Alþýðublaðið - 29.08.1962, Blaðsíða 11

• •
Saga Akureyrar
Framh. af 3. síð'u
koma þessu fyrirtæki á fót. Prent
smiðjan var síðan kennd við Norð
ur og Austur-umdæmið 1853 var
byrjað að gefa út blaðið Norðra
sem kom út tvisvar í mánuði.
Björn gekkst skömmu síðar fyrir
stofnun annarrar prentsmiðju og
rak hana um nokkurt skeið Björn
Jónsson, yngri, keypti síðar báðar
þessar prentsmiðjur og er prent-
smiðja enn starfandi undir hans
nafni á Akureyri.
Árið 1901 var stofnuð ný
prentsmiðja á Akureyri. Prent-
smiðja (síðar Prentverk) Odds
Björnssonar. Oddur innleiddi
margar nýjungar í prentiðn hér
á landi og einnig hafði hann um-
fangsmikla útgáfustarfsemi með
höndum. Hann mun hafa verið
fyrsti atvinnurekandinn hérlend
is, sem innleiddi átta stunda
vinnudag.
Nú eru gefin út á Akureyri
fjögur vikublöð. Elzt þeirra er ís
lendingur, sem byrjaði að koma
út árið 1915. Dagur og Verkamað
urinn komu fyrst út árið 1918, og
Alþýðumaðurinn byrjaði að koma
út árið 1931. Skömmu fyrir síð-
ari heimsstyrjöldina var hafizt
lianda um útg. dagblaðs á Akur-
eyri. Nefndist það Kvöidblaðið,
og var síðdegisblað eins og nafn
ið gefur til kynna. Ekki varð það
þó langlíft.
Félagsstarfsemi alls -konar hef
ur jafnan staðið með mikium
blóma á Akureyri. Nægir í því
sambandi að minna á að fyrsta
stúkan á landinu var stofnuð á
Akureyri árið 1881, var það ísa-
fold nr. I. Vagga ungmennafé-
lagshreyfingarinnar stóð einnig á
Akureyri. Ungmennafélag Akur-
eyrar var stofnað árið 1906.
Breiddust þessar hreyfingar síð
an ört út um landið. Söngstarf-
semi hefur alla tíð verið mikil á
Akureyri, þar hafa starfað bæði
margir og góðir kórar. Leikstarf
semi hefur einnig verið þar líf-
ieg og leikfélag starfað lengi.
Friðrik Gudmand gaf Akureyr-
ingum spítala árið 1873 til minn
ingar um föður sinn Johan. Var
spítalinn nefndur Gudmands
Minde. Húsið sem spítalinn var
í stendur að mestu leyti ennþá.
og er það eitt af elztu húsunum
í bænum. Það var byggt árið 1836
og var upphaflega læknisbústað
ur. Árið 1898 tók til starfa sjúkra
hús á Undirvelli og var það eink
um fyrir tilstilli Guðmundar
Hannessonar þáverandi héraðs-
læknis. Árið 1953 tók svo fjórð-
ungssjúkrahúsið á Akureyri til
starfa. Spítalinn við Undirvelli
hefur nú verið rifinn, en var
bygður að nýju og er nú notaður
sem skíðahótel.
Fram til ársins 1863 áttu Akur
eyringar kirkjusókn að Hrafna-
gili, en það ár var byggð kirkja á
Akureyri. Stóð sú kirkja inn 1
Fjörunni, alveg niður undir sjó.
Presturinn sat þó á Hrafnagili
fram til ársins 1881. Núverandi
kirkja á Akureyri, sem sumir
kalla Matthíasarkirkju, var vígð
árið 1940.
Framan af þessari öld var Ak-
ureyri þekkt fyrir það meðal
landsmanna að vera eitthvert
„argasta brunabæli á Jandinu“,
enda varð þar hver stórbruninn
öðrum geigvænlegri og stundum
með fárra ára millibili. Sumir
liverjir af þessum eldsvoðum
voru taldir stafa af mannavöldum
Árin 1901, 1906 og 1912 urðu stór
brunar á Akureyri, og í brunan
um í október árið 1906 var tjónið
talið nema 200 þúsundum Icróna,
sem ekki var lítið fé á þeirra
tíma mælikvarða. Framan af var
frekar erfitt með vatn á Akur-
eyri, en þegar vatnsveitin
1913 kom, batnaði öll aðstaða til
að hefta útbreiðslu elds. —
„Slökkvitól“ komu til Akureyr-
ar árið 1906.
Ekki er svo hægt að rita fáein
orð um sögu Akureyrar, að ekki
sé minnst á einhver af skáldun
um, sam þar hafa alizt upp eða
alið aldur sinn.
Matthías Jochumsson fékk veit-
ingu fyrir Akureyri árið 1886 og
dvaldi þar síðan til dauðadags, ár
ið 1920. Séra Matthías gaf um
tíma út blað á Akureyri, sem
hét Lýður. Minjasafn um Matt-
hías er nú á Akureyri, Jón
Sveinsson, — Nonni, — var
uppalinn á Akureyri. Hann
hefur borið hróður ísiands víða
um heim. Safni hefur nú verið
komið upp til minja um hann, i
húsinu þar sem hann ólst upp.
Davíð Stefánsson, skáld frá
Fagraskógi hefur lengi verið bú-
settur á Akureyri og var lengi
bókavörður Amtsbókasafnsins.
Þessir þrír menn hafa allir verið
gerðir heiðursborgarar Akureyr-
ar.
Skrúðgarðar setja mjög svip
sinn á Akureyrarbæ. Áhugi fyrir
garða- og trjárækt er þar mjög
mikil. Lystigarðurinn á Akur-
eyri, sem Akureyringar geta
sannarlega verið stoltir af, á hálfr
ar aldar afmæli á þessu ári. Það
var einkum fyrir forgöngu frú
Margarete Schiöth, sem nú er ný-
látin, að garðurinn komst upp.
Lystigarðurinn hefur verið stækk
aður töluvert undanfarin ár„ og
er hann sannkallaður unaðsreit-
ur í vinalegum bæ.
Stofnað var á Akureyri árið
1937 Flugfélag Akureyrar. Hluta
fé þess var síðar aukið og nafninu
breytt í Flugfélag íslands. Sam
göngur við Akureyri eru nú eins
og bezt verður á kosið. Á sumrin
er vanalega flogið þangað þrisv-
ar sinnum á dag. Auk þess eru
bílferðir þangað kvölds og
morgna að sumarlagi. Á vetrum
eru samgöngur nokkuð háðar
færð og veðri, en verða þó reglu
legri með hverju ári.
Árið 1922 var Glerá virkjuð til
Ijósa; 1939 fengu Akureyringar
fyrst rafmagn frá Laxá, sú virkj
un var aukin árið 1944. Ný Laxár-
virkjun tók svo til starfa árið
1953.
Útgerð hefur jafnan verið frá
Akureyri og mun hafa byrjað til
tölulega snemma. Hákarlaskip
voru gerð út við Eyjafjörð og þil
skipaútgerð hófst snemma á Ak-
ureyri Smásíld var allmikið veidd
á pollinum og róið var til fiskjar
út á Eyjafjörð. Nú eru fimm tog
arar gerðir út frá Akurevri. Þeir
eru eign Útgerðarfélags Akureyr-
ar, en Akureyrarbær er stór hlut
hafi í því. Útgerðarfélagið hefúr
einnig með höndum umfangs-
mikla fiskverkun og hefur margt
manna atvinnu þar við. Síldar-
verksmiðja er í Krossanesi.
Eeistu Norðmenn hana í upnhafi
en nú er liún eign bæjarins.
Árið 1955 1. janúar var Glerár
þorp sameinað Akurevri. er” nú
mörg og glæsileg íbúðarhús í
smíðum þar. Á Gleráreyrum er
iðnaðarhverfi mikið.
Það er kunnara en frá þurfi
Bæjarbragur
Framhald af 9 síðn.
Þarna er nú bílastæði
Húsið á þessari gömlu og fallegu
En svæðið þar sem bændur standa
stæði fyrir Hótel KEA, sem stendur
Akureyrarmynd stendur ennþá.
lijá hestum sínum, er nú bíla-
rétt til hægri við myndina.
að segja, að iðnaðurinn á Akur
eyri stendur nú með miklum
blóma. Er það einkum fyrir til-
stilli samvinnuhreyfingarinnar
þótt margir einstaklingar hafi að
sjálfsögðu einnig lagt hönd á
plóginn. Ullariðnaður hófst á Ak
ureyri um aldamótin og var það
upphafið að hinum mikla ullar-
og vefnaðariðnaði sem nú er þar
Lengi vel var verzlun aðalatvinnu
vegur á Akureyri, en nú er svo
komið að iðnaðurinn er orðinn
verzluninni meiri.
Akureyri hefur verið nefnd
höfuðstaður Norðurlands, og er
það réttnefni. Akureyri er einnig
menningarmiðstöð Norðurlanris
því þar er eins og fyrr segir skóla
hald mikið, og setur námsfólk
mjög svip sinn á bæinn á vetrum.
íbúar Akureyrar munu nú vera
um níu þúsund. Þeim er sannar
lega óhætt að líta björtum aug-
um til framtíðarinnar. verði
vöxtur og viðgangur bæjarins
jafnmikill næstu hundrað ár eins
og hann hefur verið þau síðustu.
E.G.
á Vatnsnesi og Skaga. Stúdent-
amir fjölmenna ungir og gamlir
á dansleik, en fólkið, sem þarf að
vakna árla í fyrramálið, þokast
heim á leið af Ráðhústorgijiu.
Akureyri er ekki aðeins fóstra
þeirrar glöðu og liraustlegu
æsku, sem er á förum út í lífs-
baráttuna og erfir landið eftir
nokkur ár. Hér er vettvangur
starfs og annríkis. Höfuðstaður
Norðuriands speglar íslenzkt þjóð
líf í gleði hátíðarinnar og um-
svifum hversdagsins. Ungir elsk
endur leiðast hönd í hönd upp
tröppurnar að Matthíasarkirkj-
unni. Vinnuklæddir sjómenn
koma neðan frá höfn, þar sem
rennilegir bátar bíða síldarvertíð
arinnar. Og bílarnir aka í lest
eftir Hafnarstræti, ökuþórarnir
veifa hver öðrum og kallast á,
konurnar sitja við hlið manna
sinna og njóta þess að sýna sig
og sjá samborgarana áður en far
ið er heim í háttinn að liðnum
góðum degi. Ekki mun Ægir kon
ungur vekja mig með særoki á
glugga í nótt eins og okkur Þór-
leif Bjamason að Hótel Villa
Nova á Sauðárkróki. Akureyrar-
pollur er orðinn lygn og eins og
ísi frosinn eða dúki lagður á að
sjá. En úti á Eyjafirði leika sér
hvítgrænar öldur, sem ætla að
klappa póstskipinu Drang £
næstu áætlunarferð. Mér væri
ljúft að una stund og sýn miklu
lengur, en ég fer að dæmi þeirra,
sem heldur kjósa næturhvíldina
en mannfagnaðinn á Hótel KEA.
Nú mun nóg komið að sinni, og
ég fer inn á Hótel Varðborg að
sofa. Helgi Sæmundsson.
Eftirtaldar verzlanir selja
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Á AKUREYRI
Bókabúð Rikku
Borgarsalan
Blaða- og sælgætissalan
Verzlunin Höfn
Vilhelm Hinriksson
Þórshamar h. f.
Bjarnabúð
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 29. ágúst 1962