Baldur - 21.03.1906, Blaðsíða 2

BALDUR 21. marz, 1906.
ER GEFINN ÚT Á
GIMLI, ----- MANITOBA
ÓHÁÐ VÍKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ÍÍTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
B-A-TLiTDTTtR,
GIMLI,
TÆYYT-T
Verð á smáam aiiglýeingum er 25 cent
fyrirþ'unlung dá kelengdar. Afsláttur er
gefian á atœrri auglýeÍDgum, Rem birtast j
btaðinu yfir lengri líma. VifH'í!<jandi
slíkurn afslætti og öð",urn fjánriálum btað ->
ine, eru monn beðuir að snúa sjer að ráðf;
manninum.

MIðVIKUDAGINN, 21. MARZ. 1906
Canada ætti að læra aí
Rússlandi.
Þó ómögulcgt sje, þegar þctta
er ritað, að segja hve yfirgrips-
mikil uppreistin á Rússlandi er,
og ennþá ómfjgulegra að spá
nokkru um það, hvaða stefnu hún
muni taka eftir þvf sem dagarnir
líða; eru þó hinar hryliilegu frjett-
ir, scm þaðan berast daglega,
nógu ákveðnar til þess að gjöra
manni fullljóst að Rússland er statt
á sögulegum tímamótum. Það að
við erum neyddir til að trúa þvf,
að ekki geti orðið nein þjóðar-
framför án þjóðarbaráttu, engin
dagrenning án nœturmyrkursins,
lætur lfka vonina falda gulli hið
dimma ský hörmunganna, sem nú
hvflir yfir Rússlandi. Væri það
ekki fyrir vonina um að upp úr
þcssu eymdakafi komi bráðlega
land með málfrclsi, frjálsum stofn-
unum ogtrúfrelsi, gætum við ekki
þolað að Iesa þessar voðalegu frá-
sagnir um eymd og glœpi, og
hefndir, sem berast okkur í þess-
um háif óáreiðanlegu frjettum,
sem gjöra þær enn þá óttalegri.
Lexían, sem Rússar eru nú að
gefa heiminum, cr áherzlua.trlðlð í
sögu Breta, Erakka og nærri allra
Evrópuþjóðanna; en það cr eins
og það sje dómur á mannkyninu
að afglöp og heimska einnar kyn-
slóðar skuli endurtakast í emnari.
Það kynni að vírðast fjarstæða að
benda á, að f hinu voðalega
ástandi Rússlands felist nokkur
lærdómur fyrir Canada; en hin
minnsta amhugsun Iciðir í ljós að
það eru starfandi öfi f okkar þjóð-
lífi, sem eru svo hættuleg fyrir
þjóðarfriðinn, að þau geta orsakað
mjög alvarlcgar afleiðingar, sjej
þau ekki brotin á bak aftur í
tfma.
Að sönnu lifum við ekki við
borgaralega og trúarbragðalega
kúgun líka þeirra, sem Rússland
verður að þola, en það er ekki
ómögulegt að við sjeum á hraðri
ferð f þá átt. Á sfðustu tuttugu
árunum hafa áhrif fjöldans stöðugt
farið minnkandi. Nú eru ekki
þíngfulltrúar þjóðarinnar óháðir
einstaklingar, — þeir eru aðeins
naglar í ,,fiokksmaskfnunni“.
Þjóðmálunum er ekki stjórnað af
fólkinu, heidur af þeim fáu sem
hafa yfirráðin innan fíokkanna,
Að mörgu leiti er stjórnarfar okk-
ar ekki annað en skugginn af
þjóðræði. Jafnvel innan ráða-
neytisins eru fiokkar og ldikkur,
og stundum er stjórnmálastefna
þjóðarinnar í raun og veru stefna
eins einasta fnanns. Ekki er
sjáifsagt að sá maður sje frarnúr-
skarandi vitur eða góður. Það er
alveg eins hægt fyrir forsætisráð-
herrann í Canada, þegar hann er
studdur og hvattur af óhlutvönd-
um ráðgjöfum, að vera keisari,
eins og það er fyrir Nikulás, þeg-
ar hann fer að ráðum þessa erki
óvinar frelsisins, — hins allra
helgasta Pobedinosseff. Sannar-
arlcga eru fleiri einvaldir en þeir
sem nefndir eru einvaldskonungar.
I tilrauninni til að koma fram
áformum sfnurn, neyddist ein-
valdsherra Rússlands til að grfpa
til ýmsra meðala, sem hver frjáls
þjóð hlýtur að mótmæla. Eitt
þessara meðala var að taka- fyrir
kverkar biaðanna. Og þó er það
mjög vafasamt hvort hægt er að
segja að við hufum blaðafrelsi, í
þcssu landi. Hin s'imu óheillaöfi,
sem hafa gjört það að verkum að
einstaklingurinn fær ekki notið
sfn f þingsalnum, hafa einnig or-
sakað undirgefni pólitísku blað-
anna. Flokkarnir ráða algjörlega
hvað sagt er f ritstjórnargreinum
blaðanna, að sárfáum blöðurn und-
anteknum. Hið viðbjóðslegasta
sýnishorn af smjaðrandi undir-
gcfni sem til er f Canada, eru
þessi blöð, sem eru aðeins partur
af pólitísku maskfnunni. Ofsókn-
ir þær, sem sá verður fyrir er
lætur í Ijósi sannfæringu sína, sem
óháður cinstaklingur, eru f sumu
tilliti ekkert betri cn það, sem á
sjer stað í rfki þvf. er við erum að
fordœma fyrir sitt stjórnaríar.
Sem annað doeini upp á fiokka-
stjórnarkúgun mætti minnast á
skattbyrðina, sem lögð er á bœnd-
urna. Landeigandi, sem á
yfir miljón ekrur, borgar ekki
cent til að viðhalda stjórninni;
en vesalings bóndinn, sem leigir
landið verður að bera alla byrðina,
til þess að fáir menn geti lifað í
óhófi. Væri það oflangt farið að
segja, að járnbrautafjelögin okkar,
mcð sfnum stjórnarstyrk, sem
nemur meiru en þvf sem braut-
irnar kosta; með sfnum skattund-
anþágum og hlunnindtim af ýmsu
tagi, sje mjög svipuð rússneska
aðiinum ? Eða, væri það úr vegi
að segja að áhrif aðalsins á Rúss-
landi á löggjöf iandsins, væru lítið
meiri eti áhrif auðfjelaganna eru
& löggjöf þessa lands ? Eða ef
það er nú sagt að dómarar Rússa
sje hlutdrægír og ranglátir, væri
þá ekki einnig hægt að segja að
við höfum heyrt, nú fyrir skemstu,
sakir bornar á hina einu miklu
stofnun, sem Englendingum og
Canadamönnum hefir ætfð verið
kennt að skoða sem óásakanlega
— dómstóla ríkisins ?
Þetta cru nú aðeins dœmi. Fleiri
tilfelli mætti nefna sem eru jafn
eftirtektaverð. Það er alveg satt
að við búum ekki við alveg sömu
tegund af harðstjórn eins og þá,
sem hefur steypt Rússlandi í ógæf-
una; en jafnvel undir okkar frjáls-
lega stjórnarfyrirkomulagi er til-
hneiging til einmitt þessara sömu
lasta, scm við erum svo fijótir að
sjá og fúsir til að fordœma hjá
öðrurn. Það getur ekki verið nein
hætta f þvf að sjá hvert stefnir og
að mótmæla því sem stefnir í
óheillavæniegar áttir. Við getum
ekki staðist við það f þessu landi
að láta fáa í'kða, og fjöldann hlýða
eins og þræla, jafnvel þó sá þræls-
ótti komi fram f dulargerfi og sje
nefndur flokksfylgi. Rússneski
herinn er ekkert annað en maskínu
pólitik áeðlilegu stigi. V;ð getum
ekki staðist við að hafa múibundna
ritstjóra, hversu hátt sem þcir
hrópa uin.það að þeir sje frjálsir,
á meðan þeir eru þó cn -bundnir á
flokksklafann. Við getum ekki
staðizt við að láta allan auð landsins
vera í höudum fárra afarstórra auð
fjelaga, því þaj-.scrn fóíkið finnur
ekki til neins eignarrjettar þar er
engin þegnhollusta. Hvarsem harð
stjórn er, hvort heldur hún er
boraraleg eða trúarbragðaleg, þar
verður áreiðanlega uppreist fyreða
siðar.
Alvarlegasta og versta hliðin á
Rússncska frelsisstrfðinu er þó sú
að þeir sem eru að hrópa um frelsi
eru alls óhæfir til að meðhöndla
rjettindi frjálsra borgara. Þcirn
hefir verið haídið f þekkingarlcys;
af. ásettu ráði. Það cr máski ekki
tuttugasti hver maöur, sem kann
að lesa eða skrifa, og þekking þeirra
er að líkindum mælikvarði menn-
ingar þeirra. Sýnist nú ekki svo
að með frjálsu stjórnarfari sje nauð
sýnlegt að þröngva fólkinu til að
menntast, ef það gjörir það ekki
án þeís —þ. e. lögleiða ,,compuls-
ory education?“ Ætti það ekki
að veraþannig, að f þeim hjeruðum
sem einga skóla liafa, ætti ekki að
veita neinn atkvæðisrjett ? Með
hverju öðru móti eigum við að
vernda frclsi þjóðarinnar? Þegar
við tökum til greina þann fjölda,
sem flykkist inn f landið frá Evrópu
rfkjunum, þásjáum við hve afar-
nauðsynlegt er fyrir okkur að brúka
talsverða varúð f þvf að veita
mönnum borgararjettinai. Við
gj'irðum samt enn betur með því
að heimta að alþýðuskólar væru
stofnaðir í hverjurn krók og kima
landsins, svo að hver einasti mað-
ur sje hæfur til þcss að beita valdi
því, sem frjálsum borgara bera að
bafa.
*
Ofar.prcntuð grcin er tckin úr
Sa,
blaðinu ,,Western School Journ- ■
al,“ sem er nýbyrjað að gefa út fi
Winnipeg, af ,,The Western
School Journal Company“. Fje-
lagið samánstendur af kennurum
að eins, og á að vera menntamála-
blað eingöngu. Fimm menn eru
í ritstjórn þess og eru það ein-
hverjir hitiir fiemstu kennarar
fylkisins, enda munu margir kann-
ast við þá. Þcir eru þessir : F.
H. Schofield, Winnipeg; D. M.
Duncan, Winnipeg; W. A. Mc
Intyre, Winnipeg; E. Burgess,
Manitou og A. S. Rose, Brandon.
Blaðið kostar $1.00 urn árið, og
kemur út 10 sinnum á ári. Áskrift-
ir skulu sendar til Geo. Young,
Portage La Prairie. Það er ástæða
til að ætlast sje til svo mikils af
útgefendunum, að blaðið ætti að
vera keypt af hverjum kennara
fylkisins, að minnsta kosti.
Ritgjörðirnar f þessu fyrsta
númeri bera það með sjer, að höf-
undarnir skilja stöðu sfna sem
kennarar; skilja að verksvið þeirra
er stórt; að staða þeirra útheimtir
meira en að kenha hinar fyrirskip-
uðu námsgreinar eins og dauðann
bókstaf, sern ekki standi í neinu
sambandi við virkilegleika lffsins.
Þeir skilja að námsgreinarnar eru
ekki takmarkið sem menntunin
stefnir að, heldur aðeitis áhöld til
þess að starfa með að takmarkinu,
en að takmarkið sjálft er menning,
eða með öðrum orðuin það, að
gjöra nemendurnar að nýtum lim-
um á mannfjelagslíkamanum. Það
er til dœmis ekki nóg að vita sögu
Englands. Maður þarf að skilja
hana. Maður þarf að skiija frels
isbaráttu þjóðarinnar, sem saman-
hangandi þjóðmenningarkeðju, er
hafi leitt af sjer hið núverandi
ástand þjóðarinnar; s,kilja að viss
afglup hafa leitf af sjer vissa ógæfu,
og að afglöp af sömu tegund í nú-
tfðinni muni því hljóta að leiða af
sjer sömu tegund af ógæfu. í
stuttu máli: maður þarf að skilja
fortíð sína, til þess að færa sjer f
nyt það sem sagan sýnir að hefir
haft blcssun í fur mcð sjer, og
forðast það sem hún sýnir að hefir
haft bölvun f för með sjer. Á
þennan hátt og engan annan er
menning í því að vcra vel að sjer
í sögu, og áþennan hátt þarf mað-
ur að lesa, ekki einungis sögu
sinnar cigin þjóðar, heldur líka svo
inargra annara-þjóða sögur, sem
maður getur kornist yfir að lesa;
ekki einungis sugu fortíðarinnar
heldur einnig sögu r.útfðarinnar.
Maður þarf að vita hvað er að
gjörast í heiminum f kring um mann
og láta það koma sjvr r/ið\ þarf
að sjá hvað gott er, og hvað vont,
f fari annara þjóða og ,,.skgggn-
ast svo um sína sveit“.
Það er f þessum anda, sem höf-
undur greinarinnar hjer að ofan
hefir skoðað ástandið á Rússlandi,
og það er f þessum anda, scm
hver maður á að skoða það, og
nota svo þá þekking, er sú skoð-
un hefir veitt manni, sem vopn
f þavfir frelsisins, hvar sem maður
nærtil, þvf „jafnvel úrhlejckjunum
sjóða má sverö, í sannleiks og
frelsisins þjónustugerð11. Alit of
margir lesa hinar hryllilegu frjettir
frá Rússlandi eins og þeir mundu
lesa spennandi skáldsögu; eins og
þeir hafi enga greinilega meðvit-
und um hinn voðalega virkileg-
leika þeirra, og því síður að þeir
láti sjer detta í hug að nokkuð sje
af þeim að læra; en það vekur
manni stórar vonir að heyra og
og sjá, að þeir menn, sem eiga að
annast uppfrœðslu hinnar utigu
kynslóðar þessa lands, ekki einasta
lesa og skilja, (þvf það cr ekkert
sjerlegt við það) heldur lfka að
þeir þora að segja opinberlega
hvað þeir hafa fengið út úr þeim
lestri, þó það sje ekki í samræmi
við það sem auður og völd vildu
láta þá segja. Þegar þessir menn
láta jafn djarflega til sín heyra um
lesti síns þjóðfjelags, þá er hægt
að vonast til þess, að hinir lítil-
sigldari meðal þjóðarinnar fái djurf-
ung til þess að sigla í kjölfar
þeirra, f staðinn fyrir að lát'a ber-
ast með straumi vanans og heimsk-
unnar. Það þarf ekki að segja
mönnum að pólitfkin sje ,,rotin,“
það er á hvers manns vörum, —•
þegar húsbóndinn (pólitfski) heyr-
ir ekki til. Það þarf ekki að segja
mönnum að fje almennings sje
bruðl?.ð i auðfjelögin, því þeir vita
það. Það þarf ekki að segja þeim
að auðfjelögin ráði að mildu leyti
lögum og lofum ílandinu, því þeir
skilja það. Það þarf ekki að segja
þeim að flokksblöðin lifi á því að
ljúga lofi á sinn eigin flokk, og
lasti á andstœðingaflokkinn, þvf
menn *ru sfkvartandi um það, að
það sje ekki hægt að henda reiður
á því, sem þau hafa að segja um
landsins mál. Ekki gct jeg samt
stillt mig um, að sk)/ggnast núögn
um mfna sveit, í sambandi við
þetta atriði, og setja hjer svolítið
sýnishorn ai vcstur-íslenzku blaða-
ófrelsi. Jeg vil samt láta þess get-
ið að þó sýnishornið sje tekið úr
Heimskringlu, þá er það ekki af
þvf að jeg álíti, að það blað sje
þrælbundnara f pólitík hcldur en
Lögberg, því þessi blöð eru eins
og hver önnur flokksblíið í land-
inu, aðeins áhöld þeirra flokka,
sem halda þeim við heldur af því
að B. L. Baldvinssyni hefir tekizt
að búa til svo sláandi og smellið
dœmi, að það hlýtur að vekja eft-
irtekt hvers þess sem gaumgæfi-
lega les 2. sfðuna í 19. númeri
þessa árgangs. Hann er þar sem
sje að ávfta St. G. Stephansson
f’yrir kvæði, sem hann (St. G. St.)
han sent blaði sfnu, en sem B.L.B
var ekki nógu kurteys til að birta
f blaðinu með áminningunni.
Hann segir, að kvæðið (sem al-
menningur hefir ekki sjeð) sje
„ofstækisfull og algjiirlega óverð-
skulduð skamma-brýgslyrði um
það sem hann (St. G. St.) nefnir
afturhaldsflokkinn í Alberta,“ og
svo gjurir hann yfirlýsingu 'um af-
stuðu Hkr. gagnvart svona ,,pró-
du-kti“. Hann segir : ,,En jeg
læt hjer með bæði hann og aðra
vita, að Heimskringlu er ekki
haldið út til þess, að flytja órök-
studdan og alls óverðskuldaðann
skammaþvaítting frá St. G. Steph-
anssyni eða öðrum, um neinn