Austurland - 01.01.1920, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Haía umboð íyrir íjiilda mörg Dönsk, Norsk, Sœnsk,
Ensk, Þýzk, Hollenzk og Amerísk verzlunarhús.
(ieía því úívegaö alíar vöruíegundir.
Sýnisíiorn og verölistar íyrirliggjandi.
málum þeim, sem þingiö haföi
til meðferðar, eöa kynst aö
nokkru starfsemi þess.
Stjórnarskrármálið olli þirigrof-
um. Það var varla nefnt á nafn
og sum þingmannaefni virtust
sem minst vilja um það tala. —
Slíkt mun vera einsdæmi í hvaða
landi sem er. — Stjórnarskráin
hafði þó í sér fólgnar breytingar
þær, sem samfara eru fullveldj
voru. í henni voru ákvæði um
stórlega rýmkun kosningarréttar
og auk þess 5 ára búsetuskilyrðið,
sem mjög voru skiftar skoðanir
um á þinginu í sumar. En það
virtist ekki valda miklu hafróti i
hugum manna viö kosningarnar.
Atkvæðagreiðslan um það á þing-
inu virðist þó gefa góðar bend-
ingar um það, hvern veg þeir
þingmenn, er sátu á síðasta þingi,
munu snúast í stóriðnaðarmálinu.
Sem menn vita, var höfundur bú-
setuskilyrðisins sá hinn sami og
mest gerir úr hættunni, sem er-
lenda auðvaldinu og fossaiönað-
inum sé samfara. Hver forystu-
maður verður hinnar stefnunnar
er eigi unt að slgja, en líklegt
er, að það verði einmitt einhver
þeirra manna, sem atkvæöi greiddu
á móti 5 ára búsetuskilyrðinu.
Fossamálið, sem nú hefur verið
á drepið í sambandi við stjórnar-
.skrána, er anriað stórmáliö, sem
búast má við að útkljáð veröi á
þinginu í vetur. Ýmsir fiafa þar
freistað að gera eignarréttinn að
aðalatriði, en um hitt mun bar-
áttan standa: á að veita nokkurt
leyfi til erlends fossaiðnaðar, á
að veita takmarkað leyfi — og
þá hversu takmarkaö — eða á
að ieyfa takmarkslausa virkjun
fossa. All-stóra flokka munu allar
stefnurnar hafa til fylgis sér —
öllum hlýtur aö þykja mikils um
vert hvað sigrar, því að „innilok-
unarmenn“ telja virkjun hiö mesta
skaðræði og bölvun þjóðerni voru
og menningu, og „opingáttar-
menn“ telja oss að henni hina
mestu blessun og framför. Þetta
mál eitt hefði því átt aö nægjá;
til þess að kosningunum yrði
frestað um hæfilega langan tíma.
Þá eru fjármálin, skattamálin,
atvinnumálin, skilnaður ríkis og
kirkju og loks bannmálið — alt
mál, sem einmitt nú eru á því
stigi. að öllum ber saman urn að
eitthvað þurfi að gera, sem úr
bæti, ef eigi skal ver fara.
Hvað finst mönnum? Eru 5—6
vikur í haustönnunum nægur tími
til umhugsunar þjóðinni, þegar
svona er mikið í húfi? Menn
munu ef til vill segja, að eigi sé
unt að bíða eftir þeim mönnum,
sem eigi geti áttað sig á þessum
tiina, en gæti þeir gööu menn
þess,' að þaö eru einmitt hugs-
andi mennirnir, sem þurfa tíma
til þess að átta sig, áöur en þeir
taka afstööu í svona rnálum, en
hinir sigla oft í kjölfar þeirra.
Og er þá við góðu að búast,
þegar svona er þeim í haginn
búið? — Hvert þing ræður iniklu
um örlög þjóðarinnar og þá
mestu, er það sker úr þeim mál-
um, sem miklu varða. Sé þingiö
vel skipað, verða úrslit málanna
og afleiöingar þjóðinni ti! ef til
vill ómetanlegrar blessunar, sé
þessu öfugt farið, þá veröur aftur
á móti ill-fært að gera sér í hug-
arlund, hversu nrikla bölvun það
hefur í för meö sér. Því ætti
þjóðin eigi aö láta sér það oft
lynda að ganga óvitandi að kjör-
borðinu um sitt eigið fjöregg.
En að ýmsu leyti má þó segja
að kosningarnar Rafi vel tekist,
þótt það sé trúa vor, aö Aust-
firðingar og ef til vill fleiri muni
þeirra áð ýmsu iöra. — Margir
hinna beztu þingmanna vorra
voru endurkosnir og ýmsir hafa
bæzt við nýir, áem mikils má af
vænta. Og þóít erfitt sé að sjá,
hverjar stefnur þingsins verða, þá
er eigi ótrúlegt, eftir kosningunum
að dæma, að eigi verði það aft-
urhaldssamara, en fyrri þing.
Flókkaskiftingin er enn |)á gáta,
en trúlegt er að dagar gömlu
flokkanna séu nú taldir, þar eð
enginn þefrra hefur fleiri en 10
menn, en eigi væri ólíklegt, að sjálf-
stæðismenn langsum- og þeir, sem
þeim fylgdu að málum á síöasta
þingi, þeir úr Heimastjórn, sein
fjærstir standa „Tímanum“ og
auk þess allmargir hirina nýkosnu
myndi nú meirihlutaflokk og ráði
skipun hinnar nýju stjórnar. En
hversu sú flokkaskiíting verður
heilbrigð, er eigi unt að segja,
ekki ólíklegt að ýms stórmálin —
svo sem fossamálið — geti kornið
þeirri sundrung á það lið, að
eigi fáist samfeldur meiríhluti til
stjórnarmyndunar, En nauðsýn
heilbrigðari og fastari flokkaskip-
unar, en er og hefur veriö, er
auðsæ, og munuin vér taka það
til athugunar í næsta blaði.
y
Útlönd.
Ástandið út um heiminn fer lítt
batnandi. Svo á aö heita, að ó-
friðnum sé lokið, en víða er enn
þá barist og virðist eigi enda nær.
Enda láta fáar þjóðir friðlega og
sízt þær, sem með hæstum rödd-
um hjöluðu um hinn góða mál-
stað sinn og friöarviðleitni, er ó-
friðurinn var í algleymingi. Banda-
menn herða ávalt kröfur sínar og
Þjóðverjar sjá sér eigi annað
vænna en ganga að öllu skilyrð-
islaust að heitið geti. Því að hinir
benda á hermennina eins og Bjelke
forðum. Nýlega hafa þeir heimtað
af Þjóðverjum, að þeir gangi taf-
arlaust að öllum skilyrðurn, sem
þeim hafa verið sett. Þá fyrst
geti komið til mála tilslakanir.
Eigi alls fyrir löngu kröfðust
Bandamenn þess, að Þjóðverjar
létu af hendi við þá 400,000 smá-
lestir hafnartækja fyrir skipin, sem
sökt var í Scapaflóa, enníremur
að Frakkar fengju að fara rneð
her um Þýzkaland, er þá lysti og
nú síöast, að Þjóðverjar láti af
hendi 90,000 smálestir ýmsra
tækja í Danzig. Hefur þangaö ver-
ið send rannsóknarnefnd.
Bandaríkjastjórnin hefur farið
frarri á það við þingiö, aö það
gefi henni heimilcl til þess að
veita Bandamönnum tveggja ára
greiðslufrest á afborgunum af her-
lánum þeirra. Bandaríkin hafa
lýst því yfir, að ófriðarástandinu
mifli þeirra og Þýzkalands sé
lokið uin áramót. Annars láta
þau ekki friölega, segjast munu
auka svo flota sinn, að han’n veröi
stæsti floti í heimi 1925.
Bretar, ítalir, Frakkar og Belgir
hafa stofnað' metf sér bandalag,
sem ef til vill má skoða einskon-
ar aðra útgáfu af „Bándalaginu
heilaga", þar sem afturhaldsmaö-
urinn, harðstjórinn og frelsisfjand-
inn Metternich, forsætisráðherra
Austurríkis, var æðsti prestur. Öil
framkoma sambandsins var í anda
hans, en sambandsskjalið byrjaöi
á því að ákalla heilaga þrenningu,
og framháldiö var í samræmi viö
byrjunina. Er líkt bragð af því og
friðar- og mannúöar-gjálfri ófriö-
arhöfðingjanna mú, — enda verk
þeirra í samræmi við framferði
þjóhöfðingja „Bandalagsins helga“.
Verzlunarmálaráöherrann brezki
liefur gefið til kynna, að kolaút-
flutningur verði gefinn frjáls til
allra ríkja rrema Miðveldanna og
Tyrklands. Nýlega hefur brezka
þingið samþykt óbreytt’stjórnar-
skipunarlög Indlands, og Lloyd
Oeorge lagt til að sett verði á
stofn Ivö löggjafarþing á Irlandi,
annað handa Ulsterbúum, en hitt
handa öðrum landsmönnum. Sagt
að nýjar kosningar fari fram í
febrúar vegna krafa verkamanna.
í Austurríki er inesta neyð íyrir
dyrum, og hefur ríkískanzlarinn
farið nýlega til Parísar og leitað
á náðir Bandamanna, þar eð
Austurríki sé bjargarlaust að inán-
uði liðnum, en áður er því lýst
yfir, að það sé gjaldþrota.
í Rússlandi gengur alt á tré-
fótum sem fyr, og Koitsotok hers-
höðingi hefur leitað aðstoöar Jap-
ana. En Denekin hersliöfðingi
hefur eigi falls fyrir löngu unnið
stórsigur á Bolsivikuin og tekið
10 þúsund fanga.
Prússar hafa leitast við að
sámeina öll þýzku ríkin í eina
ríkisheild, en það hefur mistekist
sakir andstöðu suður-þýsku ríkj-
anna. Síðasta iántaka Erzbergers
hefur misheppnast. Símfregn segir
Friedberg þingmann hafa falsað
yfirlýsingu í nafni dómsmálaráðu-
neytisins. Búist við hneyxlismáli.
Er eigi gott aö segja hvern veg
muni á endanum fara fyrir Þýzka-
landi, framleiðsla þess eykst
óðum, var í ár nærri því eins
mikil og fyrir styrjöld, en Banda-
menn koma með eina kröfuna
annari ósanngjarnari. Ný símfregn
skýrir frá því að þýzka stjórnin
hafi fengiö leyfi þingsins til þess
aö banna úíflutning á öllum vör-
um. Hugur Þjóðverja virðist al-
gjöriega snúast að íriðsamlegum
störfum og endurreisn Iandsins.
Meöal annars hefur Krupps verk-
smiðjum veriö breytt í eimreiða-
verksmiðjur.
Símað er. að ástralska sýkin sé
komin til Kristianíu, Stokkhólms
og Múlmeyjar. Ennfremur aö
næturstrandferöir í Noregi hafi
orðiö að stöðva sakir tundur-
duflareks.
Minning
Eggerts Ólafssonar.
Eins og kunnugt mun vera Ies-
endum blaðs þessa, þá eru, áriö
1926, 200 ár liðin frá fæðingu
Eggerts Ólafssonar. íslenzka nátt-
úrufræðafélagið í Reykjavík ákvað
á íundi 5. febr. 1916 að safna fé
til þess aö rninnast að veröleik-
um þessa merka inanns. Fjöldi
inanna var beðin aðstoðar, en
því miöur hefur því ekki veriö
eins vel tekiö og skyldi. Eftir
beiðni gjaldkerans, Dr. phil. Helga
Jónssonar, hef ég ákveöiö að
safna tii þessa fé hér á Austur-
landi, og bið hvern þann, sern
áhuga hefur fyrir málinu, að leggja
til svo sem liann sér sér fært —
litla eða stóra uppliæð, í eitt
skifti fyrir öll eða árlega; — öliu
mun tekiö með þÖkkum, og
þakklæti og greiðsluviðurkenning
birt hér í blaðinu jáfnóðum.
Lyfjabúð Seyðisfjarðar
Virðingarfylst
Ilaiis Schlesch,
cand. pharm., meðlinrur
„Hins íslenzka náttúrufræðafélags".
4“