Baldur - 30.05.1904, Blaðsíða 2

2
BALDUR, 30. MAÍ 1904.
BALDUR
ergefinn útáGIMLI, Manitoba.
Kemur út einu sinni í viku,
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrírfram.
Útgefendur:
Nokkrir Ný-Íslendingar.
Ráðsmaður: G. TllORSTEINSSON
Prentari: JóHANNES VlGFúSSON.
Utanáskrift til blaðsins:
BALDUR,
Gimli, Man.
Verð á emáum auglýeiugum er 25 cenU
fyrir þumlung dálkslengdar. Afsláttur er
getinn á etœrri auglýeingum, eem birtaet í
blaðinu yör lengri tíma. Viðvikjandi
elikum afeiætti og öðrum f júrmálum blaðe
ine, eru meun beðnir að snúa sjer að ráðs-
manninum.
MÁNUDAGINN, 30. MAí. I9O4.
Þjóðeign
járnbrauta.
Borden og fylgjendur
hans hallast að stefnu
sósíalista.
Sfðastliðinn fiistudag, hinn 27
þ. m., var frumvarp hinnar cana-
disku stjórnar um að byggj?.
Grand Trunk Páciflc járnbrautina
lesið í þriðja sinni á þingi og sam-
þykkt með 105 atkvæðum á mót:
móti 59.
Loksins var andstæðingaflokk-
urinn orðinn svo aðþrengdur í
baráttu sinni gegn stjórninni i
þessu máli, að flokksforinginr
sjálfur, Mr. Borden,' gekk fram !
vfgvöllinn, og í langri og eftir
tektarverðri ræðu, lýsti yfir þvf
að hann ætlaði að halda fram ein
dreginni þjóðeign járnbrauta )
næstu kosningum, og gjöra það af
hólmgðngufeldi, sem flokkarni:
yrðu þá að bcrjast á.
Hver sem útkoman af þcssi
verður á endanum, má ganga a<
því vísu, að næsta kosningahrfí
verði stórt spor í uppfræðsluáttin;
til þess að láta kjósendurna rumsk
ast til meðvitundar um það, hvort
þeir vflja heldur að almennings-
nauðsvnjar sje á almenningsvaldi,
eða þeir vilja að almenningsnauð-
synjar sje á auðmannavaldi.*
Það má scgja að ,,neyðin kennir j
naktri konu að spinna,“ en þetta
spor er gott og glcðilegt fyrir alla
sanna þjóðvini, hversu súr bikar
sem það kann að hafa vcrið fyrir
andstæðingaflokkinn í Canada, að
neyðast til að stfga þetta spor.
Þetta er svo sem ekki f fyrsta
skifti í veraldarsögunni, að stjórn-
málaflokkur hefir slætt upp þá
plánka. sem flotið hafa frá millum
framfaramanna útá straum
tfmans. Þeir plánkar gjöra ’platt-
form’ andstæðingaflokkanna traust-
ust, og að þvf eru þeir vel komn-
ir, þegar þjóðinni jafnframt getur
orðið það að góðu.
Mr.Borden rekur rækilega í sund-
ur f ræðu sinni,hvernig frumvarp
stjórnarinnar sje vaxið. Eins og
menn vita áður, eru aðalhlutir
brautarinnar tveir, annar frá At-
lantshafi til Winnipeg, hinn þaðan
vestur að Kyrrahafi. Canadiska
þjóðin á að byggja og eiga austur-
hlutann, en á að lcigja G. T. P.
fjelaginu hann í 50 árí það minnsta
en G. T. P. fjelagið á að fá stjórn-
arstyrk til að byggja hinn hlutann,
og á svo að eiga hann algjörlcga
^jálft.
Hin nýsamþykkta löggjöf þessu
viðvíkjandi segir Mr. Borden að
fiýði þetta:
Að þjóðin bygyi 1900 mflur í
gegn um torrfærur að áustan, fyr-
r 76 milljónir dollara f það minnsta;
jái svo G. T. P. fjelaginu þann
aluta brautarinnar leigulaust í 10
ir en fyrir 3 prJsenta. leigu í 40
ír þar á eftir og annaðhvort haldi
wo áfram að Ieigja fjelaginu hann
til eigin umráða eða leyfa þvf full
afnot hans, ef þjóðin tekur við
honum f sínar hendur, i önnur 50
ir\ o.s.frv., o.s frv.
Að þjóðin standi í ábyrgð fyr-
>r I/4 af kostnaðinum við fyrstu
* Nú vonast Baldur eftir þvf,
að Kringla kerling fari bráð-
um að kannast við þennan
nýja kunningja, sósfalismus-
inn, á svip hans og látbragði,
þótt hún komi ^máske ckki
nafniuu fyrir sig fyrst um
sinn. Meira um það síðar.
1000 mílurnar, sem fjelagið á að
eiga fyrir vestan Winnipeg,
og borgi leiguna i. 4% ár af
þeim I/4 hlutum kostnaðarins fyrir
fjelagsins hönd, án þess að setja
fjclaginu nokkuð upp fyrir þennan
greiða þann tfma, sem þá er eftir
af hinum umræddu 50 árum; og
ábyrgist sömuleiðisi/4 af kostnað-
inum við það, sem þá er eftir vest-
ur að hafinu, en borgi 3 prósenta
í 7 ár af þeim 1/4 hlutum fyrir
fjelagsins hönd og leyfi svo fjel-
aginu að leggja leiguna fyrir næstu
þrjú ár við höfuðstój sinn, og hafa
öll þessi hlunnindi einnig án end-
urgjalds til þjóðarinnar þangað til
50 ára tímabilið er útrunnið.
Svona er nú fjárhagslega yfir-
bragðið á þessari löggjðf, og það
væri þó synd að segja, að þetta
væri ekki nægilega margbrotið til
að villa allflestum kjósendum
sjónir.
Mr. Borden bendir á það, að
stjórnin áskilur þjóðinni ekki afnot
af vesturpartinum, scm fjclagið
hefir í sfnum höndum, að 50 árun-
um liðnum, eins og hún áskilur
fjclaginu á austurpartinum, sem
þá kann að verða tekinn f þjóðar-
innar hendur. Mr. Ingram (con-
servative) gjörði við sfðustu um-
ræðu tillögu, sem fór fram á að
þessi jöfnuður á rjettindum fjelags-
ins og þjóðarinnar væri viður-
kenndur af þinginu, en frjálslyndi(l)
flokkurinn, þjóðarfulltrúarnir, ljetu
sig hafa það að fella þá tillögu
með sama bolmagni cins og allt
annað, sem minni hlutinn benti
þeim á. Það hcitir ekki að vera
auðvaldinu trúr og þjóðinni svik-
ull, að vilja ekki einu sinni láta
þjóðina hafa jafnmikinn rjett eins
og fjelagið, þá er óhætt að trcysta
Hkr. til að smfða yfir það nýgjörf-
ing.
Mr. Borden áleit, að þjóðin
væri mcð þessari löggjöf að undir-
gangast 9/10 af kostnaðinum við
þcssa brautarbyggingu, cg það
væri mikið spursmál hvort þjóðin
vildi ekki taka upp á sig f viðbót
þanri tíunda partinn, sem eftir
væri, og eiga svo allt saman sjálf
og stjórna þvf. Sumir vildu f það
minnsta undirgangast allan kostn-
aðinn til þess að þjóðin ætti alvcg
brautina, þótt aldrei nema hún
leigði hana fyrst um sinn, en fyr-
............
ir sina eigin persónu kvaðst
hann kjósa, að þjóðin byggði
brautina, œtti hana, og stjórnaði
henni sjálf, án þess að leigja hana
nokkru fjelagi.
Hann krafðist þess, að þingið
væri leyst upp og gengið til kosn-
inga, þvf hjer væri að ræða um
50% viðauka við hina núverandi
þjóðskuld, og það væri óhæfa að
leggja slfkt á upp á þingsins ein-
dœmi, að kjósendunum fornspurð-
um. Það gæti enginn sagt um
það mcð vissu, hvað vilji þjóðar-
innar væri, ef hann fengi ekki að
koma f ljós.
1 illaga sú, scm andstæðinga-
flokkurinn gjörði um það, að upp-
lcy* þingið, var vitanlega felld,
en þó með minni atkvæðarriun en
aðrar tillögur.
Seint í ræðu sinni lýsti Mr.
Borden yfir þvf, að hann gæfi
þeim, sem peningalega ættu hlut
að þessu máli, AuVöRUN um það,
að ef þjóðin tilkynnti
þ a ð m e ð atkvæðum s í n -
um við næstu kosnin?u,
að hún vildi ekki þessa
1 ö g g j ö f, þáyrði löggjöf-
i n n i b r e y 11 e i n s o g þjóð -
i n f y r i r s k i p a ð i, og hann
Ijetr hluthafa járnbrautarfjelagsins
vita, að þeir mættu ganga með
opin augum, að þvi, að svo kynni
að fara, og þjóðin væri siðferðis-
lcga úr allri sök, þótt hún ekki
stæði við samningana, sem stjórn-
in kynni að gjöra cftir að búið
væri að gefa þcim það til vitundar.
,,Ef canadiska þjóðin lýsir þvf
yfir í næstu kosningum,“ sagði
Mr. Borden, ,,að hún vilji byggja,
eiga, og stjórna frá hafi til hafs, þá
cr conservatívflokkurinn reiðubú-
inn til að fullnægja þeim þjóðar-
vilja, ef hann kemst til valda, Það
er fyrir þjóðina að scgja nú til.
Látum hana ákveða hvort stjórnin
á að eiga brautina cða brautin á að
eiga stjórnina“.
Mr. Fielding, fjárrnálastjóri,
hjclt langa ræðu frumvarpinu til
varnar, og ljct þess gctið, að þjóð-
eignastcfnan á almenningsnauð-
synjum væri vinsæl, og þær vin-
; sældir væru óðum að aukast, en
| hann staðhæfði, að það væri ekki
lennkominn tfmi til að innleiða
j þjöðcign járnbrauta f Canada.
Það er auðsjeð á orðum fjálmála-