Baldur - 21.03.1904, Blaðsíða 1

BALDUR.
I.I. ÁR.
GIMLI, MANITOBA, 21. MARZ 1904.
Nr. 1 2.
Hugleiðingar.
‘i.
í lffi hcilla þjóða, hjeraða, sveita
og borga, ekki sfður en f lffi ein-
staklingsins, koma fyrir tfmabil,
scm cru nokkurskonar millibils-
ástand, scm mynda tfmamót eða
stefnuskifti. Stundum eru þcssi
tímamót f sambandi við andlcg
umbrot heildarinnar, scm annað-
hvort fyrir innri þörf eða utanað
komandi áhrif, er knúð til að
breyta um fornar venjur. Stund-
um bcr meira á þessum tfmamót-
um f sambandi við atvinnumál og
vcrklegar framkvæmdir, og eru á-
stæðurnar oftast hinar sömu og f
, fyrra atriðinu, en oftareru bylting-
ar f andlcgu og vcrklcgu ástandi
V samfara.
Íp Annað vcifið, allt frá þvf sagan
hefst, hafa þcssi tfmamóta tfmabil
komið yfir einstök lönd og þj(>ðir,
4^, eitt og eitt f senn, eða stundum
flciri f scnn, en aldrci gripið cins
vftt um sig og nú.
1 il þess að skilja cinstaklinginn.
vcrðum vjer að kynnast sálarlffi
hans. Til þcss að skoða og skilja
ástand eins lands eða hjeraðs, verð-
um vjer að kynnast öllum andans
hrcifingum og andans stefnum,
sem þar eru ráðandi á þeim tíma
sem um cr að ræða, og þcim á-
hrifum sem utanað koma frá þcim,
scm landið cða hjcraðið hcfir sam-
bönd við, andleg cða starfsleg.
Ef þctta er svo, þá leiðir af þvf,
að einstaklingurinn getur ekki skil-
ið sjáifan s:g nema með þvf að at-
^uga hvcrnig nágrannar hans eru,
°g þau áhrif scm þeir hafa á hann
°g hagi hans.
Ibúar eins hjcraðs gcta þvf ckki
skilið sjálfa sigogsitt ástand, nema
Þeir þekki strauma þá sem liggja
inn f þjóðlíf þeirra utanað frá. Ef.
þctta cr rjctt, þá eru heimsins mál1
orðin hvers einstaks hjeraðs mál,
að meiru eða minna leyti.
Mannlffið á hnetti vorum er að
verða meira og meira samgróin
heild, og engan einn part þeirrar
heildar er hægt að virða fyrir sjer
svo gagn sjc að, nema tckið sje
tillit til allrar heildarinnar.
Þó þessi hnöttur vor sje að eins
lftið sandkorn allrar tilverunnar,
þá cr hann partur hcnnar, ekki f
sambandi við hana, heldur óað-
skiljanlegur hluti hennar. Sumir
menn sýnast hugsa og tala eins og
þeir væru heimur út af fyrir sig,
án nokkurs sambands við þjóðlffið,
þenna heim eða alheiminn. Að
vfsu getur hver einstaklingur verið
smáheimur innan í öðrum heimum
eða heimshringum, en aldrci laus
við þá, utan við þá.
Frœðslan í alþýðuskólum þessa
lands, og kennsluaðferðin sem við
höfð er f þeim, stefnir öll í þá átt
að gjöra oss þetta skiljanlegt, og
bræða mannfjelagið saman f cina
fasta hcild, ef svo mætti að orði
komast. Þetta vita allir sem vinna
að kennslumálum í þessu landi,
cða á annan hátt kynnast þeim.
Inn í þennan aðalstraum liggja
flestir aðrir straumar mannfjelags-
hreifinganna, sjerstaklega f þcssari
hcimsálfu, að cinum stórstraum
undanskildum, scm ennþá hcldur f
gagnstæða átt, mætir þvf hinum
og myndar röst, eins og þcgar
straumar myndast mcðfram ncsi í
sjó cða vatni, og rekast svo hver á
annan fram af nesinu.
Þessi straumur er kyrkjumála-
straumurinn, sem er ólíkur hinum
í þvf, að hann er dreifandi.
Jeg ætti máske að staldra við,
og biðja um leyfi til að tala, af því
jeg ncfndi kyrkjumál. Það er bú-
ið að bfta það svo inn f fslenzka
alþýðu hjcr f landi, að ekkcrt, sem
lýtur að trúmálum, mcgi ræðast f
opinberum blöðum. Annaðhvort
cru þau mál álitin of hálcit, cða of
lftið viðkomandi mannfjelaginu til
þcss. Þar til liggja þau svör, að
ckkert, scm kemur mannfjclaginu
við, er of háleitt til að ræðast og
vera fhugað, ekkert málefni er of
háleitt til þess. Vitaskuld á jeg
við að þcssi málefni, eins og öll
önnur, sjc rædd á skynsaman og
hógværan hátt, í þeirn tilgangi að
skilja bctur mannlffið og tilveruna.
Menn virðast, almennt tekið,
ekki gjöra sjer grein fyrir hvað eru
trúmál, þcim hættir við að nefna
því nafni öll kyrkjumál undantekn-
ingarlaust. Það er sitt hvað trúar-
brögðin (átrúnaður og guðfrœði),
eða starfsemi kyrknanna, með sfn-
um áhrifum og afleiðingum.
Jcg hefi enga löngun til að ræða
trúmál í þessari grein, á þann hátt
að fara að vigta ein trúarbrögð á
móti öðrum, og fclla yfir þcim dóm.
Jafnframt skal jeg biðja menn
að athuga það, að til þess að ræða
dýpstu og þýðingarmestu málefni
mannfjelagsins, cr oft nauðsynlcgt
að koma við kyrkjumál. Meira
að segja, jeg vil halda því fram,
að enginn einstaklingur gcti fylli-
lega skilið sjálfan sig, fyr en hann
hefir gert sjer grein fyrir áhrifum
þeim, sem hann þefir orðið fyrir
frá kyrkju eðakyrkjum, ogþáheld-
ur ckki skilið mannfjclagið f kring
um sig njc út frá sjcr.
Mcð öðrum orðum, það cr ekki
hægt að athuga málefni mannfje-
Iagsins nema tillit sje tckið til trú-
arbragðaástandsins, því svo lengi
sem menn telja sig hafa einhver á-
kveðin trúarbrögð, og eigna þeim
áhrif, þá hcfir það mikla þýðingu
hvort þau trúarbrögð cru f sam-
ræmi við sannfæringu þeirra, sem
játast undir þau, eða ekki.
Allir vita ogviðurkcnna hve illu
hræsni almennt veldur, og telja
hana mcð verstu skaplöstum þegar
um einn cða annan einstakling er
að ræða. Þó hefir tvöfeldni í trú-
málum cnn dýpri og vfðtækari þýð-
ingu, en hræsni og tvöfeldni f al-
mennum málum hefir að jafnaði.
Til þess þvf að skilja sjálfa oss
og mannfjelagið f kringum oss,
þurfum vjer að athuga nákvæmlega
þá andlegu strauma er um oss
leika, og vakta allar hreifingar
mannfjelagsins, anda að oss þvf
bezta en blása hinu í burtu.
Hvernig oss tekst þetta, er mik-
ið undir þvf komið hvað hrcinskiln-
ir vjer erum við sjálfa oss, og ná-
ungann, og hvað Ijósa grein vjer
gjörum oss fyrir því sem fram fer
f kring um oss.
Eftirtökusamir um það sem fram
fer f kring um oss gctum vjcr ekki
verið, nema þvf að eins að vjer
hlustum á a 11 a r þær raddir er að
eyrum oss berast. Að kyrkja hug-
myndir og skoðanir mcð því að
hlusta ekki á þær, er þvf stærsta
syndin sem hægt er að drýgja gagn-
vart sjálfum sjer og mannfjelaginu.
Það er syndin gegn andanum, en
sú synd er aðallega drýgð á þrcnn-
an hátt.
1. Með því að vanrækja að
upplýsa sjálfan sig, og með þvf
gjöra sjálfum sjer örðugt, jaftivel
ómögulegt, að dœma rjctt um það
sem fram fer, og sjá hvaða stcfna
er hollust eða hefir mest gildi.
2. Með þvf, að taka að eins
þátt í mannfjelagsmálum f rfg-
bundnum klíkum, án göfgis cða
sannlciksástar.
3. Með því, að standa fyrir ut-
an allan fjelagsskap, sem ekki cr
lögákveðinn, láta sig ekkert mál
nokkru skifta, taka engan þátt f
hreifingum mannfjelagsins, nema
til að svala forvitni, eða hæðast að
þvf. Með öðrum orðum, takaekki
þátt í nokkurri andlegri starfsemi,
scm auðkenni manninn frá dýrun-
um sem skynsama veru.
Tvö scinni atriðin eru aflciðing
af þvf fyrsta, skeytingarleysi f þvf
að frœðast, athuga og skilja. * Á
þcnna þrenna hátt hamla mcnn oft
góðu málefni frá að irá framgöngu,
en hjálpa hjátrú, yfirgangi og rang-
indum í öndvegi, auðvitað óbein-
lfnis og óviljandi, að cins mcð and-
lcgri leti og sinnuleysi.