Baldur - 13.04.1903, Blaðsíða 1

I. ÁR.
GIMLI, MANITOBA, 13. APRÍL 1903.
Nr. 14.
Hin dásanííega
lij álpræðiskenning.
Eftir
EmILF ZOLA.
Vjer stærum oss af mcnning
vörri, en vjer crum ekki nærri
vaxnir upp fir villimannsástandinu.
Að hundrað &rum liðnum munu
eftirkbmcndur vorir hugsa um oss
og stjórnarfar vort með sömu fyrir-
litningurini, scm vjer nú sýnum
fólki miðaldbnna eða hinum fram-
faralausu Kftwcrjum vorra daga.
Þctta cr engin sjcrvizkusctning.
Jcg cr upp úr j)vf vaxinn að afla
mjcr áhcyrcnda rncð missýningum.
Þr&tt fyrir allan vorn mcnnirig-
arhroká; er mannkynið enn þá f
aumkunarvcrðu ástandi að þreifa
sig áfram f áttina til sannrar mcnn-
ingar, eins og þvaga af lyrfum scm
skríðandi og veltandi cru að reyna
að komast út úr dimmum, slfm-
þöktum hellri f áttina til birtunnar,
scm veitir þcím vængina.
Að eins fáir mcnn hafa brotist
áfram þar til þeir standa uinvafðir
sólskini sannlcikans. Fjöldinn er
svo hægfara á framfarabrautinni að
það cr nóg til að fylla þá af oss með
örvænting, sem komnir eru yfir
miðaldursskeið ; þvf vjcr vcrðum
að játa fyrir sjálfum oss að vjer
munum ekki fá að sjá ncma fáar af
þeim brcytingum, sem vjer höfum
vonast eftir og barist fyrir.
, Nftj&nda öldin hefir óneitanlcga
fært oss aukin þægindi og fjölda
þarflcgra uppfinninga, en það út
af fyrir sig er ckki menning. Betra
fcéði, hraðskreiðari gufuskip, hljóð-
berinn og rafmaghsljósin, allt þetta
er að eins nokkurskonar aukaatríði
í framþróun mannkynsins, Þau eru
að sönnu meðöl til vellíðunar en
þau cru ekki vellfðun, Hefir t. d.
hljóðb.crinn minnkað nokkuð hung-
ur hinna hungruðu ?
Vjer r&furri cnn í þoku, bæði
einstaklingslíf vort ogþjóðlff erenn
þá byggt á svfvirðilegu og ergilegu
þekkingarleysi, þó hundruð spá-
manna í hverju landi haldi uppi
fána skyriseminnar, á hún þó í
mestu örðugleikum að geta þrengt
sjer f gegnum hinn margfalda hjúp
heimsku og hleypidóma sem um-
vcfur bæði einstaklinga og stofn-
anir.
Bölið sem þjáir oss og bölið sem
vjer búum til, hefir eflaust minnk-
að að nokkru leyti, cn f flestum
tilfellum virðist mjer það að eins
hafa breytt nafni cða útliti.
Það voru þeir tfmar — og það
eru ckki svo mjög margir manns-
aldrar síðan — að mcnn og komir
voru kvalin af rannsóknardómur-
um. Vjer segjum að flestar þjóð-
ir sjeu nú vaxnar upp úr þvflfku.
En eru ekki frjettablöðin full af
sögum um hin hryllilegustu
grimmdarverk, þar sem börn eru
kvalin af foreldrum sfnum eða þar
sem k'onur eru pfslarvottar mestan
hluta æfi sinnar ? Og vitið þjer
hversu voðalegir viðburðir ske —
jeg vil ekki segja f Sfbcrfu eða á
Tyrklandi , heldur f betrunar-
húsum og vitskertra stofnunum
hinna fremstu menntaþjóða?
Það voru vissulcga þcir tímar,
að trúarbragðalegt og pólitiskt of-
stæki hefti allan þroska, leitaðist
við að kœfa niður vísindin, og
brenndi vísindamennina á báli.
Vjcr erum vissulcga hafnir yfirþað
stig. Samt hefir nú páfinn í Róm
bannfœrt Tolstoi. Jeg var bann-
fœrður á undan honum eins og
líka fleiri, bæði katholikar og pro-
testantar, Darwin, Iíuxley, Renan
og í stuttu máli fiestir af mcrkis-
berum framtíðarsannleikans. Mjer
hefir verið sagt af háttstandandi
amerikönskum prófessorujn, að f
flestum háskólum Bandaríkjanna
mundu þeir ekki þora að láta í
ljósi sfnar eígin skoðanir f trúmál-
um, stjórnmálum eða þjóðmegunar-
rnálu.m, af þvf að þess mundi þá
tafarlaust krafist af þeim að þeir
segðu af sjer embættum sfnum. !
Hið sama á sjer stað á Englandi
og Þýzkalandi, á l'rakklandi var
það fyrir skömmu að Jean Jaures,
einum af mcstu vitsmunamönnum ,
þessarar aldar, var neitað um leyfi
til að halda fyrirlestur um socia-
lismus f ’de France' háskólanum.
Yðar eigin aðd&anlegi, Henry Ge-
orge, dó scm betlari eftir að vera
hafður að háði alla sína æfi ; og
hinn háfleygi þýzki postuli Licb-
knecht var útlagi f miirg &r, cltur
út úr Þýzkalandi eins og Victor
Hugo hafði verið eltur út úr Frakk-
landi.
En mcð hvflíkri fyrirlitningu
hugsum vjer ekki um hið frœga |
þing, sem neyddi Galileo til að
krjúpa niður og segja að jörðin
hreifðist ekki.
Aftur á móti er heimurinn f
vandræðum með að geta ncégilcga
lofað og heiðrað önnur cins eyði-
leggjandi afturfaraiifl, eins og Bis-
marek, Chamberlain og Mercier.
Það er ekki til neins fyrir oss að
i halda fyrir augu vor. Hvernigsem
I menn kákaviðþað, þáfáþeiraldrei
sanna menning fyr en hin nú ver-
andi þjóðfjelagsskipun tckur al-
gjörðum breytingum.
Skoðið í þessu Iandi ; rannsakið
vandlcga f yðar eigin landi, leitið
svo í öllum hinum. Ranglæti og
þjáningar allstaðar, hræðileg átu-
i mein, er sjúga burt lífsmagn þjóð-
lfkamans.
Menning 1 Hversu hlægileg er
ekki öll þessi sjálfhœlni og þetta
menningardramb, Heyrið þjer
ekki jafnvel nú, stunur og vein
hinna særðu og deyjandi á vfgvell-
inum ? Eru ekki þjóðirnar nú með
meiri ákafa en nokkru sinni áður
að búa sig undir strfð ? Höfum
vjer cnn fundið betri aðferð til að
gjöra út um ágreiningsmál vor, en
með manndrápum ?
Siðaðir? Ekki ennþá! Hafið
þjer lesið þsekur Tolstoi's? Eða
mfnar ? Eða hundrað annara höf-
unda sem einlæglega hafa leitast
við að rannsaka hið núyerandi
þjóðfjelagsskipulag ? Hafa ekki
verkföllin, sem alltaf eru að koma
fyrir í yðar landl cins og annar-
staðar, kennt yður neitt ? Getur
nokkur ncitað þvf að meiri hluti
mannkynsins stynur undir okri
rariglátra og úreltra laga, og að allt
vald stjórnendanria — herlið, log-
regla, dómstólar — er ætíð til taks
til að vernda hinar ranglátu ágirnd-
arkriifur fárra okritra ?
Vitið þjcr ekki að á hverjuTn
jdegi deyja þúsundir afmönnum og
konum hjúkrunarlaus, úr hungri,
kulda og veikindum, og það oft og
einatt eftir að þessir ves&lingar
hafa gefið tuttugu, þrjátíu, fimmtfu
ár æfi sinnar til að framlciða þau
þægindi sem vjer njótum ?
Getið þjer gleymt því að börn—
lítil börn, eins dýrmæt og yðar eig-
in — kveljast af hungri um leið og
þau eru að drekka í sig frjóanga
ýmsra lasta ? Getið þjer gleyrnt
þvf aðáhverju sjúkrahúsi, fangelsi
! og verkstæði eru glœpir framdir
j scm hrópa f himininn eftir hefnd ?
Hvcrsu sorglegt er ckki að hugsa
til þcss, að gegnum alla hina um-
i liðnu öld hafa mannvjnirnir árang-
i urslaust bent.á þessa hluti. Þessir
mcnn hafa mcð algjörðri sjálfsaf-
neitun varið tfma sfnum til að hugsa
um þetta, og hafa árangurslaust
I bent á meðölin. En þcir voru tor-
i tryggðir, rœgðir og hæddir af
; barnalegum hópum manna, sem
voru stoltir af því hvað þeir voru
; margir. (Framh.)
Stundirnar hafa vængi og fljúga
upp til gjafara tfmans.
Dyggðin er heilbrigði ogfríðfeiki
sáiarinnar.
Þögn er vissari en sögn, þcgar
óvinir vorir heyra til.
Gleðilaust líf er dauðans líf.