Baldur - 04.03.1905, Blaðsíða 2

2
BALDUR, S. marz 1905.
fiALDUR
ER GEFINN iJT Á
GIMLI,
MANITOBA.
ÓHÁÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁKIn.
BÖRGIST FYRIRFRA M.
(ÍTGEFENDUR :
TIIE GIMI.I PRINTING &
PUBLISIIING COM-
PANY, LIMITED.
RáðSMAðUR:
G. P. MAGNÍ'SSON.
styðjast. Ef að eins væri litið á ’ orkusamara þjóðlíf — þjóðlff, sem
fyrsta tímabilið f sögu Canada, þá 1 þegar hefir náð töluverðum þroska,
gæti manni í fljótu bragði virzt og scm hcfir mörg skilyrði til að
eitthvað rjett í þessari skoðun. en:getaorðið eitt hið álitlcgasta og
þegar kemur fram yfir miðja 18. . farsælasta þjóðlíf sem hægt er að
öld, fara óðum að hverfa flestar á- j benda á, ef vel er á haldið, ogfjár-
stæður henni í vil, þvf úr þvf fer j glæfrasamböndum nokkurra fjelaga
þjóðfjclagið að færast í traustara ; og einstaklinga, með tilhjálp hinna
form en áður, og við landaskoðan- j ýmsu fylkisstjórna og sambands-
ir, fyr og nú, hefir það alltaf verið ! stjórnarinnar nú átfmum, ogfram-
að koma betur og betur í ljós, að j vegis, cr ekki leyft að ganga of
STÆRSTA UPPLAG I BCENUM AF
RAIEG-BS,
landkostir eru margir og stórfelldir.
En hinsvegar er það satt, að cana-
diska þjóðin hefir ekki vaxið að
fólk«fjölda með öðrum eins risafet-
um eins og Bandarfkin, allt fram
langt í því að spila landsins eigum
og landsins tækifærum úr höndum
þjóðarinnar, og inn í hendur nokk-
urra manna.
Það er ekki fyr cn eftir að Cana-
að þessum tfmum, og á þvf býst! da kemst undir brezk yfirráð (1760)
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
GIMLI,
TÆ_A.lsr
Verðásmáum auglýsingum er 25 cent
yripþ imlung dá'kaDngdar. Afslátlur cr
ged ín á stierri auglýgingum, sem birtast í
hlaðinu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
»1 í kum afsl.vtti og öðrum f jármálum blaðs-
i is, eru menn boðuir að snúa sjer að ráða-
m inninum.
jeg við að sumir byggi þessa skoð-
un um landkostaleysi og atorku-
leysi það, sem þeir fmynda sjer
ríkjandi f Canada. En fólksfjölg-
un í Bandarfkjum fram yfir Cana-
da stendur v/st í mjög litlu sam-
að þjóðin fer fyrir alvöru að þrosk-
ast, og að landið fer að hafa al-
menna þýðingu, lfkt og aðrir hlut-
ar Norður-Amerfku, fyrir þá sem
leituðu vestur um haf frá hinum
ýmsu löndum Evrópu. Ekk' svo
að skilja samt, að almennir inn-
1
m
-
T}
L
n
u
m
ÖI.
SJERLEGA YONDUÐ
^TT jRlsr_^_OE s.
MOODY and SON,
COR. MANITOBA AVE. AND EVELIN ST.,
WEST SELKIRK, MAN.
bandi við nokkra verulega ókosti
landsins, eða atorkuleysi lands- j flutningar frá Evrópu hafi byrjað j þar var að vaxa upp, heldur skap-
aði það, óefað, þáhugsun hjáfjölda
fólks að undir enskum yfirráðum
væri vont að búa, og því rendu
þeir vonaraugum til Bandaríkj-
anna, sem við skort eða áþján áttu
að búa f Evrópulöndum, og þang-
manna, nje heldur stjórnarfar í undir eins mcð enskum yfirráðum
landinu, eftir að kemur fram á öld- j í Canada, því framan af þvf tfma-
ina sem leið. Það eru tvær orsak- j bili er það mest megnis fólk af
ir sjerstaklega, sem jeg hygg að j brezku kyni sem þangað sækir,
sje undirstaðan undir þann mikla i ýmist frá Bretlandseyjum cða frá
mismun sem hefir orðið á veXti ensku nýlendunum fyrir sunnan
þessara nágrannaþjóða fram að
MIn\ IKUDAGINN, 8. MARZ 1905. : er óhyggilcg aðferð frönsku stjórn-
j arinnar við landnám í Canada, og
■j hin, sú meiri, er það athygli sem
þessu. Önnur, og hin áhrifaminni, j vildu segja skilið við ensku krún-
una þegar þessar nýlendur mynd-
Land og lýður.
Eftir
Einar Ólafsson.
II.
Canada.
a, B y r j u n a rs p o r.
í kaflanum á undan var stutt-
lega drcpið á það hvernig bygging
Amertku hefði haft þýðingu fyrir
fjölda einstaklinga og þjóðlíf ýmsra
landa, og var þar öll Norður-Ame-
rfka látin eiga ósleiftan hlut. í J
þcssum kafla skulum við taka Ca-
nada sjerstaklega til skoðunar,
ekki fyrir það að Canada eigi þar
meiri hlut að máli heldur en Banda-
rfkin, þvert á móti, heldur fyrir
það, að ætti Norður- Amerfka eftir
að hafa Ifka þýðingu eftirleiðis eins
og að undanförnu, þá cr líklegt að |
Canada komi cinna mcst við þá
síitíu, þar eð landið cr strjálbyggt
enn sem komið er, en Bandaríkin
vfðast nokkuð þjcttbyggð og al-
numin, og tækifærin fyrir nýja bú-
staði því rýmri f Canada heldur en
Bandarfkjunum.
Það þykir nú Ifklega sumum það
hálfgerð ósvinna að hafaalla Norð-
ur-Ameríku f einu númcri, þar
sem ræða er um mannfjelagslcga
þýðingu Ameríkufundarins, þvf
það hefir alltaf heyrzt, einkum
sunnan yfir iandamærin, að þcgar
ræða væri um landkosti, fram-
kvæmdir ogviðgang Norður-Ame-
rfku, þá væri Canada helzt ekki
takandi með f reikninginn, að hún
væri nokkurskonar útkjálki vcrald-
arinnar, sem litlu hcfði til Iciðar
komið, og sem lftils eins væri af
að vænta. Jeg veit ekfci með
vissu á hvaða kvarða þeir mæla
sem þessa skoðun hafa, og hún
Canada, ,,Loya!istarnir“, sem ekki | að stefndu þeir þegar gaf, en vör-
uðust Canada, sem nú var komin
undir ensk yfirráð. Það kom mál-
uðu Bandaríkasambandið, ogsögðu
sig úr lögum við England, og það
Bandarfkin vöktu á sjer seinni | er komið töluvert fram á 19. öld
hluta sfðustu aldar, og sem um leið ; þegar fcr að kvcða að innflutningi
dró athygli Evrópuþjóðanna frá j til Canada frá öðrum Iöndum.
Innflutningur til Canada hefir
samt fram að þessu verið lftiil í
samanburði v:ð innflutning til
Bandarfkjanna, en orsökin tii þess
liggur hreint ekki f skorti á land-
kostum, njc heldur mun hún liggja
f þvf, að stjórnarfarið í Canada
öðrum hlutum Ameríku um lang-
an tfma.
Landnámsmenn í norðaustur-
hluta Bandarfkjanna voru framan
af mestmegnis Bretar, en Iand-
námsmenn í Canada nærri ein-
göngu Frakkar, sem bjuggu undir
frönskum lögum, og var stjórnað í hafi verið svo miklu lakara heldur
frá P'rakklandi, allt þangað til B'ret-
ar tóku landið herskildi 1760.
en í Bandafylkjunum, að það
þyrfti að koma til greina, sfzt eftir
Margir af þessum frönsku land- J að kemur fram á 19. öldina,—Nei,
námsmönnum í Canada, komu afiÞað er að mfnu áliti alltannað sem
sömu ástæðum og cnsku Iandnáms- veldur þessum mikla mismun; það
mennirnir fyrir sunnan þá, komu er atburður sá sem kom fyrir f hin-
til að bætakjör sfn, ef lukkan væri
j mcð, þó sumir þeirra væru æfin-
! týra og hugarburða menn, en þá
um ensku nýlendum sunnan Cana-
inu ckkert við hvort álit þetta var
rjett eða rangt, þessi skoðun hafði
sfnar eðlilegu afleiðingar, og þær
hafa fyrir fákænsku sakir haldist
við vfða fram á þenna dag.
Bandarfkin voru náttúrlega á
þeim tíma ,,frelsisins“ land, og
höfðu marga kosti að bjóða bæði
hvað land og stjórnarfar snerti, cn
hið sama hcfir Canada haft að
bjóða undir ensku stjórnarfyrir-
komulagi í langa tfð, og aðaldrætt-
irnir í ensku stjórnarfýrirkomulagi
og bandarísku stjórnarfyrirkomu-
lagi eru svo svipaðir, og afleiðing-
arnar, hvað þessar þjóðir snertir
svo líkar, að það er varla gefandi
túskildingur á milli þeirra, þó ann-
að sje að nafninutil konungsstjórn,
en hitt að nafninu til lýðstjórn.
da fáum árum cftir að Canada Bæði formin hafa margt til sfns á-
komst undir ensk yfirráð, atburður
skorti enskt sjálfstraust og fyrir- ísem dró athygli Evrópuþjóðanna
hyggju, og þá skorti það scm þá í að þcssum nýlendum og um leið
varðaði mcstu, eins og á stóð,—þá j f‘ á öðrum hlutum Norður-Ame-
skorti fyrirhyggjusama og hjálp- I rfku, og sá atburður er hið svo
sama stjórn frá Frakklandi, en
Frakkar hafa aldrei kunnað að
byggja upp öflugar nýlendur, og
því varð landnámið í Canada, und-
ir þeirra yfirráðum svo magnlaust
og viðgangslftið, og um það leyti
sem þeim lauk, var að eins Iftrll
hluti landsins kannaður og örlitlar
spildur austur við hafið byggðar.
Mjer er ekki persónulega illa við:scm hafa komið út f sumum
Frakka, það er sfður en svo, nje i Islenzku blöðunum, um frfar bú-
hcldur dettur mjer í hug að scgja jarðlr I Canada, og það er vfst
kallaða ,,frelsisstríð“ þessara ný-
lenda (Bandarfkjanna). Jeg held
það sje engum vafa bundið að
,,frelsisstrfðið“ hafi verið hin
stærsta og öflugasta innflutnings-
auglýsing sem Bandaríkin hafa
gefið út, jeg held jafnvel að það
hafi verið enn kröftugra heldur en
gætis þó ekki sjeu þau óaðfinnan-
leg; þau eru bæði afleiðing mann-
legra tilrauna f menningaráttina;
þau hafa bæði dregið inn f sig
þekkingu og reynslu liðinna tfma,
og innan þeirra vjebanda hafa svo
aftur vaxið upp nýjar hugmyndir
um endurbætur á þeim sjálfum,
endurbætur sem vonandi er að
vcrði gróðursettar í tæka tfð, svo
hægt sje að segja með sanni að
löndin sem hafa þær, sjeu frelsis-
ins lönd, íorðsins ýtrasta skilningi,
stóru Dominion - auglýsingamar og að freisið þeirra verði ekki að
nokkrum mannsöldrum liðnum að
eins saga um ástand sem eitt sinn
var, en er þá horfið.
að afskifti Breta sje ætíð svo óað- | vafalaust, að þessi atburður átti Það var undir þessum kringum-
finnanlcg, að ckkert sje út á þau j mestan þátt f því að innflytjenda- stæðum sem „frclsisstrfðið1' skap-
að setja, cn með þá f huganum, j straumarnir úröilum áttum stefndu j að; að Canada hjelt áfram f líka átt
sem hafa þurft að sækja hingað ; Aestir til Bandarfkjanna sfðustu ár j og Bandaríkin, þó miklu hægfara,
til að fá sjer nýjan bústað, og með 18. aldarinnar og fyrri liluta 19. j og sjg undir framtfðina mcð
framtíð þcssa lands í huganum, ; aldarinnar, og byggði þar upp áj ýmsum framkvæmdum, sem boð-
finnst mjer að jeg vildi taka upp á örstuttum tfma afarfjölmenna og
mig þá ábyrgð að segja : Þökk sje j öfluga þjóð. Það var ckki cinung-
þjer Bretland að þú rændir Cagada is að ,,frelsisstríðið“ vckti almenna
frá Frökkum, og gróðursettir hjer j eftirtekt á þessu mikla vestræna
uðu stærri tfma, og stærri þjóð.
Stjórnarfarinu var smámsaman
breytt eftir þvf sem kringumstæð-
ur leyfðu og kröfðu ; hinir ýmsu
hcfir að mfnu áliti við lítil rök að | mögulcgleika fyrir öflugra og at- j landi og hinni þróttmiklu þjóð sem i landshlutar sem þá voru byggðir
fengu þingræðisstjórn, með ensku
sniði, menntamál, atvinnumál og
verzlunarmál færðust f endurbætt
form, Canadafylkjasambandið er
myndað 1867, og vilji maður svo
leggja fólksfjölgunarkvarðann áCa-
nada til þess að sjá hvernig þessu
hefir öllu reitt af, þá er það svona,
að fyrir rúmri öld, 1791, varfólks-
fjöldi Canada um 150,000 cn nú
um 6,000,000.
Það er satt að fóiksfjöldi Canada
er ekki mikill og vöxtur hans ekki
stór í samanburði við fólksfjölgun f
Bandarfkjum á sama tfma, og cf
kostir landsins ættu að dæmast
cftir fólksfjölda, þá mundu sumir
líklega kalla þá rýra, en fólksfjöldi
er enginn óyggjandi kvarði á kosti
nokkurs lands. Nei, kostir Canada,
eins og annara landa, hljóta að
liggja f þeim tækifærum sem ein-
staklingurinn og þjóðfjelagið hefir
til að lifa, þroskast og njóta tilver-
unnar, tækifærum sem landið sjálft
frá náttúrunnar hendi veitir, og
tækifærum þeim sem þjóðfjelagið
skapar og Icggur grundvöllinn til
með verklegum fyrirtækjum, með
fræðslustofnunum, og með stjórnar-
bótakröfum og stjórnarbótum þeg-
ar þcss gjörist þörf. Það eru mann-
legar þarfir og mannlegar tilfinn-
ingar sem takavcrður tillit til þeg-
ar ræða cr um kosti eða ókosti eins
lands, því það er fyrir mannlegar
þarfir og mannlegar tilfinningar að
hlutirnir hafa gildi fyrir manninn,
og án þeirra hafa hlutirnir ckkcrt
gildi, ogeru hvorki góðir cða vond
ir. Hvaða gildi hafa sólargcislarnir
fyrir steininn, scm við segjum að
sje mcðvitundarlaus ? Þcir vcrma
hann en hann veit ekki af þvf;
þeir leysa hann upp, en hann veit
ekki af þvf; og hvað hann snertir
mættu þeir þvf eins vel láta ógjört
að verma hann eða leysahann upp.
Jú, það eru mannlcgar þarfir og
mannlegar tilfinningar sem taka
vcrður til greina, og það er með
þctta í luiganum að jeg Ift yfir
þetta land, og reyni að mæla þau
lífsskilyrði sem náttúran veitir, og
þau velferðarskilyrði sem fólksins
starfsemi hcfir skapað og er lfklcg
til að skapa f gcgnum sfn atvinnu-
mál, sín uppfræðslumál og sfn
stjórnmál. (Framh.)