Baldur - 27.02.1908, Síða 2

B A L D U R , V. ár, nr. 47.
MLDOR
ER GEFINN ÖT Á
GIMLI, ---- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIe.
BORGIST FYRIRFRAM

tÍTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
GIMLI,
TÆ^Tsr.
Verð 4 smáini ang’ýsin^'im er 25 cen
yrir þnmlungrlá1 kslengdar. AfsJáfcturer
efinn á sfcœrr auglý8ÍDgum,sem birtaRt j"
blaðnu yfir lcngri Mma. Viðvíkjanfii
11 k iim afslæfcfciog Öð^um fjármálurr biaðs-
ns.eru menn bednir að snúa sjer að ráðe
man,ninum.
N ^ ^ ^ * 999999
Hugsum okkurl
Við getum hugsað okkur ýmis-
legt, en það ernáttúrlega margt af
þvf vitleysa.
Hugsum okkur nú samt, að við
vissum dálftið f landafræði, og
sl^ildurn það, hve greitt erorðið um
samgfjngur milli þjóðanna, og
þekktum það, sem fornfræðin og
sagan bera vott um, viðvfkjandi
dreifingu þjöðannaútum hnöttinn.
Ef þessi skilyrði væru nógu vfða
fyrir hendi, þá gætum við haft
fyllri not af þvf, sem góð blöð og
bækur flytja um það, sem við ber
í veröldínni, og ættum auðveldara
með að draga ályktanir af þvf.
Hvfti mannflokkurinn er ekki
að verða alveg einn um hituna,
eins og nú er komið. Japanftinn,
■ með ef til vill allan þriðjung mann-
kynsins að baki sjer, er greinilega
kominn ti! sögunnar til skrafs og
ráðagjörða með hvftu þjóðunum,
og það cr kominn f þær býsna mik-
iil geigur við hann. Það gagn er
honum í því að vera ungur og Iftt
reyndur, að hann lætur sjerásama
standa hvaðan gott kemur, Það er
ekki kominn í hann þessi sami
rembingur, sem hvítu þjóðunum
stendur svo fyrir þrifum, að Ifta
hvað eina hornauga, sem ekki er
komið upp með hjá þeim sjálfum.
Þess vegna sendir japanska þjóðin
ungmenni sfn út um allan heim,
til að smala saman þeim fræðum
og listum, sem fremstar þykja f
því og þvf atriði. Þegar lærdómi *
þessara manna er lokið, er ensrin
hætta á þvf, að þeir selji rnammoni
atgjörvi sitt* f öðrum löndum í
hcndur. Forfeðurnir eru þeirra
guðir og þjóðræknin þeirra trú, og
þótt mikið sje vafalaust af öfgum
innan um lofið, sem á þá er borið,
þá kemur þessi hugsunarháttur
þeim að góðu haldi við sjálfsvernd-
un hinnar japönsku þjóðar. Af
þessu er það lfka eiiímitt sprottið
hvað þeir eru ægilegir gestir í öðr-
um löndum, sem ginnst hafa til að
veita þeim heimilisfang, f þvf skini
að þeir innlimuðust þjóðlffinu, eins
og innflytjendur frá öðrum löndum.
Hvftu þjóðirnar eru nú rjett að
vakna til meðvitundar utn þetta
þýðingarmikla atriði, í sambandi
við óeirðirnar á Kyrrahafsströnd-
inni, — ómögulegleikann á/því,
að láta borqarabrjefin, sem mon-
gólskir menn taka hjer f landi,
hafa nokkra þýðingu þegar til ætti
að taka, þvf trúin þeirra heimtar,
að þeir bregði við fyrir velferð ætt-
jarðar sinnar, hve nær sem kallið
kemur. Það er ekki með þessu
neitt ámæli látið fylgja f þeirra
garð, hvorki að andlegu eða starf-
semdarlegu gildi, en þetta hlýtur
bara að vera alveg ókleifur erfið-
leiki á yegi þeirra hjá sjerhverri
þeirri landstjórn, sem ekki er gjör-
samlega kærulaus um framtíð sinn-
ar þjóðar.
Þetta hafa sósfalistarnir f B. C.
verið að benda á, og sum austur-
blöðin kannast við, en allt um það
veigrar Ottawastjórnin sjer við að
gjöra nokkra rögg á sig móti inn-
flutningi þessa fólks. Hún þvert
á móti ber vopnin á hina hvftu
löggjafa í B, C , það lftið þeir
reyna til að bjarga úr hættunni.
Allt er þetta gjört til þess að af-
stýra vandræðum , milli Englands
og Japan, en þeir, setn skiljanlega
súpa arðinn af þeirri vináttu, eru
ensku auðmennirnir, og fyrir það
skal svo fórna okkur hjerí Canada,
Sje of mikið ýfst við Japanftum
hjer, á England á hættu að þeir
kveiki í Indlandi fyrir sjer.
Rjett eins og vant er, — mörg-
um fátækum fórnað fyrir fáeina
ríka, og þó reynir fólkið að telja
sjer trú um, að það sje frjálst í
frjálsu landi. — Það er frjálst að
sfriu frjálslyndisfleipri f orði, — og
kúguninni á borði.
Þetta er það, sem þessar útnára-
þjóðir hafa upp úr þvf, að vera
kjöltubörn stórveldanna, en auð
kýfingarnir í stórveldunum vilja
hafa jarðrfkið svona, og þeir ráða.
Uppgangur gula flokksins hefir
vfðari þýðingu en þetta. Ahugi
Ástralfumanna fyrir þvf, að verja
Japanítum landsvist hjá sjer, getur
leitt til erfiðleika fyrir Eingland; og
tilraunir Japanfta til að ná fótfestu
f Suður-Arr.eríku hefir mikla þýð-
ingu fyrir Þýzkalartd, sem lengi
hefir Icitast við að smeigja sjer þar
inn. Kyrrahafið má nú orðið heita
hólmgöngufeldur hvfta og gula
mannflokksins, og svo er að sjá
sem Þjóðverjar sje þeir einu, sem
nokkuð hugsa til þess, að bjóða
byrginn, ef sú frjett reynist sönn,
að þeir sje að kaupa Filippíneyj-
arnar af Bandaríkjamönnum. Hin-
ar þjóðirnar hálflúpa sig niður, ým-
ist með þvf að færa inn kvfarnar,
tjins og Bandarfkin, ef satt er, í
þessu tilfelli, eða þá með því, að
beita brögðum heima fyrir, eins og
Canada gjörir nú, sem ætlar að
kaupa sjer fyrir peninga svo mik-
inn innflutning frá Evrópulöndun-
um, að ekki verði rúm í landinu
fyrir þá gulu.
Þar ættum við nú þessar vestur-
fslenzku hræður, að geta lesið for-
lög okkar á milli línanna. Ekkert
gætum við, sem fslenzkur bænda-
lýður, flúið, þó við vildum. Hvar
sem ónumin svæði eru nú eftir í
Canada, er allt í hershöndum fyrir
slafneska þjóðabálkinum. Hans
innflutningur er svo óður, að af-
gangurinn af öðrum innflytjendum,
sem ekki fer í borgirnar, hverfur í
straumnum. Við þvf gjörir eng-
inn maður, meðan innflutningsmál-
unum er svona stjórnað, og að
stjórna þeim einmitt svona, segja
þeir sem bækurnar hafa, að sje ó-
hjákvæmilegt mótbragð gegn inn-
flutningi mongólskra manna að
vestanverðu. Þeir voru vfst heppn-
ir að fá þessa afsökun, eftir allar
innflutningsmála rannsóknirnar í
hitt hið-fyrra, og hún verður að
teljast góð, úr þvf sem komið er.
Stjórnmálamönnunum dettur sein-
ast af öllu f hug, að hefjast svo
handa, að hagsmunir auðkýfing-
anna verði í veði.
Hugsum okkur ekki, að Ísleíhd-
ingar færu nú að leita hjeðan úr
Gallakássunni vesturá strönd í Ja-
panftabálið. Það væri sannarlega
að stökkva úr pottinum í eldinn.
Hugsum okkur fremur, að þeir
hefðu það af forfeðrum sfnum, að
hrekjast alveg úr landi fyrir ofríki
Haraldar, heldur en að láta kúgast
af þrælum. Þá ætti hólminn gamli
að vera þeim hjartfólgnasti nátt-
staðurinn.
FRELSISVINIR Á ÍSLANDI !
Hugsið þið betur út í þetta ástand
hjerna vestra. Það er ekki ómögu-
legt, að einhverntfma sjáist þess
menjar. >
ÞjóðRÆKNISMENN hjer vestra!
Er nú ekki tfmi til þess kominn,
þegar við glápum upp f gfnandi
)
Ijónskjaft rammkaþólsks Austur-
Evrópu menningarleysis yfir höfð-
um okkar, að hætta því að ginna
fólk að heiman í glötunina með
okkur ?
SAMTIXmGUE.
» Eftir Jovi.
¥ ■
FYRSTI
ATLANTSHAFS-SÆSÍMINN.
Málfræðingarnir eru beðnir að
afsaka kvenntegundarskortinn
á þessu orðfæri.
Það var próf. Samúel Morse.
sem fyrstur fann upp ritsfmann, >
og það er fyrst og fremst honum
að þakka, að menn geta nú sent,
°g fengið fregnir frá hinni hlið
hnattarins á fáeinum mfnútum, en
næst þvf er það að þakka hinni
miklu þrautseigju Cyrus W. Field,
| setn þrátt Tyrir mörg óhöpp og
mótbyr tókst að leggja hínn fyrsta
sæsfma yfir Atlantshafið.
Cyrus W, Field, sem dó árið
1892, er af nafnkunnri ætt frá
Massachusetts. Hann var einn af
fjórum bræðrum, sem allir urðu
þjóðkunnir menn. Sem ungur
maður fór hann til New York,
gjörðist þar kaupmaður og safnaði
miklum auð á fáum árum, svo
miklum, að hann gat hætt verzlun
og lifað af vöxtum eigna sinna.
Þá ásetti hann sjer að taka eitthvað
annað fyrir, sem meira væri um
vert en verzlunin. Þetta var árið
1853. Þá var hið volduga West-
ern Union símþráðaíjelag ekki til,
en þar á móti mörg smá fjelög sem
áttu sfmþræði hingað og þangað
um landið. Um þetta leyti voru
nokkrir að ráðgjöra að leggja sím-
þráð frá New York til St. John’s á
New Foundland-eyjunni. Svo
ætluðu menn að láta nokkur hrað-
skreið gufuskip fara á milli St.
John’s og Englands, og vonuðu á
þann hátt að geta komið áríðandi
fregnum á milli Amerfku og
Evrópu á skemmri tfma en viku,
eða að minnsta kosti tveim dögum
fljótar en þá tíðkaðist. Þcir fóru
nú og fundu Cyrus Field, í þvf
skyni að fá hann til að leggja pen-
inga í fyrirtæki þetta. Hann
hugsaði sig um og svaraði svo:
“Jeg hefi að eins eina athugasemd
að gjöra. Hvers vegna má ekki
leggja símþráðinn þvert yfir
hafið ?“
Þessi hugsun, sem Field hafði
fyrstur manna komið upp með,
var rædd aftur og fram í blöðunum,
bæði af lærðum mönnum og leik-
mönnum. Margir hlóu að henni,
og álitu að honum hefði ekki ver-
ið alvara. Margir iðnfræðingar og
rafmagnsfræðingar sýndu fram á,
að ekki væri mögulegt að fram-
kvæma þetta áform Fields, og þó
að það heppnaðist að leggja þráð-
inn, yrði hann algjörlega gagns-
laus sem frjettafleygir. Prófessor
Morse, sá hinn sami og ritsímann
fann upp, hjelt þar á móti aðþetta
væri framkvæmanlegt, og eggjaði
Fields á að reyna það.
Sumarið 1857 var fyrsta tilraun-
in gjörð Sú var fyrirætlun Fields,
að ferma skyldi tvö gufuskip með
símþræðinum, sinn helminginn á
hvort, svo áttu þau að mætast á
miðju hafinu, tengja þar saman
endana og stefnasvo þaðanfgagn-
stæðar áttir, annað til Vaienciafló-
ans á írlandi og hitt til Hearts
Content á New Foundlandsströnd-
inni. Fjarlægðin milli þessara
staða er hjer um bil 1600 mílur.
Skipin, sem gjöra áttu þessa fyrstu
tilraun, voru <:Niagara“ frá Ame-
ríku og “Agamemnon“ frá Eng-
iandi. Skip þessi voru fengin hr.
Fields til umráða af hlutaðeigandi
stjórnum. 26. júnf 1857, láu skip-
in hlið við hlið á miðju hafinu.
Sfmþráðaendarnir voru sameinað-
ir og “Niagara“ stefndi til Ame-
rfku, en “Agamemnon'* til ír-
lands. Þráðurinn slitnaði nærri
þvf strax. Þrisvar var hann bætt-
ur, en slitnaði jafnótt, svo það var
sýniiegt að hann var of veikur.
Svo fóru bæði skipin til írlands,
til að reyna aðra aðferð. Þráðend-
anum var festá landi við Valencia-
flóann, og “Niagara1* stefndi svo
áleiðis til Ameríku. Hugmyndin
var sú, að þegar það skip væri bú-
ið að leggja helminginn af þræðin-
um, skyldi “Agamemnon“ taka
við og leggja hinn helminginn.
Fyrstu 11 dagana gekk allt slysa-
laust, og “Niagara“ var búið að
leggja 335 mílur af þræðinum, en
þá slitnaði hann, og allar tilraunir
til að finna endann urðu árangurs-
lausar.
Skipin sneru aftur til írlands,
og Field kallaði stjórnamefnd fje-
lagsins á fund í London. Hann
fór fram áað fá nýjan peningastyrk
til frekari tilrauna, en varaforifiað-
ur nefndarinnar, enskur auðmaður,
hóf mótmæli gegn þvf. Hann
kvað það vera blátt áfram óheiðar-
legt, að eyða fleiri peningum f
þessa heimsku, þar eð peningarnir
væru fengnir með þvf móti, að
selja talhlýðnu fólki hluti í fjelag-
inu, sem hjeldi að fyrirtækið mundi
heppnast. Fáir urðu þeir sem
samsinntu honum ; allur fjöldinn
lýsti yfir trausti sfnu á hr. P’ield,
og skoruðu á hann að taka aftur
til starfa.
Næsta sumar, sumarið 1858,
fóru skipin aftur af stað til hafs-
miðjunnar, tengdu saman endana
og hjeldu svo sitt í hvora átt, og
nú gekk allt vel. 6. ágúst náðu
skipin til sinna ákveðnu lendinga,
og sæsfminn yfir Atlantshafið var
lagður. Fyrsta skeytið sem hann
flutti yfir hafið, varþannig: “A-
meríka og England eru nú sam-
einuð. Dýrð sje guði“. Victorfa
drottning og Buchanan forseti,
skiftust á kveðjum og árnaðarósk-
um. Gleðin var mikil beggja
vegna hafsins, en það stóð ekki
iengi, að þrem vikum liðnum þagn-
aði sfminn, hann hafði slitnað ein-
hverstaðar, menn vissu ekki hvar.
Blöðin fóru að skopast að fyrirtæk-
inu, og margir sögðu að þetta væru
svik, að sfmritunin yfir hafið hefði
ekki átt sjer stað, Field og Kon-
sort hefðu logið því, til að narra út
meira fje.
Margir af vinum Fields reyndu
nú að fá hann til að hætta við þetta
fyrirtæki. Kona hans á að hafa
sagt við hann einusinni: “Jeg
vildi að allt þetta umstang lægi &
hafsbotninum“, en þá svaraði
hann : “Já, þa® vildi jeg lfka, og
þar skal símþráðurinn einhvern-
tfma einnig liggja“.
Maður með minni kappgirni og
veikara hugarþreki hefði eflaust
hætt við fyrirtæki þetta, eftir öll
óhöppin, en Cyrus F'ield var enn
ákveðnari að framkvæma það en
áður. Það var nú um að gjöra að
fá þráð sem var nógu sterkur, og
þannig útbúinn að hann dyggði f
nokkur ár að minnsta kösti. Field
fjekk nokkra duglega rafmagns-
fræðinga til að ráða þessa gátu. Á
meðan á þessu stóð hafði myndast
fjelag, sem ætlaði sjer að leggja
símþráð yfir Alaska, Beringssund-
ið, Síberfu og Rússland, og tengja
Amerfku og Evrópu saman áþann