Árvakur - 14.11.1913, Blaðsíða 2

2
ÁRVAKUR
„Árvakur44 kemur út einu
sinni á viku, þó líklega ekki nema
tvisvar í mánuði til nýárs.
Misserisgjald fastra, innlendra
kaupenda 1 kr. 25 aur, erlendis
2 kr. Er þannig ódýrasta blað
landsins. í lausasölu kostar blað-
ið 5 aura.
Sangjarnt auglýsinga\erð.
Útgefandi: Hlutafjelag í Rvík.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Pétur Zóphóníasson, Grettisg. 19C.
Afgreiðslumaður: Porsteinn Sig-
urðsson, Laugarveg 22 B. Sími 431.
Afgreiðslumaður einn annast alla
fjárheimtu. Hann og Gutenberg
taka við auglgsingum.
sinna ráða að stofna íslenzkt Eim-
skipafélag.
funður i fram.
Síðasta laugardag í f. m. var
haldinn fyrsti fundur í heima-
stjórnarfélaginu Fram síðan al-
þingi hófst í sumar.
Formaður félagsins, prófessor
Lárus H. Bjarnason sagði ýtarlega
frá gerðum þingsins. Að því loknu
talaði Jón verkfræðingur Þorláks-
son, og átaldi þá er ekki hefðu að-
hylst bræðing og grút, og taldi »mjög
vafasamt« að rétt væri að sam-
þykkja stjórnarskrána óbreytta.
Var ræða hans óvanalega stóryrt
eftir þvi, er hann á vanda til. Síð-
an töluðu Jón Ólafsson alþm., Jón
Jónsson alþm. og Eggert Claessen
yfirréttarmálaílutningsmaður.
Ræða E. Cl. var ekkert annað
en almenn skammaræða, er hvergi
kom nálægt því er fyrir lá, og sem
að vorum dómi var óhæfdeg í
hverju félagi sem er. Að lyktum
bar hann upp svohljóðandi tillögu:
»Með því að fundurinn telur
Hannes Hafstein hæfastan núlif-
andi íslendinga tiL ráðherrastöð-
unnar, lýsir hann megnri óánægju
yíir tilraunum þeim, er gerðar
voru á síðasta alþingi af hálfu
nokkurra heimastjórnarmanna, þar
á meðal þingmanna Reykjavikur,
til þess að veikja stöðu hans og
bola hann úr sessi«.
Með þvi að ræðuhöld stóðu
lengi yfir, þá frestaði formaður
fundi. —
1. þ. m. var fundinum haldið
áfram og voru þá hafðir aðgöngu-
miðar samkvæmt gamalli reglu, en
þess vandlega gætt að aðeins með-
limir fengi aðgang.
Höfðu Hannesliðarhaftframmiagi-
tationir miklar í vikunni, 30 smala,
og jafnvel byrjað á þeim strax meðan
þing stóð yfir. Samt voru þeir
mjög hræddir um, að þeir yrðu i
minni hluta, enda mun varla vera
efi á þvi, að þeir eru það ef allir
félagsmeðlimir mœla, og á fundin-
um gerðu þeir itrekaðar tilraunir
til þess að ónýta fundinn, hleypa
honum upp.
Fyrst veittust þeir að öðr-
Um dyraverði og rifu klæði hans,
en það varð árangurslaust, for-
maður gat, með aðstoð góðra
manna, bælt þau ólæti niður.
Þá tók E. Claessen sig til, og
uddist með miklum móði inn
fundarsalinn, neitaði að sýna að-
göngumiðaþó að honum hefðiverið
sendur hann um morguninn.
Síðan veittist liann að formanni í
sæti sinu, og stóðu þá upp skjald-
sveinar hans Þorsteinn Gíslason,
Gisli Þorbjarnarson, Kristófer, og
kölluðu: »það er sjálfsagt að hleypa
upp fundinum«.
En formaður gat enn bælt nið-
ur uppþotið, en þá símaði hann
eftir lögreglustjóra, því hann vildi
ekki eiga á hættu fleiri slíkj upp-
þot áfundinum. Kom lögreglustjóri
von bráðar, og var skamma stund,
en eftir það var hljótt á fundinum.
Fyrstur talaði þar Ág. Bjarna-
son prófessor, mikið góða ræðu
og um tillögur þær er fyrir lágu,
en það( virtust þeir E. Cl. og J.
Þorl. forðast sem heitan eld.
Ræða prófessors L. H. Bjarna-
son er prentuð hér á öðrum stað
í blaðinu.
Um ræðu E. CI. á þessum fundi
er það skemst að segja, að hún
var sem fyrri, skammir —ogfram-
koman yfir höfuð óhæf sæmileg-
um manni.
Að lyktum voru umræður skorn-
ar niður. og höfðu þá 5 menn
beðið um orðið, og var tillaga E.
CI. samþykt með um 150 atkv.
móti 85. Önnur tillaga um að
Heimastjórnarflokkurinn á alþingi
1913 hefði í öllum verulegum at-
riðum fylgt stefnuskrá félagsins var
feld með svipuðum atkvæðamun.
Atkvæðagreiðsla þessi kom öll-
um á óvart, jafnt tillögumönnum
sem öðrum, og er enginn efi á
því, að einhverjir hafa fipast í at-
kvæðagreiðslunni. Svo mikið er
víst, að enginn er vér höfum átt
tal við, vilja leggja tillögu E. Cl.
liðsyrði, enda er hún með fádæm-
um vitlaus.
Umræður á fundinum voru heit-
ar. Ekki munu félagar hafa undr-
ast það eins mikið og hitt, að
Eggert Claessen fór þar að skýra
frá einkamálum er hann hefir haft
sem málaflutningsmaður. Menn
þta alment svo á, að það, sem
málaflutningsmaður fær að vita
sem slikur, hjá viðskiftamönnum
sinum, séu bein trúnaðarmál, er
hann megi ekki skýra frá. Og það
er enginn efi á því, að sú skoðun
er rétt. Yfirleitt gekk E. Cl. feti
framar i öllum ummælum en góð-
um dreng sómir. Vatnar.
Kæða’)
Lárnsar II. Bjarnason
A Framíundi 1. Nóv.
Eg hafði í lýsingu minni á gerðum
pings og stjórnar 25. f. m. meðal annars
fundið það að gerðum stjórnarinnar, að
í skattalögum hennar væri gengið of
nærri tekjulágum gjaldendum og nefnt
meðal annara dæma, að eftir núgildandí
lögum greiðir 1000 kr. tekjuhafi engan
skatt, en hefði eftir stjórnarfrumvarpinu
átt að greiða 5 kr. skatt. Jafnframt
hafði eg kastað pví fram eftir hvísli að
baki mér, að munurinn næmi 500 prósent.
1) Ræða L. H. B. er prentuð hér, svo
sem flutt var, vegna frekra ósanninda
»Lögréttu«-mannd um hana. Annars er
»Árv.« ætlað annað starf en að flytja
persónuleg deilumál, svo sem nafnið
bendir til og skal sannsýna. Af nógu
er að taka.
Móti pessu og fleiru í ræðu minni
reiddu Jón Porláksson og Eggert Claes-
sen strax hrammana. Og með pví að
eg átti pá ekki kost á að svara aðfinn-
ingum þeirra, af pví að umræður voru
skornar niður, áður en röðin kom að
mér, ætla eg nú að gera pað með sem
fæstum orðum.
Eg játa aðfinslum J. Porlákssonar út
af frócentnreikninginum á siðasta fundi,
enda er hann vafalaust meiri reiknings-
maður en eg og vanari prócenttöku,
líklega bæði fyrir sjálfan sig og aðra,
en annars skiftir aðfinsla sú ekki máli,
því að pað stendur fast, að skatttekju-
frv. stjórnarinnar tók meðal annars 5
kr. hærri skatt af 1000 kr. tekjum held-
ur en núgildandi lög.
Fá hafði J. P. og lagt móti rökstuddri
áskorun minni um að samþykkja stjórn-
nrsír&r/rumvarp síðasta pings alveg ó-
breytt. Og tel eg það ekki undarlegt,
þar sem pað er vitanlegt, að stjórnar-
flokkurinn snerist ekki tii fylgis við frv.
fyr en það var orðið ljóst, að ráðherra
hafði og mist fylgi meirihluta í efri deild.
En hitt undraði mig, að jafn skýr mað-
ur og J. Þ. skyldi ekki finna stjórnar-
skrárfrumvarpinu annað til foráttu, en
pað, að í pað vanti lögun á kjördæma-
skiftingu og bann við því að þingmenn
pæðu »bitlinga« af landssjóði. Mér vit-
anlega eru slík ákvæði ekki til í nokk-
urri stjórnarskrá, eða ekki man eg það
í svipinn, enda var auðskilið af hverju
hann hreyfði þessum mótmælum.
Hann sagði Reykvíkinga svifta 8/5 sæta
á alpingi og gaf í skyn, að það væri
okkur pm. Reykjavíkur að kenna. Það
er satt, að Rvík á of fá sæti á þingi, en
hitt veit J. I\ jafnvel og eg, að pað kom
ekki til mála, að bæta úr því í stjórnar-
skrárfrv. Pað verður áreiðanlega gert á
næsta alþingi, jafnvel pó að J. P. kynni
ekki að sitja par, enda getur hann feng-
ið »notarialvottorð« fyrir pví, að eg orð-
aði það í stj.skrárnefndinni að Reyk-
víkingar ættu að hafa 4 sæti. Hinu
gleymdi J. P. að geta, að Rvíkingar liafa
töluvert meiri áhrif á pingi en þing-
sætatala þeirra segir til, meðan par sitja
jafnmargir Rvíkingar og nú, og að þeir
fá mest áhrif við hlutbundnu kosning-
arnar væntanlegu, ef stjórnarmönnum
tekst ekki að eyða stj.skrárfrumv.
Mér leikur grunur á þvi, að pessi tylli-
mótbára sé runnin af ást J. Þ. á »grútn-
um« og alþektu hatri hans til bannlag-
anna, pvi að vitanlega/ifestast pau mjög
í sessi, er konur fá kosningarrétt og
kjörgengi.
Og ekki var bitlinga-umvöndun hans
ábyggilegri. Hann varaði við »atvinnu-
pingmönnum«, og heflr þar ef til vill átt
við mig, enda þótt hann þyrði ekki að
nefna nöfn. Það ræð eg af pví, að mál-
gagn þeirra fjelaga hefir hvað eftir ann-
að bendlað mig við bitlinga, talið »fjár-
feng L. H. B. úr landssjóði« yfir 2000 kr.
Eg þykist vita, að ritstjóri »Lögréttu«
hafl ekki nent að setja pá samsuðu sam-
an heldur hafl hann, sem gengur eins
og grár köttur um stjórnarráðið, haft
það eftir manni par, sem heflr ekki orð
á sér fyrir sérstaka athygli og aðgætni.
Mér skilst, að »landssjóðsbitlingar«
verði ekki taldar aðrar greiðslur en þær,
sem látnar eru úr landssjóði um laga-
skyldu fram fyrir ekkert verk eða verk,
sem styrkþiggjandi ræður alveg, en að
þvi nafni megi með engu móti kalla lög-
mœlta borgun fyrir lögmœll verk í parfir
almennings.
Eg vona að euginn taki hart á því, þó
að eg, sem ekki á aðgang, enn sem
komið er, að nokkru blaði — það getur
lagast — gagnrýni dálitið þetta bitlinga-
registur.
»Lögrétta« telur mig liafa haft 11,200
kr. fyrir fulltrúastöðu mína i víslands-
bankae og telur þá upphæð til lands-
sjóðsbitlinga.
Þessum pósti er fyrst því að svara, að
fulltrúaborgunin rennur ekki úr lands-
sjóði heldur úr íslandsbanka, og ælti
registurhöfundinum að vera það kunn-
ugt. Þar næst er upphæðin of há, það
hefir komið fyrir að minsta kosti tvisvar
að ábatahlutinn hefir ekki verið nema
rúmar 300 og 400 kr. Enn hygg eg, að
eg hafl verið kosinn í bankaráðið af
þvi, að menn hafi treyst þvi, að eg
mundi ekki skoða borgunina sem mút-
ur, heldur starf mitt sem trúnaðarstarf
í þágu landssjóðs. Afstaða mín gegn ís-
landsbanka heflr altaf verið sú, að láta
hann halda lálmunarlaust þeim hlunn-
indum sem hann hafði einu sinni fengið,
en ekki bæta við hann nýjum, enda
hefir reynslan sýnt, svo sem eg spáði,
að hann mundi ekki nota eða geta not-
að þau lilunnindi, sem einu sinni var
barist svo mjög um, og á eg þar við
réltinn til aukningar hlutafjár og til út-
gáfu bankavaxtabréfa. Þá er því og
gleymt, að eg lagði það til (ásamt Tr.
Gunnarssyni) á alþingi 1907, að þing-
kjörnu fulltrúarnir fengju enga borgun
úr íslandsbanka, heldur yrði þeim greidd
nokkur hundruð króna þóknun úrlands-
sjóði, en sú tillaga var feld með 21 atkv.
gegn 4 (Egg. Pálss., H. Þorst., Tr. G. og
mínu. Alþt. 1907, nr. 408, B. nr. 2460—61).
Loks má gcta þess, að sætið var boðið
öðrum 1913, en af því að enginn þótli
jafnlíklegur til nægilegs fylgis, varð það
ofan á, að veita það á mitt nafn. Oss
Heimastjórnarmönnum þótti »Lögrétta«
hafa litt unnið til þess, hún sem hafði
»gert í sitt egið hreiður« með »grútar«-
fylgdinni.
Þá telur »Lögr.«-höfundurinn sæti mitt
í kirkjumálanefndinni einn af »bitlingum«
mínum og virðir hann á 950 kr. En því
er gleymt, að það var lögmœll verk og <9
lögmœlt borgun sem eg fékk fyrir það
slarf, 6 kr. á dag og nam brútló 540 kr.
eftir reikningsbók minni. Eg vann að
verkinu utan heimilis míns 1904 og 1906,
og varð að láta gegna sýslumannsem-
bætti mínu á meðan. Og þegar nú þess
er gætt, að öll frumvörp nefndarinnar,
10 að tölu, gengu fram nálega óbreytt, er
varla hægt að segja, að verkið hafl ver-
ið unnið forgefins, enda trúi eg því ekki,
að samvinnumenn minir segi, að eg hafl
legið á mínú litla liði. Og verði sú
nefndarborgun talinn »bitlingur«, mundi
með ekki minna rétti mega kalla það
bitling, er menn unga út gersamlega
óhæfum frumvörpum heima hjá sér fyrir
8 kr. borgun á dag, svo scm einokun og
þess konar góðgæti. — Lögr. kennir mér
um að hafa dregið nefndarstörfln en því
fer svo fjarri, að nefndarstörfin voru ná-
lega öll unnin á 2 mánuðum frá 9. Febr.
til 7. Apríl 1906 undir formensku minni.
Hinsvegar hafði stjórninni láðst að til-
nefna formann í 6 mánuöi, eftir að fyrri
formaður liafði sagt sig úr nefndinni.
Þá á einn bitlingur minn að vera
endurskoðun landsreikninganna, er eg
hafði á hendi 2 ár. Það verk er beint
/yrirskipað í stjórnarskránni og lögmœlt
tiorgun fyrir, enda hef eg engan mann
heyrt telja endurskoðun óþarft verkt
hingað til talið engu ónauðsynlegra en
reikningsgerð. Og ekki trúi eg því, að
það verk verði talið ver unnið af mér
en öðrum, að minsta kosti lögðum vér
endurskoðunarmenn landsr. 1910/u ekki
minna verk frain en fyrirrennarar okk-
ar. 1908 voru 55 athugasemdir og 1909:*
67 en 1910 urðu þær 110 og 1911:113. Hins-
vegar er rækileg endurskoðun eðlilega
ekki vel þokkuð af öllum, enda varð