Baldur - 13.04.1907, Síða 2

2
BALDUR, f3. apríl tgoy.
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ
KOSTAR $1 UM ÁRJÐ.
HORGIST FYRIRFRAM
tfTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISITING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
BALDIJE,
G-ITÆILI,
V«rð á *»máum augJýsÍDguip er 25 cent
fy ir þ on'u ng *lá k'íleugdar. Afblátturer
gftðna á stœrri auglýbinguin, s< m hirtaet j
biaðinu yfir lengri tfina. V:^*íkjanHi
slikum afelæbti og öö 'um ♦ jácmálun. bi»ðs-
Íua, eru m^un beðuir að c-uúa sjer að »áð&
muininum.

LAUOARDAGINN, I 3. APRÍL. 1907.
1 veðrimi út af
“Y afurlogmnu.
Eftir
Stepiian G. Stefiiansson.
Getið þið heyrt mig um hálf-
yrði, allir sem leyft er að lesa
Baldur- — þið Únítarar og aðrir
lausaliðar sem haldið þvf fram, að
oft sje breytinsr til baínaðar.
Jcg kem tii að segja ykkur eins
og ér um sjálfan rnig, Jeg vi!
heizt unna ölluqi sannmælis, and-
stæðingum eins, og það þó þeir
sje ekki gamlir sveitungar mfnir
og lcikbræður, og þó hefir það
aldrei verið að mjvr fundið að jeg
væri ekki nógu vondur.
Það hefir vcrið tvftekið f blöðun-
um nú nýlega, að sjcra Friðrik
Bergmann hafi einhverntfma gjört
mjer ómaklegan grikk, og er þá
vfst átt við ritdóm hans í ‘Alda-
mótunum* sálugu, um bækling eft-
Íf fþig sem heitir ‘Á fcrð og flugi‘.
Hvort sá r-itdómur pr rjettur, er
sök sjer, en þá voru aðrir mjer ill-
vfgari en sjera Friðrik, — þess
verður maður þó að geta.
Mjer er aldrei ánægja að vfa
upp gamiar skærur, nóger afþeim
nýju, ef maður hyggur að orðum
sje á þær eyðandi. En um dóm-
fina um ‘Á ferð og flúgi‘ vil jeg
nú geta, eins og þeir gengu.
Það hefir vcrið sagt um Söru
Jiernhardt, leikkonuna rnisfrægu,
að hún haji eitt sinn eignast krakka,
£n þpss að viðhafa suma þá for-
m&la, sem almenr.t er ætlast til
að boði barnstæðingar. Seinna,
þcgar Sara haftíi náð sjer aftur, og
vinkonurnar voru að heimsækja
hana, tók hún þeim tveim hönd-
um, eins og gestrisnin og glað-
værðin gjöra, sýndi vinkonunum
herbergin sfn, hátt og lágt, og alla
sfna muni og mer.jagripi, en þcr ar
það var á þrotum hafði hún þetta
að viðkvæði : ‘Nú á jeg bara eitt
eftir, að sýna ykkur litlu tilviljai>
ina mfna‘, og svo ljet hún færa
þeim krakkann til skoðunar og
skrafs og ráðagjörða. Það hafði
verið stungið saman ýmsum nefj-
um um þetta, f kvennfjelögunum í
Parísarborg í þá daga, eins og von-
lcgt var.
‘Á ferð og flugi* var Iitla tilvilj-
anin mín, að því leyti, að jeg bjó
það aidrei út sem bók. Jeg ætl-
aðist til að það kæmi fnm f tfma-
riti, ef svo vildi verkast. Um það
leyti sem jeg lauk því kvæði, átti
Jón Olafsson, ritstjóri. yfir tímariti
að segja, að nokkru leyti. Jón
hefir reynzt mjer tryggðatriill um
dagana. Sfðan jeg fyrst settist
UPP °g kvað í ‘Kringlu’, hefir
hann haldið f hönd með mjer. Það
getur hafa verið urn verðleik minn
fram, en það tekst nú svona til
stundum, eldri menn og reyndari
skjóta skildi fyrir einhvern sem er
yngri, ekki vegna þess, að sáyngri
hafi unnið til þess, heldur vegna
þeirrar vonar, að úr honurn kunni
að rætast, og á þann hátt hcfir
Jón Ólafsson æfinlega verið ein-
stakt barngóður, Þegar Winni-
peg ‘Öldin* hans hafði meðferðis
flokkinn ‘Út á víðavangi1 eftirmig,
varð Jón til þess að fá sjerprentuð
2cO eintök af þeim kvæðúm, án
þess jcg hefði beðist þess n.je bú-
ist við þvf. Þessi eintök öll voru
mjer send að gjöf, og vinir mínir
ýmsir tóku að sjcr að bralla þeim
út í almenning okkar hjer, sem er
bæði seinlcgt verk og leiðinlcgt,
jafnvel þó varan hefði verið betri,
En mjer kom þetta vel, jeggræddi
á þvf um tuttugu doliara, alveg ó
fyrirsjáar.lega, eins og jeg hefði
dottið ofan f fjeþúfu, og þurfti f
þann svipinn á því að halda. Eins
fórst Jóni við mig f meðfcrð sinni
‘Á ferð cg flugi’. Liðugt ár hafði
lið'ð, síðan jeg h?„fði scnt það, en
ekki varð jeg þess var, ai3 til þess
hefði spurzt ; jeg var farinn að ótt-
ast að það hcfði sokkið f sjó eins
og silfurkerin. Samt hafði það
flotið eins og soðboliarnír, — en
Jón hafði búið það út sem bók, og
vandað til verksins, og svo sendi
hann mjer að gjöf hingað vcstur
helming alls bókarstofnsins; jeg
I átti að ciga hann fyrir erfiðið að
I h.afa ör-kt,
j En, svo er nú Jön samt sök í
| öllum vitleysunum, sem hverjurn
| okkar fyrir sig sýnist að hafa ver-
ið sagðar urn þetta kver, að sjera
Friðnks syndum meðtöldum, sem
| þangað eiga rót sfna að rekja. Af
! því að Jón sendi út kvæðið sjcr-
! stakt, varð það b’.aðamönnum aö
umtalséfni, en þeir hefðu þagað um
það, hefði það tínt sig fram ítíma-
! riti. Það er víst ein af þeim nið-
! urröðundm f náttúrunni, sem Baile
| kenndi okkur Islendingum, að ekki
vær: almættinu unnt utn að brej'ta,
þvf annars gengi allt aflaga,
Þegar ‘Á ferð og flugi‘ var fætt
svona, hófst ofurlEtil umræða um
það f Parfs Islendinga, Reykjavfk,
af blöðunum ‘ísafold1 og ‘Þjóöólfi‘1
eins og vonlegt var. Einar Hjör- |
ieifsson minntist á það í Tsafold1, j
og ‘G‘ með svarta punkta, gat
þess í ‘Þjóðólfi1, og ritstjórinn!
prjónaði svo neðan við hann.
Ritdóm Einars mætti spyrja úr ]
ýmsum spjörum, en þó var það
enginn iilgirnisdómur ; hann sagði
ýmislegt heldur hlýlegt f minn
garð, en það kemur ekki þessum
samanburði við. Nú kemur það,
sem hann fann mjer til foráttu,
orðrjett, nema áhrifalausar orða-
lengjur, sein jeg tek úr, og þá er
það svona :
“Búningur svo þunglamalegur,
að óvenjulega örðugt er að gjöra
sjer grein fyrir hvað verið er að
segja, hvort það cr vit eða vaðali.
‘,‘Þessi ferðaljóð eru, fremur öllu
iiðru, griinmileg árá3 á alit það,
sem höfundinum er illa við.
“Ollu meira vindhögg minnist
jeg ekki f svipinn að h.afa sjeð.
Þar er skortur á mentuðum skiln-
ing, svo átakanlegur, að það ligg-
ur við að vera grátlcgt.
“Eitt þori jeg afdráttarlaust að
segja, að ekkert vindhögg getur
verið meira á vestur- íslenzku
prestana.
“Og jafnlftill sannleikur eins og
er í ákærunum á hendur þeim,
um stífni, og þvergirðingsskap“ . . .
Sannleikurinn í aðdróttunum
Einars um menntunadeysi mitt og
skilningsskort, veltur að cins á
þessu, hvor okkar tveggja skildi
betur sfna samtíðarmenn, og sagði
sannara. Þar er ekki um annað
að þrefa.
Ásteytingar-helia Einars, var
lesin út úr þessum línuin hjá mjer:
“En kyrkjunnar rógur og krit út
úr þvf
hver Kristur í fyrndinni \ar“.
. Af mildi sinni og miskunnsemi
var Einar til með að reikna mjer
ekki orðið ‘róguú, sem hann sagði
að væri iliyrði. Þessar hneykslatv
legu bendingar mínar áttu við
þctta : miili forneskjunnar og frí-
hyggjunnar hjá íslendingum f
Vesturvegi, vav- oftast deilt urn
eðli Krists og Guðs; á þcirri
kjarna-krcddu spreyttu þeir eig
ailir, og sjerajónskan gekk af göfl-
unum strax. I, ræðum og í riti
varði hún pkki einungis sfnar sjer-
kreddur, það var sjálfsagt og rjett,
en hitt varvorra, hún freistaði þess
við flest færi, &ð smeygja þvf inn
f pdþýðu, að dr-engskapur þeirra
manna, sem ekki samsinntu henni
um trúarjátning, væri voðalegt
vafamál. Kjarninn f þeirri kenn-
ing'var sá, sagður í-fám orðum :
“Frá þcim mönnum, sem hafa
svona lausar lífsskoðanir, er alls
ills að vámta. Þó þeir sýnist vera
sómamenn og virðist vilja láta
gott af sjer leiða, eru þeir að. eins
þeim mun hættulegri fyrir sann-
I lcik og kristindóm. Kristnir menn
mega ckkert undir þeim eiganein-
staðar“. ‘Sameiningin1 bar þessu
vqtt, nennti maður nú að snapa
það uppi. Út úr helgidaga hug-
vekjum íslenzku prestanna las
maður það, en maður hefir það að
eins á minni sínu nú ; þær þorsk-
höfða-prjedikanir komu aldrci út.
einn langur hortittur frá upphafi
til enda".
Jeg efast ekki um að ‘G‘ hafi
sagt þctta eins satt eins og hann
hafði vit á. En það sem rýrði
Þessi grunsemi var grædd út, f j ritdóm þenna var, að mergur máls-
samræðum og heyranda hljóði,
þar sein sjerajónskan þorði. Og
þetta nefndi jeg róg. Jeg var ná-
kunnur flokki þessara ‘iausu lífs-
skoðana-mann.-P, og það varávit-
und minni, að í öllu því sem mcnn
nefna drengskap, væru þcssir menn
nær þvf að vera það, sern jeg í-
mynda mjer að mennskir menn
cigi að vcra, heldtir en kyrkjufjc-
lags-meðaltalið, Jeg þóttist sjá
fram á, að þessi byrjun myndi enda
á ‘klippt eða skorið' kerlinganna
sælu, f öllum allsvarðandi málum
íslendinga vestan liafs. Hefirþað,
undir niðri, aldrei reynzt svö ? Að
Eínar hafi æðri skilning, getur vel
ins voru snuprur til Jóns og Ein-
ars, fyrir að hafa sagt nokkuð ann-
að en last um mig. Hann var f
rauninni að stikla á mjer, til að
ná að stjaka við þcim. Og ekki
hafði jeg þó troðið um tær á trúar-
brögðum hans, því hlægilegri sagði
hann að Einar væri en jeg, af ‘að
docera' f nærri tvcim dálkum, um
þá blessun, ‘sem kristindómurinn
hafi fæit yfir land og lýð‘. Þannig
stóð hann þá af þeirri átt.
Ritstjórinn vildi milda úr mál-
um. Eflaust var hann góðgjarn-
ari en ‘G‘, þó hann segði sjer
virtist ritdómur hans á allgóðum
rökum byggður, vildi hann þó
vci ið. Að þetta mál hafi farið ut- | mur.a við mig eitthvað annað, sem
an og ofan við haiin. í þjónustu
Lögbergs forðum, er iíldegt, Ef-
laust er eitt vfst, hann vann ekki
bókarbið sinn í ísafold, um skiln-
ings og menntunarleysi mitt, f illu
augnamiði.
Svo ritaði Einar heidur ckki
heimildarlaust. Seinast tók hann
scm vitni, þá Tolstoi, Renan,
Goethe og Napoleon, Jeg hefði
nú eins tekið ofan þó Einar hcfði
ferðast einn. Auðvitað þekkti jeg
ckki þetta föruneyti hans, en jeg
hafði ilian beyg af Napoleon ; jeg
hafði ávænu urn að einhver sá, cr
svo hjet, hcfði verið vfgamaður.
En svo hjelt jeg kannske að Einar
ætti ekki við það. í ‘Sumargjöf'
Sveins heitins Pálssonar las jeg, á
y-ngri árum, grein.sem hjet, ‘Dóm-
ur Napoleons.um Krist1, og á rit-
skár hefði tekizt, og um það gat
hann svo mcð velvildarorðum.
Svo sagði hann það væri leitt, sem
Einari fannst nærri grátlegt, nefni-
lega : sá villustfgur sCm jeg væri
kominn á í kvæðinu ‘Á ferð og
Augi‘, -J
Um sama lcyti var'Bjarki' Þor-
stcins Erlingssonar ennþá uppi.
Kkkert blað hcfir tekið kveðskap
mfnum hlýlegar en ‘Bjarki1 heit-
inn. Þar þurfti ekki að gruna um
neina 'græsku. ‘Bjarki1 minntist
eitthvað á ‘Á ferð og flugi' vin-
gjarniega, og lagði þvf ekkert
verulegt last, en hitt var hægskil-
ið, að ‘Bjarka’ þætti þáð vonum
lakara.
Framh.
stjómardögum Einars hjer, sá jeg
svipaða fyrirsögn í ‘Lí'gbergi1, en
ias ekki það sem undir henni bjó.
Jcg hefi ekki neitt af þessu undir
höndum nú. En átti Einar við
það ? Það sem kallað er “Dómur
Napoleons urn Krist‘,‘ cr fyrir
löngu síðan tal;ð að vera tilbún-
ingur einn, af mönnum sem uin
það þykjast fróðir. Sjálfum er
j mjer sama hvort cr, og scl ekki
dóminn dýrra en jeg hefi ke\/pt
hann, og kann öllum þökk fyrir
svona broslegar bendingar.
SvQna sagðist ‘ísafold'. Þar
næsí kom ‘Þjóðólfur*. ‘G‘ með,
skuggann f skottinu, skar upp
þenna dóm :
“Sögukorn sitt hcfði St. G, St,.
ekki átt að rfma ; hann rírnar oft-
j ast illa og gjörir rínið þá ekkert
1 annað en spilla fyrir....
“Svo er St. farinn að ‘persóni-
fsera' alla skapaða hluti, Ifkt og
Guðmundur Friðjó.nsson, Mætti
; virðast að komið v$eri nóg af svo
guðu, þó.tt St. færi ckki að bæta
við.
“Þá eru mestu feikn af óskiljan-
le'gum dylgjnm og langar romsur,
ckkert nema orð, som enginn s'k: 1 -
j ur, nema kannske einhverjir ‘irm-
jvfgðir", Smekkleysur í setninj -
j skipun o.g hortittir, keyra fram úr
j íj'ilu liófi.
‘Tvvæöið ‘Kvoldskuggar1, er
KYRKJAN OG
KRISTIN-
DÓMURINN.
— í Eimreidinni, —
Eftir Mattiiías Jochumsson.
(Framh.) Jcg er ekki einn af
þeirn, sem fylgi i'ðrumhvorum
þeim flokki, sem jeg hefi tij fært.
Jeg er ekki þeirrar trúar, að trúin
sje á förum, nje hræddur um,
hún nokkru sinni deyi út,
Og nú bið jeg yður, að athuga
vaiidlega fáein augnablik, hvernig
jeg með orðum ummerki trúna,
svo þjor rnogið sjá og skynja,
hvorfc nokkur hætta muni finnast
á þvf, að hún rnuni dvfna og
deyja út,
Skoðuð frá sjónarmiði skilnings-
ins er trúin hugsun eða hug-
mynd mannains um það sarnband,
sem hann sje í við það vald, er
ráði alheirnimim. Menn voru fjöl-
gyðismenn, þá cr þeir ætluðu að
til væri flcira en e:tt máttarvald.
Nú crum vjer eingyðistrúar menn,
af þvf að þckkingin, sem ýmsir
óttast svo rnj'ig, hefir kennt oss,
að það máttarvald, scm f alhcirn-
iniirn birtist, sjc citt. En hinum
miklu hugmyndum um heiminn
feru ávalt samferða t i 1 f i n n i n g-
a r samiivarandi hugmyndunurn,