Baldur


Baldur - 19.01.1903, Blaðsíða 1

Baldur - 19.01.1903, Blaðsíða 1
BÁLDUR. I. ÁR. GIMLI, MANITOBA, 19. JANÚAR 1903. Stefna ,,Baldurs“ er sú, eins og tekið var fram í sfðasta blaði, a ð hvetja lesendur sínatij sjálfstæðrar íhugunar á h v e r j u þ v f m á 1 i , s e m bera kann á gðmaþáog þá vikuna, án óvildartil nokkurs sjerstaks flokks, og án vinfengis við nokk- urn sjerstakan flokk. Hann á að vera algjörlega óháð b 1 a ð. Um menntun. Eftir JÓHANN P. SóLMUNDSSON. Það er almennt viðurkennt, að fjölda margir menn, sem lítið eða ekkert hafa gengið á skóla, sje prýðilega vel menntaðir menn. Það er lfka almennt viðurkennt, að menntun sje f hæsta máta eftir- sóknarverð ; og þegar þess er svo gætt, hversu tiltölulega fáir þeir eru, sem verða skólanáms aðnjót- andi, þá hlýtur manni að virðast það þýðingarmikið íhugunarefni, hvernig fólk getur menntast án þess að ganga á skóla. Það hefir af ýmsum verið bent á það, að lærdómur er ekki hið sama sem menntun, Reikningur, náttúrufrœði og saga er ekki frem- ur incnntun, heldur en mjöl og vatn og salt eru brauð. Það er að eins efni f menntun, en eins og mikla fyrirhöfn er búið að leggja í sölurnar áður en moldin og loftið, sem myndar kornstöngina, cr orð- ið að mjöli, eins eru höfundar kennslubókanna og kennararnir við skólana búnir að gjöra skólancm- cndunum mikitin hægðarauka, með því að tilreiða þeim hinar ýmsu frœðigreinar upp úr sundurgreind- um smábrotum tilvcrunnar, og að- skildum atburðum mannkynsæv- innar. Ekkert gæti verið fjær mínu skapi heldur en það, að lítils- virða uppfrœðslustofnanir þjóð- anna, enda þótt skólarnir sjálfir sannfæri mann bezt um það, að menn geta sem allra bezt orðið sannarlegrar menntunar aðnjótandi án þess, að koma nokkurn tfma inn fyrir dyr hinna svo nefndu æðri skóla. Einhver byrjunartil- sögn er óhjákvœmilegt skilyrði fyr- ir menntun, en það er langvarandi skólaganga alls ekki. Menn segja, að enginn verði ó- barinn biskup, og eins er óhætt að segja, að enginn verði mennt- aður án fyrirhafnar. Sá, sem gott ininni hcfir, getur orðið mjög fróð- j ur maður með sáralftilli fyrirhöfn, getur orðið lærðurfþeim skilningi, að vita margt, en það er engin sönnun fyrirþvf, að hann sje mennt- aður. Þú gctur lýst út f æsar • hverjum einasta drætti f skrifuðu i máli, en það sannar ekki að þú' getir skrifað nafnið þitt samkvæmt þinni eigin lýsingu. Þú getur ver- ið lærður f skrift, án þcss að vera menntaður skrifari. Aðvera mennt- aður táknar það, að vera að manni, og það eru allir menn að einhverju leyti; en sá er bezt menntaður, sem bezt er að manni f sem flcst- um kringumstœðum ; með öðrum orðum sá, sem er andlega og lík- ' amlega bezt framjeitt sýnishorn vorrar tegundar. í hverju ung- barni felast frækorn allra mann- legra hœfilegleika, og f þvf barni, scm þau ná f heillayænlegastri og samröemismestri þroskun til sálar og líkama, þar verður um mesta þroskun að ræða. Þegar á það cr minnst hversu vel etnhver flokks- fo.-ingivsje menntur, þá er átt við það,hvcrsu mikið útvortis föruneyti hann hafi, hversu mar.ga menn sjer til fylgis; en þegar um hitt er spurt, hversu menntaður hann sje, þá er um það að ræða hversu mik- tnn manndóm hann hafi í sjálfum ! Eitt skáld segir: ,,að ata sig f for; sjer fól; ginn. það þarf meir svo það sje mynd ; Af þvf að sannur manndómur, j Það þarf mannskap til og þrek að — allt það, sem greinir manninn j drýgja alminlega synd“. Þetta er frá öðrum dýrum, — er aðallega j kveðið um mennina, sem hafa þrótt komið undir mannsins andlegu j °S þekkingu en skortir siðferði, og það ér mjög óheppilega að orði komist að kalla slíkt mannskap. Að blanda!Ííað er svo Ljarlægt þvf að vera saman við ! sannur mannskapur eða manndóm- 1 ur, að það er einmitt sá djöfuldóm- ur, sem menn hafa tileinkað Óvini guðs og manna. Vondur vilji er skaðlegastur f þeim, sem hefir mik- illi þekkingu og þreki á að skipa. Menn eru amlóðar, klaufar, eða skálkar, eftir þvf hvern aðalþáttinn f sönnum manndómi þá skortir mest. Hver sá, sem ekki ætlar sjer að vera eitthvað af þessu, hæfilegleikum, þá eiga menn tfð- ast við andlegt atgjiirvi þegar tal að er um menntun. sfðan andlegu atgjörvi námsgreinar skólanna er hin mesta fásinna. Námsgreinarnar eru að eins misjafrilega tilreitt nœringar- efni fyrir frækorn þeirra hœfileg- leika, sem í mannssálunni búa; en menntunin er þroskun þeirra frækorna, að svo miklu Ieyti, sem sannur manndómur eykst við þá þroskun. Manndómsgitdi einstakl- ingsins er þar af leiðandi á sama stigi cins og menntun hans, f heild Þann xerður að tuektaf sjer fil! frœ- j korn mannlegra hœfilegleika. Sá I maður er sannmenntaðastur, setn ; hefir alla sína hæfilegleika f beztu sinni, er í það og það skiftið. Sú heild innibindur þ e k k i n g a r- þroskun, siðferðisþrosk- un-og framkvæmdarþrosk- j u n mannsins. Ekkert eitt af þessu er fullkom- ; in menntun út af fyrir sig, á hversu jlfkamskraftanna samrœmi hvenær, sem hann þarf á þcim að halda. Þvf minna sem 1 samrœmið er milli v i t s m u n- an n a , skapsmunanna, og því háu stigi sem það er ; og enginn j mennilegra hrúgald er sú persóna maður hefir þetta.allt svo ríkulega sameinað, að það jafnist við þá fyrirmyndarhugsjón, sem vjer get- um gjört oss um mannlega full- komnun. Það hefir margur maður verið hinn mesti amlóði í öllum framkvæmdum, þótt hann hafi af lifandi rekabútum, sfnum úr hverri áttinni. Barnið, sem er að vaxa upp, sjer allt f kring um sig hið sama, sem fullorðna fólkið sjer ; eri sjá- andi sjer það ekki. Barnið hlustar, fengið talsverða óspilltan vilja til sem rjett er. eins og fullorðna fólkið á allt það, .sem lesið er á heimiiinu ; en heyr- andi heyrir það ekki nje skilur. , , , j Allir menn hafa orðið fyrir vcðra- þcss a gj ra þa , 1 hrjgðum hitans og kuldans. Allir hafa kynnst ilm gróðursins ogoaun rotnunarinnar. Allir hafa nœrst þekkingu og hafi ! Aðrir eru aftur á móti bæði framtakssamir ogf sam- vizkusamir, en, dugnaður þeirra j bæði af því, sem súrt er, og þvf, sein sœtt er. Allir hafa heyrt brcsti þrumunrar og þyt golunnar. Allir menn hafa himin, lög og láð fyrir augum sjer, og eru umkringdir . f verður oft sjálfum þeim og öðrum j að slysi vegna íhugunarleysis, ogj þekkingarskortur þeirra veldur því, J að ýms þcirra fyrirtœki hafa ófar- ; þejjn dýrum og jurtum, sem á jörð- sælar afleiðingar, þrátt fyrir góðan i unni þroskast. Menntunare f n i ! m-annanna liggur furðulega jafnop- j ið fyrir öllum, en menntunar- iöfluniner ákaflega misjöfn, og • sömuleiðis sú hjálp, scm mcnn g cru þar af lciðandi oft og tfðum ! verða að;ijótandi vfö þá öflun. hinir skaðvænlegustu glœpamcnn. j _________ vilja. I þriðja lagi hafa margir mikla þekkingu og framtakssemi, en eru snauðir að samvizkusemi,

x

Baldur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Baldur
https://timarit.is/publication/165

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.