Lögberg-Heimskringla - 14.11.1963, Síða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 14. NÓVEMBER 1963
Lögberg-Heimskringlo
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edilor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S. E. Bjömsson.
Monlreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar Bjömsson.
Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius.
Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl Strand.
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authoriz«d a* second class mail by the Post Office Deportment, Ottowa,
and for payment of Postage in cash.
Ambassador Thor Thors:
Ræða um þing S.Þ.
Töluð á segulband 14. oki. 1963
Góðir íslendingar!
Eins og kunnugt er, hófst
18. allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna hér í New York
hinn 17. september, og hefur
það því nú staðið í nærfelt
fjórar vikur, þegar þetta er
talað. Á þinginu voru mættir
fulltrúar frá 111 ríkjum, þar
á meðal forsætisráðherrar frá
nokkrum löndum og utan-
ríkisráðherrar frá um 60
ríkjum.
Hið árlega allsherjarþing
kemur jafnan saman að haust-
lagi, og hefur mér oft fund-
izt, að hinir virðulegu fund-
armenn með töskur sínar í
hönd, líktust litlum skóla-
drengjum, sem á hverju hausti
kæmu í þennan lífsins skóla
á sviði alþjóðamála. Þeir sem
koma í fyrsta sinn, koma full-
ir tilhlökkunar og eftirvænt-
ingar. Hinir, sem setið hafa
mörg þing, gera sér síður
glæstar vonir um árangur, og
eru margir haldnir kvíða fyrir
3ja mánaða daglegum fundar-
setum, sem einkennast af
dembingsræðuhöldum, þar
sem stundum lítið nýtt kem-
ur fram. En hér, eins og á
öllum mannanna þingum,
kemur orðið fyrst og síðan á-
lyktanir, sem oft geta leitt til
farsælla athafna, en telja má
víst, að allir komi fundar-
menn með góðan ásetning í
huga og í von um að eitthvað
gott kunni að leiða af hug-
leiðingum, viðtölum og við-
ræðum svo margra af ráða-
mönnum heimsins frá nær
öllum löndum veraldarinnar.
Þessvegna er talið ákjósan-
legt, að fyrstu mínútu þings-
ins sé varið í kyrrlátri bæn
alls þingheims, er risið hefur
úr sætum sínum og hneigt
höfuð sín. Bænirnar og óskir
þingmanna eru þeirra einka-
mál.
Að lokinni þessari hátíð-
legu athöfn hefjast störfin
með kosningu forseta alls-
herjaþingsins. Nú skyldi hann
valinn úr hópi latnesku Ame-
ríkuríkjanna, og var fulltrúi
Venezuela, dr. Sosa Rodri-
guez, kosinn einróma. For-
setinn er lögfræðingur, á
bezta aldri, sem verið hefur
fulltrúi á þingum Sameinuðu
þjóðanna mörg undanfarin ár,
og nýtur almennra vinsælda
fyrir alúðlega framkomu sína,
jafnframt því sem hann er
einarður og snjall ræðumað-
ur, og hefur mikið látið til
sín taka á undanförnum þing-
um. Það sem liðið er af þessu
þingi hefur forsetinn sýnt, að
hann verðskuldar það traust,
sem honum hefur verið sýnt.
Þá voru kosnir 13 varafor-
setar, þar á meðal aðalmenn
allra hinna fimm ríkja, sem
fast sæti eiga í öryggisráðinu,
en það eru Bandaríkin, Bret-
land, Frakkland, Kína og
Sovétríkin. Tveir af varafor-
setunum mega veljast frá
Evrópu eða brezku samveldis-
löndunum, og höfðu ýmis ríki
haft hug á því. En svo fór að
lokum, að fulltrúi Islands var
kosinn með 98 atkvæðum og
fulltrúi Tyrklands með 89 at-
kvæðum. Nokkur önnur
Evrópuríki fengu örfá at-
kvæði. Þetta má teljast heiður
fyrir okkar litla land, ekki
sízt vegna þess, að varafor-
setarnir eiga allir sæti í
stjórnarnefnd þingsins ásamt
formönnum fastanefnda, og er
þeirri nefnd stjórnað af for-
seta allsherjarþingsins. Nefnd
þessi ræður m.a. dagskrá
þingsins.
Fyrir þessu allsherjarþingi
liggja nú þegar 83 mál, og eru
mörg þeirra mjög yfirgrips-
mikil og erfið úrlausnar. Samt
sem áður mun verða leitast við
til hins ítrasta að ljúka þing-
inu fyrir jól, og virðist enn
sem komið er óvenju miklar
líkur til að þetta megi takast
nú í ár. Ástæðan til þessarar
bjartsýni er sú, að nýtt og
betra andrúmsloft ríkir á
þessu þingi en ef til vill
nokkru sinni fyrr í byrjun
þings. Þessar fyrstu vikur
þingsins hafa, samkvæmt
venju, að mestu farið í hinar
almennu umræður um al-
heimsmál, þar sem fulltrúi
hvers lands á þess kost að láta
í ljós skoðanir sínar á heims-
málunum eða skýra sérstök
áhugamál lands síns, og það
jafnvel kliögumáL á hendur
annarra ríkja. Nær allir ræðu-
menn, hafa verið sammála um
það, að grundvöllurinn fyrir
hinni auknu bjartsýni um
heillavænleg áhrif þessa þings
og friðsamlega lausn vanda-
málanna sé sá, að stórveldin
þrjú, Bandaríkin, Bretland.og
Sovétríkin, náðu loks sam-
komulagi í Moskva hinn 5.
ágúst, s.l. um að banna kjarn-
orkusprengingar í lofti og legi
og ofanjarðar. Tilraunir til að
ná slíku samkomulagi hafa
verið gerðar í fjölda mörg ár,
og málið rætt á mörgum alls-
herjarþingum og fundum
margvíslegra afvopnunar-
nefnda, en árangur aldrei
náðst fyrr en nú s.l. sumar.
Allir ræðumenn hafa fagnað
þessu og talið það fyrsta
sporið í áttina til varanlegrar
og friðsamlegrar lausnar
vandamálanna, allir nema
tveir, sem sé, fulltrúi Albaníu,
sem talinn er túlka sjónar-
m i ð kommúnistastjórnar
Kína, sem eins og kunnugt er,
á'ekki sæti á allsherjarþing-
inu. Þessi fulltrúi taldi sam-
komulagið blekkingu eina,
sem gjörð væri vísvitandi til
að villa heiminum sýn, en sú
skoðun á engan annan tals-
mann á þinginu, nema full-
trúa Kúba, sem lýsti því yfir,
að ríkisstjórn Castro mundi
ekki undirrita sáttmálann,
enda ætti Kúba í stríði við
Bandaríkin, og jós hann yfir
stjórn Bandaríkjanna mörg-
um ófögrum orðum, sem aðal-
fulltrúi Bandaríkjanna svar-
aði þegar á fundinum.
Utanríkisráðherra Sovét-
ríkjanna, Gromyko, hélt í
byrjun þingsins ítarlega og að
mestu friðsamlega ræðu.
Hann talaði mjög mikið um
gfvopnunarmálin og fagnaði
samkomulaginu, sem náðst
hefði í Moskva. Ennfremur
boðaði hann nokkur frávik
frá stefnu Sovétríkjanna í
þessum málum til samkomu-
lags og til móts við óskir
Bandaríkjanna. Hann lauk
ræðu sinni með því að tala
um hina þýðu vinda, sem nú
færðust yfir á sviði alþjóða-
mála, og þessvegna hefði
dregið úr spennunni, sem ríkt
hefði undanfarið.
Hinn nýi forsætisráðherra
Kanada, Lester B. Pearson,
sem áður fyrr var mjög mikill
áhrifamaður á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna, og hlaut
friðarverðlaun Nobels fyrir
heillavænleg áhrif til að
tryggja friðinn í heiminum,
hvatti kröftuglega þjóðirnar
til að efla samtök Sameinuðu
þjóðanna. Hann taldi nauð-
synlegt að samtökin ættu sér
að baki herafla, sem væri til-
tækilegur hvenær sem á
þyrfti að halda til þess að
halda uppi lögum og reglu
í heiminum og skerast í leik-
inn, þar sem hætta væri á
ferðum og þess væri óskað.
Hann kvað Kanada hafa gjört
ráðstafanir til að sérstök her-
deild væri æfinlega reiðubúin
hvenær sem forstjóri Sam-
einuðu þjóðanna óskaði þess,
og hefði Kanada þar farið að
dæmi Norðurlandanna, sem
einnig hefðu hersveitir til
tryggingar friði og lögum í
samskiptum þjóðanna.
Kennedy, forseti Bandaríkj-
anna, mætti einnig á önd-
verðu þinginu, og flutti mjög
athyglisverða ræðu, sem var
þrungin af mælsku og vakti
almenna hrifningu fundar-
manna. Eitt hið markverð-
asta 'í ræðunni var það, að
'forsetinn bauð Sovétríkjun-
um samvinnu um undirbún-
ing að leiðangri til tunglsins,
og taldi hann það sóun á fjár-
munum og vísindalegri þekk-
ingu manna, að Bandaríkin og
Rússland væru hvert í sínu
lagi að keppa að þessu marki,
í stað þess að leggja fram
sameiginlega vísindalega
þekkingu og fjármuni. Ræðan
boðaði í heild frið og sam-
vinnu þjóða, en þó mikla að-
gæzlu í varnarmálum.
Nýlega hefur einnig utan-
ríkisráðherra Bretlands,
Home lávarður, flutt mjög
merka ræðu, sem líka var vel
fagnað. Ráðherrann fór við-
urkenningarorðum um þá
djörfung, sem forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, Khru-
shchev, hefði sýnt með því að
boða friðsamlega lausn allra
deilumála, en hafna kenning-
unni um að til styrjaldar hlyti
að koma. Þetta hefði forsæt-
isráðherra Sovétríkjanna tek-
ið ákveðnum tökum, og jafn-
vel þótt til klofnings hefði
leitt meðal hinna kommún-
istisku ríkja í heiminum.
Home lávarður sagði: „Við
vitum allir, að ofbeldi og
styrjöld leysa aldrei til lengd-
ar nein vandamál“. Hann
lauk máli sínu með því að
segja: „Við verðum að hverfa
frá valdbeitingarkenningu
fyrri tíma og viðurkenna þann
sannlteikai, að mannkynið á
einskis annars úrkostar en að
lifa saman f friði“.
Það hefur vakið athygli að
fulltrúi Frakklands hefur ekki
talað í þessum almennu um-
ræðum, enda hefur de Gaulle
forseti ekki viljað fallast á
bannið gegn atómsprenging-
um. Segist hann muni fara
sínu fram. Mun ætlun hans
að gera Frakkland þriðja stór-
veldi heimins með sjálfstæða
stefnu í varnarmálum og efna-
hagsmálum. Þetta hefur kom-
ið fram í viðtölum, sem utan-
ríkisráðherra Frakklands hef-
ur átt við utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, Dean Rusk, og
Kennedy forseta, undanfarna
daga í Washington. Þykir
mér ekki hlýða að fara neitt
út í þau mál að þessu sinni,
en augljóst er, að stefna de
Gaulle getur haft margvís-
leg áhrif á samstarf vestur-
veldanna og framtíð Evrópu.
Utanríkisráðherrar Dan-
merkur, Finnlands, Noregs og
Svíþjóðar, höfðu allir komið
til nokkurra daga dvalar hér
í New York og hafa þeir flutt
ræður í allsher j arþinginu.
Per Hækkerup, utanríkisráð-
herra Dana, varð fyrstur til
að taka til máls af hendi full-
trúa Norðurlandanna, og hef-
ur ræða hans vakið mesta
athygli af þessum ræðum,
bæði vegna þess að hann tal-
aði fyrstur, og eins fyrir þær
sakir, að hann tók kynþátta-
málin í Suður-Afríku mjög
föstum tökum, eða þá stefnu
stjórnar og löggjafar, sem
kölluð er apartheid. Ráðherr-
ann sagði að vitað væri að
allur þorri hinna Sameinuðu
þjóða vildi afnema apartheid
í löggjöf og framkvæmd, þar
sem þetta bryti í bága við al-
menn mannréttindi, sem sátt-
máli SameinuCu þjóðanna
byggðist á. Nú væri tími til
kominn að láta ekki sitja við
orðin tóm, heldur gjöra ein-
hverjar ráðstafanir, sem gætu
haft áhrif á stjórn Suður-
Afríku. Þó sagði ráðherrann,
að refsiaðgerðir einar gætu
ekki leyst málið, heldur haft
gagnstæð áhrif og hindrað
sanngjarna og skynsamlega
lausn þessa vandamáls. Hækk-
erup ráðherra beitti sér síðan
fyrir viðræðum við fjölda
mörg ríki innan Sameinuðu
þjóðanna um hvað gjöra
skyldi í málinu, þar á meðal
við öll Afríkuríkin. Allir aðal-
fulltrúar Norðurlandanna ‘hér
á allsherjarþinginu hafa náin
samráð um starfsaðferðir í
þessu máli, og sömdu þeir
m.a. samhljóða afsvar við
heimboði Suður-Afríku til ut-
anríkisráðherra allra Norður-
landanna á þeim grundvelli,
að slík heimsókn væri ekki
tímabær vegna þess, að ekki
væri sjáanlegt að stjórn Suð-
ur-Afríku væri til viðtals um
lausn vandamálsins á grund-
velli sáttmála Sameinuðu
þjóðanna um almenn mann-
réttindi.
Utanríkisráðherra Svíþjóð-
ar, Torsten Nilsson, minntist
einnig á þessi mál á svipaðan
hátt og fulltrúi Danmerkur
hafði gert, en talaði annars
aðallega um afvopnunarmál-
in, enda á Svíþjóð sæti í nefnd
hinna 18 ríkja, sem sérstak-
lega hefur verið falið að f jalla
um afvopnunarmálin.
Utanríkisráðherra Finn-
lands, Veli Merikoski, talaði
mest um afvopnunarmálin,
einkum um bannið gegn at-
ómsprengingum og bann stað-
setningar atómvopna á Norð-
urlöndum, jafnframt því, sem
hann vakti athygli á hlut-
leysi Finnlands.
Framhald.
Heimsins bezta
munntóbak