Austurland - 17.04.1920, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Nathan & Olsen,
Seyðisf irði.
Hafa íyrirliggjandi:
Karlóílunijöl,
Lauk í kössum (50 kg.),
Hessian 72” (Pakkstrigi),
Eidspítur „Rowing“,
Etíik í % Oxii.,
Kerti
„Leo 33“, Karameliur, Chocolade, Skroíóbak o. íl.
brjósti. En sem allir máttu sjá,
var grein vor hógværleg í alla
staði og af velvildarhug skrifuð.
En nú höfum vér séð, að eigi
tjáir að taka málið á þann veg
og segjum um „Verkamann" sem
Þórólfur skáid Arnórsson sagði
forðum, er Halli sat að grautn-
um:
„... hornspánu kveð ek honum
hlýða betr en prýði“.
„Verkamaður" byrjar á því að
leitast við aö hártoga grein vora,
og tekst honum það álíka vel og
kálffullri kú að danza á glerhálu
svelli. Finnst honum það nýstár-
leg kenning, að stefnur fæöist,
að þær-tþreifist um og fálmi fyrir
sér. Enn virðist honum svo, sem
engar séu til stefnur aðrar en
noröur, norður og niður og upp
og niður. Ennfremur viröist hann
frekar taka líkinguna um barnið,
sem hún eigi við verkamennina
sem einstaklinga, en eigi fulltrúa
eða taglhnýtinga nýrrar stefpu.
Mun orðið taglhnýtingar betur
sæma í þessu tilfeíli.
Þá getum vér látið svo lítið að
spyrja „Verkamann", hvort hann
hafi aldrei heyrt talað um líking-
ar. Svo virðist á grein hans, sem
svo sé eigi, og hefur honum þá
sést yfir það orð í grein vorri
um daginn. En samt verður hon-
um það á í fumi sínu og fálmi,
að hann notar líkinguna um barn-
iö. Vér segjum í fumi sínu ogfálmi,
þar sem vér einmitt notum líking-
una um barnið í sambandi við
stefnurnar, og slær hann sig því á
munninn, er hann tekur hana
upp eftir oss. Þar með hefur hann
viðurkent réttmæti hennar. Eða
finst honum svo undur fjærri
sanni að líkjastefnum í bókment-
um, listum, stjórnmálum eða öðru
slíku við barn, meðan þær eru á
æskuskeiði? Og auðvitað er það
í samræmi við líkinguna, að hafa
þá þau orð um upphaf stefnunn-
ar, að hún fæðist. Því að „Verka-
manni“ mun þó kunnugt um að
börn fæðast, en falla ekki ofan
úr tunglinu. Og leita ekki stefn-
urnar út á ýmissa síigu, meðan
þær eru á bernskustigi, og er ekki
um þær eins og mennina, að
þess meira sem þær eru reyndar
í lífinu, þess oftar sem þær reka
sig á, þess fullkomnari verða þær,
ef þær þá eigi reynast óhæfar til
lífsbaráttunnar og deyja — og þá
oft á barnsaldri fyrir handvömm
þeirra, sem að þeini standa. Eða
getur höfundur bent mér á nokkra
stefnu í þessum skilningi, sem
líkingin á ekki við?
Þá getum vér frætt „verkamann“
á því, sem vér héldum að hann
vissi, að sjaldan er sagt á íslenzku
máli, að vindur sé af norðan-
stefnu, og sagt er að verið hafi
sífeld norðanátt, svo eða svo
langan tíma, en alls ekki norðan-
stefna. Þá getum vér og frætt
„Verkamann“ á því, að sjómenn
nota aldrei orðið norðanstefna
og þeir hafa ails ekki að áttavita
afturendann á heimskum, fljót-
færnum og eigingjörnum angur-
göpum. sem hyggjast að slá sig
til riddara á firinverkum og eyrna-
togun óspiltra og lítt bragðvísra
alþýðumanna. En slíkir angur-
gapar eru eigi ótíðir víða um
heim nú á tímum. Þá viijum vér
benda „Verkamanni“ á það, að
eigi erum vér hræddir um að upp
snúi niður og niður upp á hús-
um hér í bænum eður annars-
staðar, en hitt erum vér ekki
ugglausir um, að ef angurgaparnir,
sem nú vilja flestu stjórpa í heim-
inum, fara því fram, sem nú gera
þeir, þá muni um síðir niður snúa
það, sem upp er ella, og muni
þeir að lokum danza á höfðinu í
forinni af sínum eigin forugu
rosabullum, áleiðis í þær „stefn-
ur“, sem „Verkamaður" vonar að
séu „ofgamlar til þess að taka
upp á þessum óvanda nýju stefn-
anna“ — eða með öðrum orðum
— noröur og niður. Og hyggjum
vér að kjósa mundu (oeir þá frek-
ar að hafa veriö í flokki „öld-
unganna“.
„Verkamaður“ trúir því, að vér
séum eigi alls óhræddir við hinar
nýju stefnur og oss standi stuggur
af þeim. En vér getum frætt
„Veykamann" á því, að vér ótt-
umst alls ekki nýjar stefnur, held-
ur fylgjum upphafi þeirra og fram-
þróun með alvöru og eftirtekt.
En hitt finst oss ægilegt, þegar
þær fá þá menn að foringjum,
sem hafa þaö eitt að markmiði
að upphefja sjálfa sig og ná sér
í gögn og gæði, til þess svo að
því loknu að setjast í sæti kúgar-
ans. Og slíkir menn neita allra
meðala, fara með ruplum og rán-
um, báli og brandi og æsa upp
hinar lægstu og verstu hvatir
mannanna, er þeir sjá sér þess
kost. En hugsjónamennirnir, sem
upphaf eiga að sumum þessum
stefnum, hyggjast fara brautir
sannfæringarinnar, með hinn gull-
roðna skjöld góðs máls að hlíf
og berjast fyrir jafnrétti mann-
anna, er hafi bróðurkærleikann að
grundvelli. Þeir skilja, að þá fyrst
er hús þeirra á bjargi bygt. Mund-
um vér það sízt vilja sjá, að þjóð
vor taki sér hin illu dæmi annara
þjóða. Þjóð vor er enn þá eigi
svo langt leidd á þeirri braut, að
eigi sé henni í lófa lagið að var-
ast þau víti, sem nú virðast ætla
að verða öllum þrifum nágranna-
þjóðanna að illum ásteytingar-
steini. En til þess að slfkt megi
verða, þurfum vér á leiðtogum að
halda, leiðtogum, sem eru svo
styrkir, að þeir 'geti sigrað hin
illu áhrifin utan aö, en hirt það
úr menningu og andlegum gróðri
annara þjóða, er gott er og göf-
ugt og að því stefnir að menta
oss og gera oss sanna menn og
nýta borgara.
T En því miður virðist svo sem
hið verra úr áhrifunum utan
að festi helzt hjá oss rætur. Ein-
þykni, firtni, sjálfbirgingsskapur,
öfund og vanþakklæti grefur um
sig, eitrar hugina og ver hinum
hollari og hreinni tilfinningum að
koma í ljós og bera ávöxt. Þar
sem vér sjáum þess vott, að
gróðrarangar illgresis séu að
skjóta upp kolli sínum, munum
vér aldrei þegjandi hjá standa,
þótt vér eigum það á hættu að
verða nefndir „öldungar". Og
börnin munu oft og tíðum ætla
það, þegar um er vandað við þau,
að það sé sakir geðvonzku og
illgifni, að öldungarnir meini þeim
að hafast að þetta eður hitt, sem
þau fýsir að gera, en þau munu
oftast verða þess síðar vör, að
bann og umvöndun öldunganna
hefur eigi að ófyrirsynju verið,
heldur bygt á því, að þeir hafa
skyggnst lengra og dýpra í djúp
tilverunnar en börnin; segjum vér
þetta sakir þess, að „Verkamaður"
velur sjálfur líkinguna um barnið
og öldunginn og fer um hann
eigi ólíkum orðum og keipakrakki
um þann, er vandar um við hann.
En er vér nú víkjum að því,
sem staðbundnara er, þá getum
vér frætt „Verkamann“ á því, að
aðalatriðið í þessu kauphækkun-
armáli hér í bænum, er í vorum
augum það, hvcr stefna er tekin.
Þar sem tveir aðiljar eru, sem
hvor er öðrum háöur,*verða báð-
ir að taka tillit hvor til annars.
Ella getur aldrei vel farið. Þetta
eru viðurkend sannindi, sem jafn-
vel hinir mestu æsingamenn geta
eigi neitað, enda er samningaleiö-
in farin um heim allan, þegar
um er að ræða viðskifti slíkra
aðilja. Sé síðan annar aðiljinn
ósanngjarn og eigi dæll viður-
eignar, þá er hinn afsakaður og
getur þvegið hendur sínar, hafi
hann góðlan málstað, og höldum
vér því fast fram, að þetta sé sú
leið, er verkamennirnir hér hefðu
átt að fara; hitt varðar oss ekki,
hversu verið hafa áður viðskifti
þeirra og vinnuveitenda.
Þá er svo helzt að sjá á grein
„Verkamanns“, að hann telji að
það muni alls ekki leiða til neins
tjóns fyrir verkamenn, að þeir
tóku það ráð að auglýsa þann
veg kaup sitt. En nú vitum vér,
að ýmislegt hefur af því leitt ó-
heillavænlegt í lengd og bráð,
bæði bæjarfélaginu í heild sinni
og einstökum verkamönnum og
er eigi enn fyrir þær afleiðingar
séð. Innan verkamannafélagsins
hér, eru t. d. menn, sem verða
að þiggí3 aí bæjarfélaginu. Sum-
ir þessara manna hafa neitað
vinnu, nema fyrir hið hækkaða
kaup. Þeir hafa hafnað stöðugri
atvinnu og fyrir þá sök orðið að
fara fram á styrk úr bæjarsjóði
og brugðið all-reiðir við, er þeim
hefur stillilega verið leitt fyrir
sjónir, hve óviturlega þeir færu
að ráði sínu. En fátækralöggjöfin
heimilar að sundra heimilum
þeirra manna, er af sveit. þiggja
og skipa þeim hvert það verk, er
lánardrottnum þeirra sýnist. Mega
því allir sjá hve hættulega braut
er hér farið út á, þar eð þessir
menn kjósa heldur að þiggja
meira en þörf gerist af almanna-
fé, eiga það á hættu að heimilum
þeirra sé tvístrað og þeim sjálfum
þröngvað til vinnu eins og þræl-
um, hér eða þar, en að vinna á
heiðarlegan hátt fyrir brauði sínu.
Þá vitum vér að ýmsir vinnuveit-
endur hafa liætt við þau störf,
er þeir ætluðu ella að láta vinna,
bæði þeir, sem reka atvinnu í
stórum og smáum stíl.
' Og það getum vér fullyrt, að
þeir munu sumir einskis ófreistað
láta um að útvega sér fóik ann-
arstaðar frá, til þeirra starfa, sem
þá skifta miklu máli. „Verkamað-
ur“ segir, að hann þekki eigi þau
störf, sem vinnuveitendur hafi lát-
iö vinna, án þess að þurfa þeirra.
En „Verkamaður“ hefur þar eigi
reynst læs á mælt mál. Vér nefnd-
um störf, sem engi nauður ræki
til að koma skjótlega í fram-
kvæmd og auðvitað eru því látin
bíða betri tíða, ef sérstaklega
verða verkamennirnir illir við-
fangs. Veit „Verkamaður" þaö
eins vel og vér, að slík störf hafa
verið unnin hér eins og annars-
staðar og einnig í vetur, og enn-
frernur veit hann að hætt hefur
verið við þau. Og það er oss
kunnugt um, að fyrir kauphækk-
unarinnar sök, getur vel svo far-
ið, að bærinn missi af verkalaun-
um svo tugum þúsunda skifti. Ég
geng t. d. alls ekki gruflandi að
því, að þeir kaupmenn, sem eiga
óþveginn salífisk, muni leitast við
að selja hann upp úr saltinu og
losna við hinn gífurlega kostnað,
sem leiðir af þvotti hans, og alls