Baldur - 01.03.1905, Blaðsíða 2

2
I5ALDUR, i. makz 1905.
GIMLI, ---- MANITOBA.
ÓllÁtí VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
HORGIST FYRIRFRA M.
IJTGEFKNDUR :
TIIE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COM-
PANY, LIMITED.
RÁðSMAðUR :
G. P. MAGNÚSSON.
'UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
BÆYJLIDTJ'iEÍ,
GIMLI,
XÆ-A.JSL
Vr«rð á smáum aug'ýsÍDp;um er 25 cent
y rir [viml ung dá' kslcngdar. Afs’átturer
gsSnn á stœrri auglýsÍDgum, sem birtast í
irlaðinu ytir lengri tíma. Viðvíkjandi
slíkum afsiætti og öð-um f jármálum biaðs-
ius, eru menn bcðuir að sniia sjer að ráðs-
rm vnninum.
MIðVIKUDAGINN, I. MARZ I9O5.
ZEX^iI ZETO!
Rjctt fyrir skcmmstu urðu heil-
miklar ræður um það í Ottawa-
þinginu, að nauðsynlegt væri að
svifta Bell-tclefónfjelagið ýmsum
þeim rjcttindum, sem þvf hafa áð-
ur verið veitt mcð kigum f þessu
landi, og gcfa svcitafjelögum tæki-
færi til að verjast yfirgangi þess.
:|ú’r Wilfried Laurierhvað sjerannt
um hagsmuni almennings, en
benti á að hjer væri um það að
ræða, að afncma líigvcitt rjettindi.
■— Ja, hvcr skollinn ! — Lögveitt
•
rjcttindi, hver árinn er það ? Jú,
það eru bara rjéttindi sem þing-
mcnnirnir í landinu hafa veitt með
lögum, af föðurlegri umhyggjuscmi
við Bell-tclcfónfjclagið, og sem cru
búin að gjöra það að svo mögnuðu
cinveldi, sumstaðar í Canada, að
það er orðið óþolandi. Ðg svo er
farið að tala um, að afnema eitt-
hvað af þessum rjcttindum, scm
því hafa verið gcfin f ríafni þjóðar-
innar, og af þjóðarinnar umboðs-
mönnum, — þingmönnunum ; —
og hvcrnig ætli það ætti'svo að
fara að því? Vjer errim ekki
kunnugir ákvæðum þessara sjer- i
stöku laga (frá 1 892), scm hjcr er I
um að ræða, og getum því cigi ^
sagt með vissu hvaða aðferðir eru |
nauðsynlegar til að breyta þessurn í
lögum, en af orðum Lauriers að
dæma, skyldi maður halda að góð I
ráð væru nú dýr. Vjer vitum samt
um eina aðfcrð sem mundi duga, |
til þess að ná,að minnsta kosti,ein-!
hvcrju af cinkarjcttindum fjclags-:
ins aftur f hcndur fólksins, og hún
er sú, að þjóðin kaupi þau af fjc-'
laginu fyrir þjóðarinnar peninga, j
— takið þið nú cftir, — kaupi af
fjdaginu f/rir þjóðarinnar þcninga1
einkarjettindi, sem þingmenn þjóð-
arinnar gáfu fjelagin í þjððarinnar j
nafni. Það er vfst enginn efi á j
því, að verði einhver af rjettind- |
um fjelagsins afnumin, þá verður !
þjóðin að borga skaðabætur, sem
er sama og kaupa rjettindin til
baka, og þá er komið í rjetta horf- j
ið fyrir fjelaginu. Það er einmitt |
þetta,_ sem ýms fjelög og einstakl- i
ingar cru að þreyta við, og það í!
stórum stíl, í þcssu Iandi, það er
að ná til sfn einkarjettindum frá
. ;
. þjóðmm f gegnum þing og stjórnir
j landsins, yfir scm flcstum atvinnu- j
j greinum og Iffsskilyrðum þjóðar-
innar, ekki ætfð til að eiga þau all-;
an þann tfma, sem einkaleyfislögin i
veita, hcldurtil þessað halda þeim j
þangað til þjóðinni cr orðið svo |
nauðsynlcgt að fá Jæssi rjettindi j
aftur, að hún ncyðist til að kaupa I
þau til baka fyrir ærna peninga.— j
Borgari, — kjósandi, athugaðu!
hvað umboðsmennirnir þínir -—j
þingmennirnir aðhafast, og athug-
aðu hvort kjósandinn, —húsbónd-j
i inn, er ekki mcira á valdi umboðs-
j mannsins, heldur en umboðsmað- j
j urinn á valdi kjósandans. Hvenær
j skyldi annars þessum hlunninda- j
j gjöfum linnaí þessu landi, og hvc- j
nær skal sá tfmi koma, að þing ogj
stjórnir losist við það ljúfa(I) starf, ;
j að gcfa fyrst og kaupa svo til baka j
| þau lffsskilyrði þjóðarinnar, sem
j þeim cr falið á hendur að annast ?
Það cr annars eftirtektavcrt hvað
fjelögin virðast vera slungin, cn
þingmennirnir sljóir. Ætli fjelög-
in kunni galdra ? Máske þau sjcu
eins og þcssir tröllmenn til forna,
sem bíjcsu eggina úr sverðum ó-
vinanna, — máskc þau blási áþing-
mennina? Jú, þau blása víst á
þingmennina einhverjum seiðblæ,
til þess að láta það ganga liðugt;
og það gcngur lfka liðugt. Lftum
á C.P. R.-einveldið í Manitoba,
sem þingið í Ottawa gaf fyrst og
keypti svo fyrir stórfjc, til þess að
hægt væri að lcyfa Northcrn Pa-
cific fjelaginu að lcggja brautir f
fylkinu, og þó hafði C. P. R.-fjelag-
ið þcgið að þjóðinni beinlfnis og ó-;
beinlínis, þvf sem næst al!t,cða al-
veg allt það fje, sem það brúkaði:
til að byggja braut sfna mcð, og
var þvf mcð þessu einveldi að cins:
verið að verja gróðatækifæri höfuð- j
stóls sem þjóðin hafði lagt til, en j
scm var náttúriega gcfinn fjclaginu ^
eins og siður er í Canada á þcssum
tfma. Ef hjer hcfði vcrið að ræða '
um það, að vcrja gróðatækifæri
höfuðstóls, scm fjelagið sjálft hcfði1
lagt til úr sfnum vasa til þcss, að i
leggja braut f gegnum land scm að
mestu var óbyggt, þá var sök sjer j
þó þvf hcfði vcrið gefið einvcldi
um stund, cn úr því þjóðin lagði
til fjcð, þá sýnist það ckki nein ó- ^
hæfa þó þjóðinni hefði verið áskil-
ínn rjettur til að dæma um það,!
hvcnær samkeppni við þetta fjclag
skyldi verða Icyfð, svo að hún los-
aðist við að kaupa þau rjettindi!
fyrir afarvcrð, áður cn sá dómur
yrði kvcðinn upp. — En nú fcr
það að lagast. — Lftum á Canad'-;
an Northern fjelagið, sern færáj
leigu frá Manitobastjórninni N. P.
& M. brautakcrfið, Mcm fylkið
keypti), í 999 ár, en það er eilífð
sú hin skemmri, með þeim skilyrð-
um samt, að fylkið megi taka við
umráðum yfir brautinni að 30 árum
liðnum,— eða þegar hjerumbil x /3 3
afeilífðinnier Iiðinn,ef hræðslafylk-
isstjórnarinnar við þjóðeign og
þjóðarumráð járnbrauta verður þá
farin að rjena svo, að hún vogi sjer
við að taka. Og ef stjórninni
skyldi ljetta fyrir hjartanu áður en
þessi 30 ár eru liðin, þá má búast
við að hún gæti fengið þessar
brautir frá fjelaginu aftur, en auð-
vitað mundi það kosta nokkra blóð-
pcninga; um það cr ekki að cfast,
þvf fjelðgin gcfa ekki það sem þeim
er gcfið.
Svo cr þá Grand Trunk ráðs-
mcnnskan. Þctta fjelag á að hafa
afnot af braut, sem byggð vcrður
á þjóðarkostnað austan frá hafi til
Winnipeg, og það f næstkomandi
50 ár,og ef fjelagið vill, í önnur 50ár
til, eða hjcrumbil 1 / tohluta eilifðar
hinnar skemmri, o: járnbrautar-ei-
lífðar, en lengur er ekki það leyfi
gefið, því á hundraðasta árinU hjer
frá býst Ottawastjórnin við, að það
renni upp ljós fyrir þcssari þjóð,
og að hún sjái þá að hún sje f fær-
um til að mcðhöndla sfna cigin
braut sjálf. — , ,Mikil cr trú þín
kona!“ Mikil cr trú stjórnarinnar
á vitsmuni þessarar þjóðar. En ef
að þjóðin skyldi nú vitkast á undan
stjórnínni, áður enþessi 100 áreru
iiðin, hvernig fer þá ? Nú, þá er
að kaupa rjettindin til baka, og
það getur stjórnin gjört, og stært
sig svo af þvf, að hafa losað þjóð-
ina úr ánauð. Svona cr sú vfs-
dómslega niðurröðun þcssara tfma.
— Ó !

Og svo til frekari hugleiðinga
má minnast á Ieiguna á fiskivfitn-
um í Canada. Þetta er alveg glæ-
nýtt mál, eins og fiskurinn úr vötn-
unum, og vfst eitt af þcim hclg-
ustu málum, af pólitisku tagi, sem
hreift hcfir vcrið f seinni tfð, cf
dæma skal afþvf,hvc þögulir stjórn-
arinnar stríðsmenn voru um það
við síðustu kossingar. Málið er
svona f fáum orðum : h’Icst .af
hinum helztu fiskivötnum f Canada
hcfir Ottawastjórnin leigt í 20—40
ár nokkrum mönnum, sem búa
víðsvegar úti um Canada, og liafa
vfst sumir aldrci sjcð vötnin sfn,
og leigan sem þcir borga cru 10
dalir! Það cr ekki á al'.ra vcgum
að vera svo nærri Ottawastjórninni
að þeim sje rjctthcilt fiskivatn með
morgunkaffmu, og vfst fcngi eng-
inn fiskimaður þessa kost. Eru
þetta annars ckki glcðilcg tfðindi,
þcgar Iftur út fyrir að fiskurinn sjc
að þverra í Winnipegvatni, sem cr
eitt af þeim vötnum sem ekki hcf-
ir verið leigt, svo almenningur viti,
— að mjnnsta kosti ekki suður-
hluti þess, og til hvcrs munu ná
þessir mcnn hafa fengið umráð á
þcssum vötnum ? Þcir eru fæstir
eða engir lfklcgir til að fiska þar
sjálfir, og hvar cr svo þeirragróði?
Gátan cr auðráðin. Þeir mega
Icigja þau aftur — (sum að eins
yissum fiskifjclögum], fyrir það fjc
scm þau vilja fyrir það bcrga, og
þcir geta gefið upp rjett sinn yfir
þessum vötnnmtil þjóðarinnar, áð-
STÆRSTA UPPLAG I BŒNUM AF
O^TsTTTnVÆ,
ZR^ZNTGKES,
SJBRLEGA VÖNDUÐ
Í’TJEITAOES.
MOODY and SON,
COR. MANITOBA AVE. AND EVELIN ST.,
WEST SELKIRK, MAN.
ur en tfminn er útrunninn, effólk-
ið væri orðið svo aðþrengt, að
nauðsyn bæri til að ná þcssum
rjcttindum til baka, en þeir myndu
ckki gj'ira það fyrir ekki neitt, það
skyldi enginn maður láta sjcr dctta
f hug. — Nei, þjóðin yrði hjersem
oftar að kaupa dýrum dómum lífs-
skilyrði, scm nú hafa verið gefin,
eða sama scm.
Það mætti búa til lcngri lista en
þctta af burtsóuðum rjcttindum
hinnar canadisku þjóðar, en þetta
er nægilegt íhugunarefni í bráðina.
Það cr satt, að það má oft koma
fram fljótum framkvæmdum af
ýmsu tagi, með þvf að styrkja prf-
vatfjelög til að takast fyrirtækin í
fang, mcð einkarjcttindum cðaöðr-
um hlunnindum, og getur það ver-
ið þjóðarhagræði, þegar það cr
sannað að rfkið, fylkin cða sveita-
fjclögin, gcti ckki meðhöndlað þau
fyrirtæki, eða cru ckki nógu fram-
takssöm til að meðhöndla þau, en
f þess konar tilfcllum þarf að brúka
meiri varúð og meiri umhyggju-
semi fyrir þjóðarinnar hagsmunum,
hcldur cn gjört hefir verið f sam-
bandi við framangrcind atriði, og
hcldur en tfðkanlegt hefir verið f
allmörgum tilfellum í seinni tfð.
Það er eftirtektavert, að það er
trauðla hægt að segja að ein stjórn,
frckar en önnur, sje sek um þessi
afglöp, heldur er það orðið svo að
scgja altítt, sjcrstaklcga á sfðustu
áratugum, að hinar ýmsu stjórnir
landsins leiðist út f citthvað af
þessu tagi, og sannar það glögg-
lcga, að bctra eftirlit þyrfti þjóðin
að geta haft mcð þingmönnum sín-
um og gjörðum stjórnanna, heldur
cn míigulcgt cr undir þvf stjórnar-
formi scm nú cr f landinu — sann-
ar að það cru ga'.lar á stjórnarform-
inu f Canada eins og vfða annar-
staðar, — sannar að rjetturinn til
að kjósa mcnn á þing cr ckki full-
nægjandi, heldur þurfa kjósendurn-
ir að hafa rjett og möguleglcika til
að halda þingmönnum á rjettri leið
eftir að þeir cru komnir á þing,
þurfa að gcta hafnað þcim gjörðum
þcirra, scm óheillavænlegar eru,
og viðtekið þær, sem heppilegar
eru, — þurfa að ciga „Rcfercn-
dum“ — atkvæðadóms. rjett, sem
viðauka við það stjórnarform scm
landið hefir, og sem hefir að vfsu
marga kosti til að bera, en þarf
náttúrlega endurbóta við, eins og
svo margt annað, eftir þvf sem
tfmar og ástand breytist.
San Fransisco liggja $500,000
f fiskibátum og öðrum veiðarfær-
um, og um milljón dollara alls í
Californfaríkinu. Mannfjöldinn,
scm veiðiskap stundar, cr talinn
2500 f borginni og 1500 annar-
staðar í rfkinu, og hin mesta fiski-
gnægð cr þar mcð öllum ströndum.
Allt um það hefir verð á fiski hækk-
að þar svo allt f einu, að laxpund-
ið hefir t. d. stigið upp úr 5 ccnt-
um f 25 cent. Allir geta skiiið að
það cru auðmannasamtök, sem
valda þessu, úr því ekki cr fram-
lciðsluskorti um að kcnna.
Fallegt er! Mcira af svo góðu !
Kannske löggjafarnir fari þá að
vakna.
IKZáPAN. Dag nokkurn
hafði kona Nasreddins skóIamcisG
ara þvegið kápu hans, og hengt
hana til þerris út f garðinn. I
myrkrinu um kvöldið sat Nasred-
in við gluggann á herbergi sínu og
kom auga á kápuna, þar scm hún
hjckk úti og blakti fyrir vindinum.
Hjelt hann þá að þar væri þjófur á
fcrð að stela ávöxtum, sókti boga
sinn, lagði ör á streng og skaut á
þjófinn. í þvf dimmdi cnn meir,
svo hann sá ekki kápuna framar,
hjelt hann þá að þjófurinn hcfði
flúíð, og Iagðist rólcgur til svcfns.
Þcgar hann vaknaði næsta morg-
un, hcyrði hann konu sfna vcra að
bölsótast yfir einhverju úti f garð-
inum, Iauk upp glugganum, lcit út
og spurði hvað á gengi. Konan
tók þá að skamma hann út og sagði
að hann hefði skotið gat á kápuna.
„Hvernig ferðu að láta svona,
kona!“ kaljaði Nasreddin út,
„þakkaðu guði fyrir að jcg var
ekki sjálfur í kápunni“.
TÆ AÐUR nokkur skrifaði
lækni, scm bjó til Patentmeðul, á
þcssa lcið : ,,í tvo mánuði hefir
konan mín notað meðalið yðar,
scm á að lækna hæsi, og nú heyr-
ist varla hvað hún segir. Scndið
þjer mjer tveggja dala virði f við-
bót, svo ugglaust sje að hún geti
ckkert talað.