Baldur - 11.10.1905, Blaðsíða 3

--—' a
BALDUR ii. octób, 1905.
' '3
3
I hafa það eitt
.........1 ■• 1 11 I I ; I " ! 1 M " 1 1 ■" " 1 " " 1 ' I ' I • I I I ■ 1 I I 1 M I 111 11 I I I I ’ I T I I I I I I I ■ I I H I I I I ) ' I I I H I 11 1 I I I I II 11 I " I I I " ] ; I I t I I. ' IM I I !
íTfíítinWiít^iímtíÍifn^S'mYiirTiiriiííÍiiifiTfÍTÍiftitíífiix-irt^iifÍ
SgMWW hið sanna og
iM
Fríða.
SAGA EFTIR NORSKAN RITHÖFUND,
tílGURÐ SIVERTSON.
( Framhald. )
Hún hafði táldrcgið og hrygt móður sína, verið ótrygg
gagnvart sinni eigin þekkingargáfu og gagnvart ást siuni-
Ilfm hafði aðhyllst fjarstaeðuna af lftilmensku, hún hafði
fleygt frá sjer allri lffsbaráttu af kveifarskap, hún hafð:
af Ijettúð haft yndi af að hugsa um hann, sem engar
dýrri tilfinningar átti hjá henni, og skrautið og dýrðina—
sem hún þess utan aðra stiindina álcit hjegómlegt og
einkis virði. Ilún hafði látið hann, sem í raun rjettri
var hjartans vinur hennar, vera einmana og afskiftalaus-
an, sorgbitinn og yfirgefinn—hann, sem hún af fölskva-
lausri ást hafði Iofað að fcsta vonir sínar við og að bíða
eftir......
Hún varð hrædd við sjálfa sig og sfna eigin vesal-
mensku; hún var sokkin niður f reglulegt syndaflóð af
heimsku og hugsunarleysi!........Nú var Þorvaldur líka
í þessum bæ, cn við hvaða kjör? Þau voru að líkindum
erfið, þvf hann hafði ckki skrifað foreldrum sfnum.
Faðir hennar hafði stcmt stigu fyrir framför hans, og
að líkindum kastað honnm ofan á lægsta ’svæði mannfje-
lagsins. Þar háði hann nú baráttu fyrir tilverunni, lífinu
—meðan hún—já, á meðan hún væri að elta glaum,
glingur, og falska virðingu, eyða peningum f óþarft
skraut, glcðjast yfir kurteisisatlotunum sem að henní
streymdu á alla bóga, sækjast eftir hylli þess manns sem
hún í raun rjettri ekki elskaði. Nei, hún elskaði hann
ckki, en það sló hjegómagirnd hennar gullhamra að vera
tckin fram yfir aðrar af honum, sem svo margar stúlkur
óskuðu að ná f . . .. Hún hafði breytt svfvirðilega! Mcð-
an á þessari sjálfsrannsókn stóð varð hún vör við brjef frá
móður sinni, hana grunaði að hún mundi fá ávítur, cn
samt sem áður þreif hún brjefið upp mjög glöð, þvf nú
vildi hún gjarnan taka á móti umvöndun frá móður sinni.
Þetta brjef fullvissaði hana um það sem hún nú þegar
vissi, eða f öllu falli grunaði—það var enginn efi á þvf—
hún var komin fast að klettunum, en stóð þó ennþá úti
fyrir til allrar Iukku.
Brjcfið frá móður hennar var þannig:
,,Það er langt sfðan þú hefir skrifað, elsku dóttir mfn!
Hvers vegna skrifar þú ekki, þjer er þó kunnugt um að
jeg sit hjcr hcima og þrái brjef frá þjer! Þú huggar þig
máske með þcssu: ,,Ó, mamma veit að jcg er f góðra
manna umsjá og að mjer Ifður vel“.
Já, jeg vcit að f öllu ytra tilliti muni þjer líða vcl, en,
kæra Fríða mfn, móðirin hugsar um fleira en hina ytri
velmegun, hún hugsar líka, og það • mest, um hina innri
framför, um ungjurtarinnar andlega vöxt og viðgang. Jeg
vil ekki dylja þig þess, að mjer kom sfðasta brjcfið þitt
ókunnuglega fyrir sjónir, fanst það vera kaldara en clla,
og af þvf kcmst jeg að þeirri niðurstöðu, að framför þín
stefni í Þá átt sem smátt og smátt fjarlægir þig minni
lffsskoðan. Jeg er hrædd um að yfiskinið glcpji sjónir
fyrir þjcr, að þú finnir þar cfni sem að eins er tóm, og að
lffið sje drcgið upp fyrir þjcr með þcim tegundum af
ljósum og gljáandi litum, sem ávalt missa blæ sinn og
*ölna.
Enginn má byggja framtfðarvonir sinar á ævarandi sól-
skini og meðbyr, á skrauti og nautn; sú manneskja sem
á þcnna hátt reynir að umflýja alvöru lífsins, reynir að
gjöra lffið að leik, lendir f því Astandi að sál hennar Ifður
skipbrot. Fríða, jeg hefi komist að raun um að það kemur
tíðum fyrir að slíkur vermihússgróður visnar af fyrsta
vindblænum frá hinum kalda vcruleika,—og hvcrs vegna?
Af þvf ckkcrt andlegt mótstöðuafl er til, ckki persónu-
lcgt manngildi, ekkert sem hið innra cðli mannsins getur
stuðst við.
Þess vegna þarf að opna augu og hugsun unglinganna
nógu sncmma fyrir hættunni, sem stafar af þvf að treysta
um of á slíkar framtíðarvonir, slfka örvitadrauma,—því
það má ekki hugsa sjer þctta sem takmark lífsins.
,,Nei, takmarkið á að vera að tileinka sjer skoðanafestu,
og í sambandi við hin eðallyndu og góðu öfl að hefja
stríðið, eftir bestu getu, gegn hinum vondu vættum, sem
fyrir stafni að rffa niður og eyðileggja alt
fagra í mannlífinu. En nú skal jeg segja
þjer það, að stúlku á þínum aldri er mjög hætt við að
dæma rangt um alt þetta. Alt er látið eftir henni, smjað-
ur'og aðdáun veitist henni f ríkum mæli,—..........ungu
mennirnir eru einskær hæverska, þjónandi andar og dýrk-
andi englar. Löngunin til að vera glæsileg og geðjast
vaknar, sjónhverfingar koma í stað hinnar sönnu náttúru.
Konan hverfur bak við þann utanað lærða limaburð og
hegðan heldra kvennmanttsins, og tilveran verður á end-
anum ónáttúrleg að flestu leyti.
,,Jeg skal segja þjer, Frfða, sannur kvennmaður leggur
aldrei neina áherslu á að vera glæsileg; hefir enga ánægju
af þvf að sjá hópa af kátum snyrtimönnum fyrir fótum
sjer—nei, hún er bljúgt blóm, sem vex f skjóli við sinn
eiginn sakleysisbúning, eða þá f skugganum af mann-
gildi og alvöru hins þroskaða manns. Hún, alt að einu
og hann, cr sköpun með þeim eiginlegleikum og kröfum
að elska, en hún kastar ekki ást sinni á g)æ, djúp og ró-
leg bindur hún sig að eins við einn, djúp og róleg geislar
hún að eins gegn honum einum. Frfða, jeg tel víst að
þú hafir nú sjeð konur alveg gagnstæðar þeirri mynd sem
jeg hefi nú dregið upp fyrir hugskotsaugum þfnum,—og
jeg tel jafn víst að þú skiljir mig.
. . Jeg talaði við Gunnhildi í dag, hún er mjög hrygg
af þvf að vita ekkert hvernig Þorvaldi Ifður. Vesalings
pilturinn! Faðir þitin hefir !agt hemil á framfarabraut
hans. . . . Guð veit hvar og hvernig hann strfðir nú fyrir
Iffinu og láninu; baráttan getur orðið nógu hörð fyrir hinn
lftt rejmda ungling. Jeg óska og vona að hann «igri,
yfirvinni freistingarnar, og hins sama óska jeg þjer barnið
mitt, því þó þú máske vitir það ckki sjálf, þá stendur
lfka yfir reynslutfmi fyrir þig. . . . “
Já, nú skildi hún það, nú átti hú-t skerpta sannleiks-
viðurkenningu og samvitandi, vakandi vilja, albúin að
hefja baráttuna sem án als efa var í vændum.
Frú Berg varð þess brátt vör að Frfða hafði gert ó-
heppilegan afturkipp, og var hún alt annað en ánægð með
það, cn 1 jet þó ekki á þvf bera f bráðina, Að þvf er
Karl snerti, sýndi Fríða honum kurteisa nærgætni bland-
aða með burt vfsandi kulda. Þetta var alveg nýtt fyrir
hann, sem vanur var að bera sigur úr býtum í þessum
cfnum, og nú vildi hann sigra. Hann rcyndi alt sem
honum datt f hug, notaði allar sfnar listir, reyndi jafn-
vel að sýnast raunamæddur, en alt varð til einkis. Það
hlaut að liggja eitthvert lcj-ndarmál a bak við þetta.---
,,Hann hefir vcrið verslunarþjónn hjá föðurmínum“.
Alvcg rjctt, breytingm byrjaði einmitt þetta kvöld; en
þetta var hindrun sem lfklegt var að ryðja mætti úr vegi.
Iíann fór nú að grenslast eftir högum Þorvaldar með
miklum áhuga, og fjekk talsverðar upplýsingar hjá Viktor
til að byrja með.
L-eit sína byrjaði hann fyrst meðal verslunarþjónanna,
og hætti henni þegar hann fijetti að Þorvaldur vann við
ölgjörð; Þessár kringumstæður þckti hún frá’.eitt, en það
var hægðarlcikur að láta hana vita um þær. Skömmu
sfðar mintist liann á Þorvald, eins og af tilviljun. Hon-
um leið illa vesalings drengnum. Hann kvaðst hafa ásett
sjer að rjetta honum hjálpandi hendi, en því miður reynd-
ist það of seint, hann hefði gefið fýsnum sínum lausan
tauminn. Nú sem stæði væri hann ölgjörðarmaður hjá
Halvorsen kaupmanni, en næst áður hefði hann verið í
þvf argasta verkamannafjelagi sem til væri f bænum. Það
væri sorglegt að jafnnettt og gáfað ungtnenni skyldi eyði-
leggja sjálfan sig og framtíð sfna, en hvað á maður að
scgja—fiskimannssonur—það liggur lfklega f eðlinu.
,,Að hverju leyt-i hefir hann farið afvega?“
Jú, hann drakk, og svo ýmislegt fleira sem ckki er
hægt að segja f áheyrn kvenna.
-------— >>Var alt þetta cða nokkuð af þessu satt?‘‘
Spurning þessi kvaldi Frfðu ákaflega mikið. Auðvitað
gat þetta átt sjer stað, eins með hann og aðra, en hver
var orsökin? Ekki uppeldið, ekki lyr.diseinkunnirnr.
Nci, henni sjálfri og föður hennar \-ar um þetta að kenna
þvf ekkert annað en örvfnglan gat komið honum til að
breyta þannig.
Fn hvort sem þetta var satt eða ekki, þá var það vfst,
að hann var f ljelegri stöðu. Ástin og skyldan kriifðust
þess að hún rjetti honum hjálparhönd, en á hvern hátt?
Ilvcr ráðagjörðin rak aðra, en hundrað hindranir mættu
hverri einni. Að sfðustu komst hún þé að þeirri niður-
stöðu að ekki tjáði að horfa í hindranir, þvf hjer væri ekki
um neina smámuni að ræða, heldur um lán og lífsánægjn
margra manneskja. Hún býr sig þess vegna í snatri,
fer og finnur Halvorsen kaupmann og biður hann að tala
við sig undir fjögur augu.
Þetta einkennilega erindi hennar orsakaði tfðan hjart-
slátt og sterkan roða f kinnum, en hún mátti ekki hætta
við það, og byrjaði þvf hiklaust: ,,Mjer hefir verið sagt
að ungur maður, Þorvaldur Þorbjörnsson að nafni, vinní
hjá yður að ölgjörð; má jeg gjörast svo djörf, að spyrja
hvort þjer þekkið hann nákvæmlega, hvort þjer vitið
nokkuð um hegðun hans?
,,Hann hefir unnið hjá mjer mánaðartfma og jeg er
mjög vcl ánægður með hann/ hann er reglusamur og dug-
legur, scm er mjög sjaldgæft af mönnum f jafn lágri stöðu;
mín skoðun er, að hann verðskuldi bctri stöðu. Hvernig
hann hegðar sjer, veit jcg ekki, en jeg hefi ástæðu til að
ætla að hann hegði sjer vel“.
,,Mjer hcfir verið sagt að hann drekki'A
„Án als efa hefir yður verið sagt ósatt“.
,,Og að hann í ýmsu öðru tilliti hagaði sjer illa1',
,, Því trúi jeg ekki“.
,,Það gleður mig. Þorvaldur hefir verið verslunarþjónn
hjá foður mínum. sveitakaupmanni Rönning, en fluttí.
þaðan eftir eigin uppsögn.—Faðir minn reiddist við hann-
og gaf honum vondan vitnísburð, að svo miklu leyti að>
jeg veit, óverðskuldaðan.-—Getið þjer ekki, hr. Halvor- •
sen, hjálpað honutn eitthvað—útvcgað honum betrl
stöðu?“
,,Með leyfi að spyrja, eruð þjer dóttir Rönnings kaup-
manns?" ,
,J*“
,,Svo þjer eruð dóttir Kamillu Rönnings—mjer þykir
vænt um að sjá yður, og kona mfn mun gleðjast af að
mega heilsa yður.—En viðskifti fyrst. Jeg skal á ein-
hvern hátt hjálpa Þorvaldi; hann er vissulega gj5ður dreng-
ur—þjer megið treysta því“.
„Lcyfið mjer að þakka yður kærlega, hr. Halvorsen.
—þjcr gjörið góðverk, og jeg vona að hann reynist verð-
ugur trausts yðar“.
----------„En hvað þjer líkist móður yðar; konan míni
mun fagna yfir þvf að sjá yður—gerið þjer svo vel, þessæ
leið“.
„Ó, eruð þjer virkilega dóttir Kamillu Holths, velkom-
ið! hvernig líður móður yðar?“
„Jeg þakka, henni líður vel; en finst nokkuð einmana-
legt þegar jcg er ekki heima“.
,.Ó, einmitt það, er hún einsömul? ILvernig kunnið
þjet' við yður f þessum bæ?“
, ,Jeg þakka, vel; en nú langar mig heim“.
„Einmitt það; móðirin er ávalt best af ö!lum“.
,,Já, móðirin cr best“.
„Jeg hefi oft vonast eftir yður, Fríða; Jeg vissi nefnt-
lega um það að þjer voruð hjer; og eftir þetta heimsæk-
ið þjer okkur við og við; er ekki svo?“
„Jú, það cr ljótt af mjer-mamma bað mig um að gera
það, en......“
„Já-já, við skulum ekki minnast á það, konsúlsfólkið
hefir líklega—nú, sleppum þvf; en, eins og jeg sagði, mjer
þætti undur vænt um ef þjer hefðuð tfma, að þjer kæmuð
hjer við og við. Móðir yðar og jeg vorum á unga aldri
kunningjastúlkur og áttum margar skcmtunarstundir sam-
an,—sfðan er nú langt, og langir tfmar liðnir sfðan við
sáumst sfðast—en við höfum tæplega glcymt hvor annari.
En hvað þjer líkist henni!“
Þegar Frfða fór frá Halvorsens f þetta sinn, var unaðurv
friður og hreinleiki f huga hennar.
V.
Meðan Frfða og Þorvaldur voru stödd á þessum mis-
munandi lffsbrautum við svo afarólfk lffskjör; og tóku
framförum í þroskun og þrekraunum, sat frú Rönning
heima, kvíðandi og þráandi fregnir af þcim báðum. En
daginn sem við lftum aftur inn f viðkunnanlegu svefn-
stofuna hetinar, sjáum við hana glaða f bragði við að búa
sig til að fara að heimati, f þvf skyni að finna Gunnhildi
og flytja henni gleðifregnir, því nú hafði hún fengið brjcf
og kvfðanum var lokið. (Framh.)