Baldur - 24.08.1903, Blaðsíða 1

BALDUE.
I. AR.
GIMLI, MANITOBA, 24. ÁGÚST 1903.
Nr. 32.
jCT EG hcfi aldrci stigið nokk-
urt þýðingarmikið íjármálaspor án
þess að biðja guð fyrst um blessun
sfna og handlciðslu, ogbœnir mín-
ar hafa ávallt verið heyrðar. Jegi
ráðfæri mig daglega við drottinn í
öllum mfnum fyrirtœkjum, og
hann auðsýnir mjer aðstoð sína, og
sdmu hjálp cr liann reiðubúinn að
veita þjcr“.
John D. RocJcefeller.
Þegar allar kringumstæður eru
tcknar til íhugunar vcrður ofan-
rituð grein að eftirtektaverðu sýn-
ishorni af yfirdrepskap (?) og of-
metnaði. Blað það, sem þessi orð
Rockefcllers cru tekin úr, lætur
svohljððandi athugasemdir fylgja
á cftir:
,,Þetta er nú það merkilegasta,
sem mcnn hafa lengi sjeð á prenti.
Ráðlegging Rockefellers ætti að
verða almennt gaumgæfilega íhug-
uð. Hverskonar guð mundi það
vera, sem veitti Rockefeller 150
milljónir dollara á árihverju, sogna
út úr svitaholum vésalla vinnu-
þræla, að eins fyrir þá ástæðu, að
hann hafi hitt upp á sjerstaklega
hentuga aðferð við það, að koma
óskum sínum á framfæri við skap-
arann allra hluta. Þessi, orð af vör-
um Rockefellers hljóiína í eyrum
hvers hugsandi manns sem blákalt
guðlast; cn samt er það nú vafa-
laust cinlæg trú Rockefellers sjálfs,
að guð hclli fjársjóðum jarðarinnar
í kjöltu sína“.
* *
*
Enginn stigamaður hefir orðið
eins nafnkunnur í Ameríku eins og
Jesse James. Hann er nokkurs-
konar Robin Hood vesturheims-
manna. Ein þcirra sagna, scm af
honum gcngur, segir að hann hafi
eitt sinn að kvöldi dags beðist gist-
ingar í fátæklegu, afskekktu bónda-
býli. Ekkja nokkur átti þetta hús,
og var hún grátandi þegar stiga-
manninn bar að dyrum. Hann
komst brátt að því, að orsök fyrir
sorg hennar var sú, að bankastjóri
nokkur, sem átti $3,000 hjá henni,
hafði veðfestu á öllum eignum
hennar, og ætlaði að láta reka hana
á burt, ef'skuldin yrði ekki borguð. |
Stigamaðurinn var sjaldan að kol-
um kominn, og lætur ekkjuna þvf
fá hina umtöluðu fjárupphæð, og
afhenti hún bankastjóranum það
hið bráðasta. Litlu síðar sat stiga-
maðurinn fyrir bankastjóranum og
tók liðuglega aðra eins fjárupphæð
úr vörzlum hans.
Standard olíufjelagið sat fyrir
öllum vesturheimsmönnum fyrir
nokkrum árum, og hefir sfðan ár-
lcga tekið 50 milljónir dollara úr
vörzlum þeirra. Rockefeller gefur
skólum og kyrkjum í hvert skifti
dálftinn ,,kvóta“ af þessu fje mcð
sjer. — Einn rænir rfka og gefur
fátækum ; annar fátæka og gefur
ríkum, svo þeir sje ennþá fúsari á
að verja athæfið. Hvorugt er gott;
en hvort er verra ?
«- -x-
*
I nýprentuðum bankamálaritl-
ingi f Bandaríkjunum kemur nú
fram krafa um það, að afncma það
tryggingarfje, sem allir bankar hafa
að undanförnu orðið að afhenda
landsstjórninni. í þeirri ritgjörð,
sem hjer ræðir um, er svona kom-
ist að orði:
,,Congress má scmja og scmja
löggjafir til dómsdags, en þær koma
ekki að neinu haldi, nema þær sje
bönkunum geðfelldar. Sjerhver
peningamálalöggjöf vcrður bæði að
ná hylli bankanna sem vfsindaleg
og framkvæmanleg fyrirskipun, og
einnig að vera svo úr garði gjörð,
að bönkunum sje það hagfellt, að
fara eftir henni“,
Hjer er það hreinskilnislega ját-
að, að peningamönnum detti ekki
í hug að breyta eftir þeirri löggjöf,
scrn ekki sje þcim hagfelld, —
þingið megi gjöra svo vel og hafa
á höfðinu, ef því þóknist ekki að
hegða löggjöfinni svo, að auðmenn-
irnir geti hindrunarlaust haldið á-
fram að græða eftir vild sinni.
Þetta eru mennirnir, sem láta búa
til landslögin, en iðnaðarmenn og
bœndur fá öðru hverju að greiða
atkvæði um það, hverjir skuli koma
Iagafrumvörpunum á framfæri og
masa uin þau í þinghúsinu.
Bankarnir í Bandaríkjunum eru 4
þúsundir að tölu, en íbúatala lands-
ins í það minnsta 75 milljónir.
* *
*
Fyrir nokkrum vikum fór fram
eftirtcktaverð atkvæðagreiðsla í
einni borg Bandaríkjanna. Það
var þar samþykkt löggjöf, sem
gckk út á það, að draga úr aðsókn
unglinga á hina hærri alþýðuskóla
(High Schools). Fjöldi kvenna af
„hærri stjettunum,“—kaupmanna-
konur, lögmannakonur, o. s. frv.
— greiddu atkvæði með þessum
lögum. Frjettaritari nokkur gat
haft það upp úr einni þessari kaup-
mannskonu hvað það var, sem gat
valdið þessari einkennilegu hlut-
töku kvennanna.
„Nú, — er það ekki
svo scm
auðvitað," sagði kaupmannskonan,
,,að ef maður getur dregið ögn úr
þessu lærdómsfargani, þá verður |
hægra að
fá vinriukonur. Þegar
búið cr að troða þessari hærri
menntun í umkomulausar stelpur,
þá þykjast þær lángt of góðar til
þess að koma f eldhús, og rjúka
allar í búðir eða skrifstofur. Það cr
að verða hrcint ómögulegt að fá
vinnukonu og það er alit skólunum
að kenna. Það er ekki í öðrum
löndum verið að troða þessum ó-
sköpum í hvcrn krakka eins og
hjer er gjört,
þess vegna
cr
hvergi annar eins
hörgull á vinnu-
konum eins og hjer“.
Þarna er nú ljóslifandi dreginn
fram ,,tónninn“ f ríka hlutanum af
enska fólkinu hjcr í Iandi. Skyldu
þær ekki kannastvið raustinasum-
ar íslenzku stúlkurnar, scm hafa
verið í vistum hjá þvf ?
Þetta vaxandi menntunarástand
fátæka fólksins, sem getur notið
hinna ýmsu uppfrœðslustofnana
hjer í landi, veldur þvf, hvað eftir-
spurnin er alltaf mikil eftir innflytj-
endastúlkum, sem vilji vinna að
matreiðslustörfum og öðrum heim-
ilisverkum. Því meiri andlcg dáð
scm skapast hjá einstaklingnum
þvf erviðara veitist hoilum að vera
annara þræll í verkum eða hugsun-
um. Því ósjálfstæðara sem fólk er,
því auðveldara er drottnunargjörn-
um mönnum, að láta það dansa
eftir sinni pfpu í hverju sem vcra
skal. Það getur ckkert beizli jafn-
ast á við fáfrœðina, og enginn kraft-
ur slitið hlekki þrælkunarinnar,
nema skynsemin, þar sem hún fær
að njóta sín.
Hjer f Ameríku hefir. Islending-
um sjerstaklega verið hœlt fyrir
iðjusemi og löghlýðni, en þótt það
sje í sjálfu sjer mikilsverðar dygðir,
þá cr undir niðri meira last cn lof
fólgið í því hóli hjá cnska fólkinu,
sem vill gjöra sjer þessa kosti út-
lendinganna að fjeþúfu.
Vinnufólk getur auðvitað gjört
sfna vfsu gagnvart húsbœndum
sínum fyrir þvf, þótt það gjöri sjer
grein fyrir aldarandanum hjer í
Iandinu. Það er engum vafa bund-
ið, að góð vist er ómetanlega góð-
ur skóli fyrir hvaða stúlku sem
vera skal, en ekkert fremur fyrir
þær fátæku hcldur en þær rfku.
Án tillits til efnahags, þurfa þær
flestar á þvf að halda, að kunna að
meðhöndla sitt eigið heimili á full-
orðinsárunum. Klaufaskapur f
þeim efnum væri óafmáanleg van-
virða fyrir hverja húsmóður, hversu
vel sem hún væri að sjer í sauma-
skap, hljóðfæraslætti, ogöllumöðr-
um listum.