Baldur - 18.07.1906, Blaðsíða 2

I
BALDUR, 18. jtfLl, 1906.
GIMLI,
MANITOBA
OIIAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁKIð.
BORGIST FYRIRFRA M
hagkvæmasta áhaldið til að við-
halda fátæktinni. Maður verðar í
fyrstunni hálfhræddur um að mað-
ur hafi lalað af sjer, með þvf að
scgja, að , ,ovcrproduction“ (of
mikil framleiðsla !) sje hagkvæm-
asta áhaldið til að halda fátæktinni
við, cn þegar maður athugar það,
að nærri öll framlciðslan gengur til
nokkurra manna, og hinir fá sjald-
an meira en þeir þurfa til að lifa
unglingar og börn f þúundatali,
allt frá 16 ofan f 6 ára að aldri.
í nútfðarverkstæðunum með sínar
margbreyttu vinnuvjelar-geta ungl-
ingar og börn oftafkastað einsmiklu
„Flest af þessum börnum voru I aður verzlunarstjett. Vcrkið sem
við spunavjelar, og áttu að hnýta sá hópur vinnur er að vfsu þarfiegt,.
saman þræðina sem siitnuðu. Þau
gátu ekki setið við vinnuna, held-
ur urðu þau að vcra á sífeldri ferð
og fullforðinn maður; og svo cru : fram og aftur til að gá að snældun-
þau sett í stað fullorðinna manna, | um. Hávaðinn í vjelunnm var
af því þau fást fyrir minna kaup- j svo mikill, að ekki var hægt að
gjald, sem þýðir meiri ágóða fyrir
verksmiðjueigandann. Barnið er
þannig komið í samkeppni við
af á degi hverjum, þá fer maður [ föður sinn fyrir ágirnd húsbóndans,
ÚTGEFENDUR:
TIIE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
- LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL HLAðSINS :
C3-TTÆ3LX,
að sjá sannleikann I þcssari stað-
Verð á smáum auglýsin^um er 25 cent
fjrirþumlung dá’kslengdar. AfaJáttur er
gefinn á atrerri auglýaioínim, 8*m birtast j
blaðinu yfir lengri tíma. V.ðvíkjandi
slíkum afslætti og öðrum fjármálum blaðs-
ina, eru mena beðnir að anúa ajer að ráð«
manninum.

MIðVIKUDAGINN, I 8. JtjLí. 1906
„Neyðin kennir naktri
konu að spinna“.
hæfingu.
Ef allir vinnufærir menn f hcim-
inum hjálpuðu til að framleiða
það sem heimurinn þarf til að
framlciða allar algengar lffsnauð-
synjar, þá þyrfti hver maðar ekki
að vinna stórt yfir 2 ý-j til 3
klukkutfma á sólarhring. En í
stað þess að allir vinni, vinnur að-
eins nokkur hluti fólksins við að
framleiða það sem heimurinn þarf,
og leggur til þess frá 8 til 16
klukkustundir af hverjum sóiar-
hring,eða oft allan tfmann sem það
ekki brúkar til svefns. A hinu
leytínu er hópur manna, sem á
áhöldiri sem unnið er með, eða
landið sem unnið er á, og gjörir
ekki annað en að taka við afrakstr-
inum af vinnu hinna, og seljahann
í hendur ógurlcgs grúa af fólki
sem kailast verzlunarstjett, og
sem lifir á þvf að útbýta varningn-
um. I þeirri stjett em hundruð
þúsunda af fólki heiminn yfir,
sem ekki þyrftu að vera þar ef út-
býtingin > væri reglubundin, og
framkvæmd með tilliti til hags-
muna fyrir mannfjeiagsheildina-—-
hundruð þúsunda, sem verða að
alast á framieiðslu annara, í stað
þess að framleiða sjálfir það sem
þeir þurfa, og stytta með því
vinnutfma þcirra sem að framleiðsl-
unni vinna.
Svo eru förumenn og fátækl-
ingar, sem enga vinnu fá, af þvf
þeir fáu sem vinna, og framleiða
þó oftast meira en heimurinn
þarf til að uppfylla þarfir sfnar,
vcrða að vinna svo langan tíma á
hverjum degi, til þess að fá það
kaup scm þeir þurfa til að lifa af,
að líeiri komast ekki að vinnunni;
og svo segja menn að flækingar
sje flækingar af því þeir nenni
ekkí að vinna, þar sem orsökin er
þó langoftast hjá iðnarfyrirkomu-
iaginUjSem geldur svo lítið kaup,að
þeir,sem að vinnttnni komast,verða
að vinna ailan daginn og nokkuð af
nóttunni með, til þcss að ná þeirri
kostnaði, kaupi, verkfæraeiðslu og launaupphæð, sem þeir þurfa sjer
öðru, $48,000,000, sem gefur því; til viðurværis, en framleiða þá
$4,coo hreinan ágóða fyrir hvern j líka um leið oft og einatt meiri
einasta mann scm hjá því vinnur. | varning cn heimurinn þarf trtcð
Af þessum dæmum geta menn J—varning sem gengur til verk-
(Niðurlag).
Það var bent á það f fyrri hluta
greinarinnar, að verkamaðurinn
væri látinn borga fyrir það með
margra daga vinnu sem hann
gctur sjálfur framleitt á einum
degi—að hann væri, með öðrum
orðum, rændur meirihlutanum af
sfnu rjettmæta kaupi. T,d.: Stál-
steypusambandið (Steel Trust) í
Bandaríkjunum hefir í sinni þjón-
ustu 125,000 manns. Árstekjurtil
útbýtingar milli hluthafa þessa
sanibands, að frá dregnum öllutn
kostnaði, ksupgjaldi og verkfæra-
sliti, eru $125,000,000, sem sýnir
að gróðinn, sem sambandið hefir
haft af hverjum cinum af þessum
125,000 vinnumönnum sínum,hcf-
ir verið $ioco.
Standard Oil-fjelagið hefir í
sinni þjónustu $12,199 manns, og
fær árstekjur til útbýtingar tnilli
hluthafa, að frádregnutn öllum
og útbolar honum oft frá vinnu.
Og á meðan landslög leyfa að láta
börn vinna á verkstæðum, eða á
meðan verkamannasamtök eru
ekki nógu sterk til að koma í veg
fyrir það, taka börnin vinnuna af
þeim fullorð'nu, þvf á meðan ekki
er um annað að velja en annað-
hvort algjört atvinnuleysi fyrir
fjölskylduna, eða það, að láta bt'irn-
in vinna, sækjast fátækir foreldrar
eftir vinnu fyr:r börnin í verk-
stæðunum, og hjálpa þanttig til að
snúa því fyrirkomulagi við sem
náttúran hefir sctt, en scm auð-
kýfingurinn virðir að vettugi þegar
auðlegð er upp úr þvf að hafa.
Til skýringar við þetta skal
hjer tekinn kafli úr frásögu eftir
Elbert Hubbard, þann scm skrif-
aði hið víðfræga ,,Message to
Garcia“; hann er svona :
,.Margir af blökku þrælunum
náðu háum aldri og Icið oft þolan-
lega vel. En Iitlu þrælarnar í
verkstæðunum í Suður-Carolina
gcta aldrei þroskast og orðið að
mönnum og konum. Það eru
engar skýrslur fáanlegar frá þess-
um verkstæðum um það,hvc marg-
ir unglingar dcyi þar; eigendur
verkstæðanna hafa komið f vcg
fyrir allar tilraunir til að komast
eftirþví; en mfn skoðun er sú, að
í mörgum verkstæðum deyi allur
þorri þessara unglinga áður en
þeir hafa vcrið þar fjögur ár. Það eru
litlar líkur til þess.að þeir gcti lifað
mikið lengur, og er það álit mitt
byggt á athugunum æfðra lækna,
sem hafa stundað sjúklinga í
grcnnd við þcssi verkstæði.
,,Drengir og stúlkur.sex ára og
þar yfir.vínna á þessum verkstæð-
um. Vanalcgur vinnutími er frá
talast við, og inni á milli vjelanna,
með sinn hávaða og skark, hljóp
þetta smávaxna vinnufólk fnm og
aftur, og hnýtti sarnan þræðina
jafnóðnm og þeir slitnuðu.
,,Af hávaðanum, og af þvf að
horfa stöðugt á hjólin á flugaferð,
verður taugakerfi þessara unglinga
á fáum mánuðum magnlftið. Þeir
h;etta að hugsa og tilfinningin
sljóvgast; ntinnið hverfur eins og
vonin, og börn þessi missa löng-
unina til að leika sjer óg skoða
náttúruna í kringum sig. Þau
vinna eins og vjelarnar, oglfkams-
kraftarnir eru svo veiklaðir að þau
vita varla af sjer“.
Svona er þá stuttleg lýsing af
einum hópnum sem vinnur til
þess að anttar hópur geti lifað f
iðjuleysi og allsnægtum, og sem
um lcið ncyðist til að vinna og
vera orsök f þvf, að aðrir v e rð i
að 'ifa f iðjuleysi og a 11 s 1 e y s i.
Fokkarnir eru þá svona í stuttu
tnáli sagt:
1. Einn hluti fólksins, og þar
á meðai fjöidi unglinga og barna,
vinnur nálega alla tíma æfi sinnar
nema á meðan það sefur, og fær
að svo miklu leyti sem það gengur
út á það, að gjöra fólki hægt fyrir
með að ná til varningsirts; en sá,
hópur er allt of stór, eins og
mönnum verður skiljanlegt þegar
menn Ifta yfir stórborgirnar; og
afleiðingin af því eru eilff verzlun-
arhrun, þar sem hver dregur ann-
an ofan f ógöngur og vandræði.
Borg irnar eru eins og iðandi
mauraþúfa, og ’businessið', sem
þar er rfkjandi, er að mcstu í því
fólgið, að einn reynir að toga út úr
öðrum cins mikið og hann getur—
það er að segja, reynir að fá eitt-
hvað fyrir ekkert, þvf f þvf er
gróðinn innifalinn; og allur þcssi
sægur af verzlunarmönuum verður
að lifa á framleiðslu annara, þvf
þó þeir vinni oft mikið, og eyði-
leggi sig stundum á hcilabrotum,
þjarki og áhyggjum, þá framleiða
þcir ekkert, heldur meðhöndla
það sem aðrir fratnlciða, og verða
að lifa á þvf, að koma þvf út fyrir
svo hátt verð, að þeir hafi að
minnsta kosti uppeldi sitt úr þvf,
og helzt margfaldan gróða. í
þessa stjett sækjast flestir cftir að
komast, þvf það er sæmilega ffnt
að tilhcyra henni, og þeir scm
ekki hafa fjármagn til að eiga
verkstæði, og láta marga mcnn
vinna fyrir sig og framleiða handa
sjcr ágóða, gjöra sjer í hugarlund
að verzlun muni geta gefið þcitn
margt af þvf aðeins af skornum j citthvað fyrir ekkert—og hún
skammti fyrir þá vinnu það sem
það þarf að hafatil að lifa af,þó það
framleiða oft mikið tneira en þarf
til að fæða, klæða og hýsa allt fólk
um allan heim.
2. Svo er sá flokkurinn, sem á
verkstæðin, skipalínurnar, járn-
brautirnár, eða önnur atvinnuveit-
andi áhöld, sem undir samkeppnis-
fyrirkomulaginu veita inn til þeirra
meiri hlutanum af þeim tekjum,
setn nást saman með þvf að láta
aðra vinna með þessum áhöidum.
Þessir eigendur eru oft hjer og
gjörir það líka oft, þö hún gcfi
þeim lfka stundum ekkcrt fyrir
eitthvað. Það væri vfst hrcint
ckki rjett að segja.að flestir verzl-
unarmenn hefðu hugmynd um
það, að verzlun, í þvf formi sem
hún er oftast nær, er aðeins vana-
festur og löggleyfður ránskapur.
Menn scgjast stundum ætla að
fara að ávaxta peninga sfna f
verzlun, og þegar þeir segja það,
þá halda þcir að þeir sje að tala
sannleika, og það fagran sann-
leika; en það er síður cn svo. Til
þar úti um vfða vcröldu, og vita j þess að segja sannleikann hcfðu
oft lítið um kringumstæður þeirrai þeir átt að scgja þctta : Nú ætl-
sem era að vinna þeirn inn fje j utn við að fara að nota peningana
með áhöldum þcirra. Þeir spyrja
sjcð, að það er annaðhvort verið
að ræna verkarnennina þ\ í sem
þeir framleiða, eða það er verið að
ræna almennmg með þvf að selja
honum varninginn of dýrt—cða þá
að það er verið að ræna hvoru-
tveggju.
Af svona tiihögun
smiðjueigandans, og tryggir hon-
um uppeldi þó hann loki verk-
stæðinu uin stund og lofi öðruir.
að svelta, fyrir það að þeir hafa
framleitt svo mikið af varningi, að
hann gctur ekki komið honuin f
j peninga jafnóðum.
kl. 6 á morgnana til kl. 7 á kvöld- í vfst sjaldnast um það, hvernig
in, og fjóra mánuði á árinu byrja : fjeð er fengið, en eru því ánægð-
unglingarnir að vinna áður en j ari þvf stærri ágóða sctn umboðs-
bjart er orðið. og hætta ckki fyrj maðurinn þeirra getur fært þeim í
cn orðið er dimmt. j árslokin; og til þess að halda stöðu
,,Um hádegisbilið sá jeg þau j sinni og áliti sem ,,business‘'-mað-
setjast niður á gólfið og . fara aðj ur verður hann að láta tekjurnar
borða miðdagsverðinn sinn, sem j aukast sem mest ár frá ári, þó það
var mcstmcgnis maisbrauð og J þýði það, að lækka svo kaup þeirra
svfnakjöt. Þessi hálfvisnuðu litlu sem mcð áhöldunum vinna, að
peð átu matinu sinn þegjandi og þcir verði að vinna allar stundir,
ultu svo útaf sofandi mcð barns- j sem þcir hafa ekki til svefns, cf
!egu andvaraleysi. Fæst barn- þeir eiga að hafa upp úr því viður-
anna voru í sokkurn og' skóm; og; væri sitt. Umboðsmennirnir vcrða
margar litlar stúlkur, á að gizka 7 1 fyrst að hugsa um að tryggja sjer
ára gamlar, voru aðeins í einföld framtíðaratvinnu, og þeir trýggja
okkar til þess að ræna með þeim
meiri pcningum í gcngum vcrzl-
unarfyrirtæki. Það er misskiln-
ingar að peningar ávaxtist, cn
peningar cru ávaxtaðir, og það cr
ckki hægt að ávaxta þá með öðru
en vinnu. Þegar maðttr selur fyr-
ir $10.00, hlut sern maður hefir
keypt fyrir $5.00, þá eru það ekki
þessir $5.00 sem hafa áunnið eig-
andanum aðra $5.00, heldur cr
það notkun þeirra sem hefir kom-
ið því til leiðar,og sje vinnan, setn
eigandinn lagði í verkið,minna en
$5-Oo virði, þá hefir hann brúkað
sfna upprunalcgu $5.00 til þess að
ræna því sern umfram er, og sá
hluti er hinn eiginlegi verzlunar-
gróði, því vcrkið ætci verzlunar-
<cmur mest, Á meðal þeirra sem þanníg
af fátæktinni f heiminurn, og af vinna langan vinnutfma og skapa
svona tdhögun kemur mcst af n'ki• auðlegð fyrir húsbóndann, dag-1 verkið var byrjar—frá þvf klukk
dæminu f heiminum. I’átæktin J legt brauð oft af skornum
er rfkidæmisins hagræði við fram- j skammti fyrir sig, og atvinnu-
Jeiðsltma, og ,,overprodnction“ crjlc_\'si og skort fyrir fjölda fólks.eru
um baðmullarkyrtli. Þegar tímijsjcr hana sem bezt með þvf, að
var kominn til að fara að vinna i afia sem mestra fjármuna; e.i af
kom umsjónarmaðurinn til þeirta, þvf leiðir það, að þeir sem eru | maðurinn náttúrlega að fá borgað.
tók f sum þcirra og hristi þau, j vægðarlausastir við verkamennina ■ Undir samkcppnisfyrirkomulag-
kallaði til sumra, og sló í önnur t.l j sína vcrða eftirsóknarverðustu , inu tekur kaupmuðurtnn venjulega
þess að vekja þau. Eftirrmðdags- j umboðsmennirnir frá sjónarmiði; eins mikið og hann getur fengið,
hluthafanna. og það er f sjálfu sjer eðlilegt, því
una vantaði fjórðapart f eitt þang- 3. Þar næst kentur sá hópur- ! hann er, eins og hver atinar ein-
að til hún var 7 unnu þau hvíldat- J inn sem lifir af því að útbýtavarn- j staklingur, í strföi við alla—er aö
laust. | ingnum. Hann cr almcnnt kall- 1 togast á vio aðra utn efni til trvgg•