Austurland - 30.10.1920, Blaðsíða 1

42. tbl.
Seyðisfirði,
30. október 1920
1.
árg.
Hvert stefnir?
Oft hefur þrengt að fjárhagi
manna hér, sakir ills árferðis og
annars þess, sem verða má mönn-
um til tjóns. En eigi mun nú bezt
ástatt. Saga íslenzku þjóðarinnar
síðan í fyrrahaust er að nokkru
leyti rauna-„registur“.
Sumarið í fyrra hafði fyrir
ýmsra hluta sakir verið mjög hag-
stætt. Landafurðir urðu í hærra
verði, en nokkuru sinni áður eru
dæmi til, sjávarútvegurinn bless-
aðist afbrigða vel og alt lék í
lyndi. Eigi var því annað sjáan-
legt, en að íslenzka þjóðin hefði
sloppið einstaklega vel út úr
hörmungum stríðsáranna. Hið
eina, sem á þótti vanta, var það,
að þingið og stjórnin þóttu ekki
æskilega skipuð. Enginn flokkur
hafði yfirhöndina og meðalmensk-
an og sundrungin sátu í hásæti
og voru nokkuð reikandi í ráði,
eins og þeirra er von og vísa.
Þessu skyldu nýjar kosningar bæta
úr. En það kom í ljós, að sundr-
ungin og meðalmenskan höfðu
ekki látið hlut sinn. Og þar sem
þær sitja að völdum stefnir alt
heldur niður á við.
Afurðir vorar seldust illa, sakir
þess að þeim var haldið í of háu
verði og bogi stórsalanna spentur
of hátt. Sumar þeirra urðu alls-
kostar ónýtar, en aðrar seldust
undir sannvirði.
Nú var því heldur en ekki
komið í óefni. Og var þá heldur
en ekki tekið til skjótvirkra og
gagnvirkra ráða. Ný stjórn var
skipuð, eftir langar vífilengjur,
sundrung og vandræði og val
hennar var eftir því. Menn valdir í
stjórnina, sem fátt var beinlínis
að hafa á móti, en sem aftur á móti
eru lausir við alla afburðamensku
og annað af því tagi, sem áður þótti
sjálfsagt hverjum stjórnanda, en
nú þykir úreltur óþarfi. Allir hafa
heyrt nefnd þau hin áhrifamiklu
ráð, er hafa orðið svo örlaga-
þrungin þjóðinni, að ástandið hef-
ur versnað jafnt og þétt.
í vor voru útgerðarmenn all-
lamaðir eftir sjálfskaparvíti sín,
höfðu margir hvorir hvorki djörf-
ung né fé til þess að leggja í ný
stórræði, enda verzlunarhorfur alt
annað en glæsilegar. Atvinna,
gjaldþol og framleiðsla á því sviði
hlaut því að minka að tilfinnan-
legum mun. Verðlag hefur reynzt
ilt á sjávarafurðunum og öllu frek-
ar illa reitt af.
Þá er á að minnast landbúnað-
inn. Veturinn síðasti var feikna
harður og vorið því verra. Hey-
birgðir bænda gengu því mjög til
þurðar og þeir þurftu, mikill þorri
þeirra, ýmist að skera af fé sínu,
eða þá, eins og flestir munu hafa
reynt, að draga það fram á mat-
gjöfum. Víða um land mun all-
margt fé hafa týnst úr hópnum,
þrátt fyrir tilraunir manna að
halda í því lífinu; síðan kom fólks-
fæð og hátt kaup til greina og
sumsstaðar á landlnu einnig afar-
ill tíð. En eigi nóg með þetta.
Svo er dregur að skuldadögunum,
reynist lágt verð á öllum landaf-
urðum, ög skuldir bænda í kaup-
stöðunum óvenju miklar.
Bændunum þykir auðvitað all-
hart að þurfa að farga svo miklu
aí fé. sínu að stofninn skerðist.
Þeir þekkja það, að fátt gerir
bændunum erfiðara framhald bú-
skaparins. En hvað eiga þeir fyr-
ir höndum? Gjaldþol þeirra er
minna en áður og skuldirnar
meiri. Sjálfsagða úrræðið er því
að taka lán, annað hvort hjá
kaupmönnunum, eða í bönkunum.
Það er hið eina tiltækilega. En
hvernig fer þá? Bankarnir geta
ekki látið einn einn einasta eyri,
hvorki til eins né neins. Þá fer
bóndinn til kaupmannsins. En
kaupmaðurinn er jafn illa staddur.
— Ég fæ heldur ekki fé í bönk-
unuin, ég þarf því á öllu mínu
að halda, þú verður að lúka
skuldinni þinni, góði minn, ella
get ég hvorki keypt þína vöru,
né erlenda vöru handa þér, segir
hann. Og orð hans eru ekki töl-
uð út í bláinn.
Er ekki ástæða til þess að líta
alvarlega á þetta mál? Er það
ekki skyida stjórnarvalda landsins
að reyna af fylsta megni til þess
að bæta úr þessu? En hvað gera
þau? Þau hafa sannarlega verið
aðgjörðasmá. Er hægt að benda
á nokkra aðra ráðstöfun þessu
til bóta, en innflutningshöftin?
Og allir vita hversu þau hafa
reynzt. Finnur stjórnin það ekki og
sér, hve aigjörlega máttlaus hún
ergagnvart óhöppum þeim, semyfir
oss dynja? Og finni hún það og
sjái, er það þá ekki hrein og bein
skylda hennar að leggja niður
völd og tjá sig ófæra til þess að
leysa úr þessurn vanda? Eða þá
rjúfa þingið, láta fara fram nýjar
kosningar, freista þess enn á ný,
hvort þjóðin getur eigi valið sam-
huga og nýta menn? Neyðin ætti
þó að kenna þjóðinni það, að
líta meira á verk fulltrúa sinna í
þágu hennar á þinginu, heldur
en það ryk, sem þeir kasta í augu
hennar á kjörfundum, er þeir
þykjast þurfa að ná kosningu,
sakir sinnar eigin hégómagirni og
hagsmuna.
/
„Trúin á annað líf“.
Sbr. „Austurlaud“ 41. tbl.
Um hugmynd þá, sem hér er
gerð að umtalsefni eða hugsjón,
eins og höf. greinar þessarar gef-
ur í skyn að nefna mætti skoðun
sína á þessu máli, má það eitt
segja, að hún sé áður ótalsinnum
framsett af ýmsum vitrum og merk-
um mönnum; en tæplega mun
því verða neitað að hún sé tvent
í einu: fögur, en þó viðsjárverð
og vafasöm að gildi. Hún líkist
mest, frá sumra sjónarmiði, hinu
alkunna hjali manna um vissa hóf-
semi án banns- og bindindis-
samstarfs og hefur eins og það
(tal) þann viðsjárverða galla, að
takmörkin verða eða eru hvergi
sett eða af mörkuð fyrir breytni
mannanna, hvorki með tilliti til á-
hrifa hennar á þetta líf, né til af-
leiðinga fyrir framhald þess innan
mannfélagsheildarinnar eftir dauð-
ann, sem höfundur líkir við hið
trúarlega, persónulega framhalds-
líf einstaklingsins eftir líkamsdauð-
ann, samkv. kirkjukenningunni (og
ransóknum spiritista það sem þær
ná) o. fl. trúarlegum kenningum.
Því þó höf. byggi hugsjón sína
fremur á nytsemis- en siðferðis-
starfsemi mannanna, mun þó flest-
um virðastsem hvoriitveggja þurfi
að fylgjast að.
En þarna kemur auðvitað að
þessu sama alkunna, að „hverjum
þykir sinn fugl fagur“ og sín
breytni góð, svo góð, að hún geti
haldið áfram sem sí-starfandi afl
með blessunarrík áhrif fyrir eftir-
komandi kynslóðir.
Það skal fúslega viðurkent og
ítrekað sem áður er sagt, að hug-
mynd þessi er og getur fögur ver-
ið í eðli sínu, en þótt ýmsum
andans stórmennum, svo sem
Ingersoll o. fl. hafi tekist að sýna
mönnum hugmynd sína í verki
án trúar, með grandvarri hegðun
og afburða-fögru líferni, mannást
og öðrum fögrum dygðum, þá er
slík festa og þreklyndi ekki heigl-
um hent og all-langt frá hæfileik-
um og viljafestu, sem komið gæti
til greina að allur almenningur
ætti yfir að ráða eða mundi geta
tamið sér, að slík breytni yrði
aldrei almenn, en að eins hugs-
anleg hjá örfáum afburðamönnum,
svo hugmyndin yrði harla léttvæg
til framkvæmda, miðað við fjöld-
ann, en það er einmitt hann (fjöld-
inn), sem miða ber við f þessum
efnum, og verður þá síður en svo
að hún sé líklegri til sigursældar
eða friðunar við lífið og tilver-
una, heldur en trúin eða trúar-
vissan um framhald lífsins út yfir
gröf og dauða.
Y
■'
Alþýðublaðið
og blaðamanna
rembingurinn.
Með næstsíðasta pósti barst
mér tölublað af „Alþýðublaðinu“,
þar sem all-harðlega er sett ofan
í við Brynleif Tobíasson ritstjóra
„íslendings“ og kennara við gagn-
fræðaskólann á Akureyri. Er þar
gefið í skyn, að Brynleifur eigi
með Jóni Björnssyni þann heið-
ur, að hafa einkarétt meðal ís-
lenzkra blaðamanna á vitleysu,
samfara rembingi. Áður hafa ýms-
ir, svo sem Jakob Möller og aðr-
ir fleiri fengið Iíkan vitnisburð,
sem er í samræmi við rithátt og
sönnunaraðferð Alþýðublaðsrit-
stjóranna. Því að aðalstyrkur
þeirra liggur í ósönnuðu orða-
gjálfri og strákslegum fúkyrðum
um mótstöðumenn sína, enda mun
blaðið eigi vera búið að bíta úr
nálinni með sum ummæli sín, ef
það verður þá þess virt að þau
verði tekin svo alvarlega, að það
verði Iátið sæta ábyrgð orða
sinna.
Nú í síðustu blöðunum sé ég
að ég hef haft þann heiður að
komast í flokk þessara rembings-
blaðamanna og er þar kallaöur
Hagalín hinn glóhærði. Þykir
greinarhöfundi þetta svo snjalt,
að hann tvítekur það í fáum lín-
um.
Og tilefnið er það, að getið
var hér í blaðinu um gullflutning
norsks ritstjóra frá Bolsivikkum
tii Noregs. Ef til vill á „Alþýðu-
blaðið“ von á einhverri ölmusu
úr sömu átt. Annars þakka ég
ritstjórunum fyrir hinn góða fé-
lagsskap, sem þeir hafa vísað
mér í og óska þeim til hamingju
með gleðina yfir því, að ég skuli
vera glóhærður. „Lítið er ungs
manns gaman“ og er þeim sízt
ofgóð skemtunin.
G. G. H.