brúa saman löndin,“