Baldur - 06.02.1909, Blaðsíða 3

B A L D U R, VI. ár, nr. 35.
Brjefið
frá
stjórnaformönnunum.
Kæri herra.* —
Á ný-afstöðnum samfundum
okkar höfum við rækilega fhugað
það, sem þú hefir lagt fyrir okkur
viðvfkjandi kornverzlun og þeim
umbótum, sem þörf er á f sam-
bandi við hana. Við erum þjer
samdóma f þvf, qð allt, sem snert-
ir akuryrkjumanninn, sje þýðingar-
mikið og verðskuldi gaumgæfilega
íhugun. Okkur skilst svo sem þú
teljir ekki upp á að neinna frekari
bóta sje að vænta með breytingum
á nú gildandi lögum, í því sem
kornhlöðunum inni f landi við kem-
ur, og viljir að þjóðeign á þeim sje
innleidd í sljettufylkjunum þremur.
Kröfunni um þetta leyfum vjer
oss að svara á þessa leið: —
Hið margbrotna verkefni felur f
sjer, f stofnsetningu og starf-
rækslu, óvanalega erfið og flókin
spursmál, rjettarfarsleg, auðfræðis-
°g stjórnfræðisieg, eins og
frekar verður skýrt hjer á eftir.
Hin þrjú fylki eru beðin að sjá
að öllu leyti um svo mikið af korn
hlöðum sem þörf gjörist, og koma
yfirleitt reglu á alla meðhöndlun á
kornútflutningunum. Eins og þú
sjerð sjálfur, er í þessu fólgið nýtt
rjettarfarsspursmál, sem ekki hefir
fyr verið hrcyft; þung fjárábyrgð,
allt af öðru hvoru; og nýstárlegt,
ráðstafandi og útilykjandi, laga-
smfði, sem veiti fylkjastjórnunuir
algjör umráð f þessum efnum.
Það er sýnilegt, að til þess að
geta náð þessu sfðastnefnda tak-
marki, yrðn fylkin f fyrsta lagi að
fá f sínar hendur, með breytingu
enska þingsins á canadisku grund-
vallarlögunum, vald til slfks laga-
smfðis; og f öðru lagi, að geta
ráðstafað þvf að allur straumurinn
rynni eftir einum farvegi, eða með
öðrum orðum, geta fengið algjört
einveldi. Án þessa færu að okkar
áliti allar tilraunirnar á höfuðið og
gætu leitt tjón af sjer.
I Bandarfkjunum hafa hin sjer-
stöku rfki fundið sig aflvana f við-
ureign sinni við flutn'ngafjelögin,
og hafa orðið að biðja alrfkisþingið
hjálpar. Þó eru þau hlutfallslega
valdameiri án slfkrar aðstoðar held-
ur en fylkin eru hjer án leyfis hins
canadiska sambandsþings. Stofn-
endur Canadaveldis hafa greini-
lega gengið svo frá, að sambandið
skyldi hafa sem mest vald, og að
raerkjalínur milli fylkja og sam-
bands verkahringa skyldi verasem
glöggastar, og þeim hcfir verið
fvlgt til þessa dags. Þar sem sam-
bandinu hefir skýlaust vcrið fengið
valdið í hendur, er óhugsandi fyrir
fylkin að sýna þvf valdi nokkra á-
gengni. Svona er þeirra starfs-
hrih gur ómótmælanlega inniluktur.
* Komyrkjumannafjclagið f
Mauitoba, kornyrkjumanna-
fjelagið f Saskatchewan, og
bændafjelagið f Alberta eru
öll f bandalagi, og brjefið er
stflað til hins sameiginlega
skrifara þess bandalags.
Sambandsþingið hefir einkavald
til að meðhöndla viss mál. Eitt
markmið sambandsmyndunarinnar
var kröftugur miðpunktur iðnaðar-
málunum viðkomandi, verzlun og
lánstrausti til eflingar með lögum,
sem hefðu gildi fyrir allt veldið,
og sem allt veldið hefði ábyrgð á
að framfylgt væri í viðskiftum við
erlendar þjóðir. Við álftum ekki
að nokkurn tfma hafi verið til þess
ætlast, að bæði veldið og hin sjer-
stöku fylki hefðu sömu umsjónar-
rjettindi eða sömu ábyrgðarskyld-
ur í sömu málunum. Þaraf leiðir,
að þar sem veldinu er áskilið með-
höndlunarvald vissra mála, þar er
það fylkjunum fyrirmunað.
Svo hljóðandi fyrirmæli standa
f grundvallarlögum veldisins (The
Brit. North America Act): “Það
er sjerstaklega tekið fram, að sjer-
hvert atriði, sem tilheyrir þeim
málefna flokkum, sem veldinu eru
f hendur fengin, skal útilukt frá
þeim málefnum, sem upp eru talin
vissum landshlutum tilheyrandi“.
Málefni það, sem framkvæmdar-
stjórn fjelags þíns biður fylkin að
taka til meðhöndlunar, nefnilega
einveldi f geymslu og meðhöndlun
á korni, getur naumast talist viss-
um landshluta tilheyrandi, en út-
heimtir það upphafsspor til fram-
kvæmdar, að fylkin hafi heimild
til slíkra afskifta, sem þvf miður
er ekki svo. Þar af Ieiðandi yrði
sjerhver fylkislöggjöf f þessa átt,
— auk þess að ná f rauninni út
fyrir sitt landsvæði, — framhleypni
inn f verkahring sambandsstjórnar-
innar og ólögmæt löggjöf.
Við höfum þá sýnt að fylkin hafa
ekki vald, en auk þess viljum við
bcnda á livaða vald sambandsþing-
ið hefir, scm fylkin þyrftu að fá til
þess að geta sinnt málinu til hlýtar.
Meðal verkefnanna, sem sam-
bandsþinginu eru áskilin, er með-
höndlun verzlunar og viðskifta,
vigt og mál, og þjóðbrautir (svo
scm C.P.R., C.N.R., og G.T.P.).
Fyrirmælin eru Ijós og ákveðin, að
sambandsþingið eitt hefir vald yfir
verzlun, vigt og máli, áöllum varn-
ingi í öllu veldinu. Samkvæmt
þessum fyrirmælum hafasambands-
lög verið samin öllu þessu viðvfkj-
andi, og þau ná yfir allt veldið
jafnt, með sömu framfyigingu,
einkarjettindum og ábyrgð í öllu
landinu f heild sinni.
Við vitum ekki til að nokkurt
fylkið hafi nokkurn tfma sýnt s;g f
þvf að grfpa fram f fyrir sambands-
stjórninni f þessum efnum. Einka-
rjettindi sambandsþingsins til um-
sjár f þessum efnum hafa aldrci
vcrið vefengd. Takandi þetta til
greina, erum við allir á sömu skoð
un um það, að meðan canadisk lög
eru eins ogþau eru nú, sje ómögu-
legt að fá kröfum fjelagsskapar
þfns að einu cða neinu lcyti full-
nægt, nema annaðhvort með
löggjöf frá sambandsþinginu (sem
það hefir fullt vald til að semja),
ellegar með grundvallarlaga-
breytingu frá enska þinginu, sem
vciti fylkjunum fullt vald til þess,
(1) AÐ ráða og ráðstafa geymslu
og mcðhöndlun á öllu korni,
HINAR AGÆTU
SHARPLES TUBDLAR
RJOMASKILVINDUR
standa nú Ný-íslendingum til boða.
Verð þeirra, sem aðskilja 200 pund á klukkustund, er $40 (aðrar tegundir
sem afkasta jafn miklu verki, kosta venjulega $65 til $75), og þær sem dýrari eru
afkasta að sama skapi meira verki.
Sá sem hefir þær til sölu hjcr í nýlendunni er
Q-iSLi joitssoit.
JRNES P. O. MAN.
(2) AÐ segja fyrir um vigt og
‘sortjeringu' korns, án þcss nokk-
urt æðra vald geti skift sjer af þvf,
(3) AÐ ráða algjörlega yfir öllum
flutningafjelögum, járnbrautum, o.
s. frv. í þvf að taka hlöðurnar af
þeim, heimta af þeim flutnings-
vagna, og vera yfir þau settur í
hverju öðru, sem þarf til þess að
geta sem bezt meðhöndlað korn-
flutn'nginn, og (4) AÐ ráðaóhindr-
að yfir verzlun og viðskiftum, vigt
og sortjcringu á korninu, innan
fylkis og utan að öllu þvf leyti,
sem þeim efnum getur komið við.
Svo er pcningahliðin. FráChas.
C. Castle, varningsbúra-umsjónar-
manni, fáum við þær upplýsingar,
að 1,334 kornhlöður með 39,724,
000 bússjela rúmi hafi verið hjer f
brúki sfðastliðið ár. Það væri því
mjög stórfcllt peningaspursmál að
ráðast f þetta. Fyrst yrði að sjá
um nógar hlöður til að fullnægja
alveg öllum þörfum, og svo er við
haldið og starfskostnaðurinn. Mr.
Castle telur verðmæti hverrar 25,
OOO bússjela hlöðu frá $5,coo til
$5,400. Til þessað byggja nógar
hlöður eða kaupa þær, sem til eru,
þyrftu hin þrjú fylki eftir þvf frá
7 til 10 milljónir. Þá peninga
yrði ekki hægt að fá með öðru en
útgáfu skuldabrjcfa, og við erum á
því, að sú trygging fengi daufar
viðtökur á meðati fylkin hafa ekki
sjálf óhindrað lðggjafarvald f öllu,
sem þessum málum við kemur.
Peningaspursmálið er þvf ekki ein-
ungis stórfellt, heldur strandarþað
einnig algjörlega á rjettarfars erfið-
leikum.
Ekki er okkur það með öllu ó-
ljóst, að fyrrum hafi til verið (og
sje kannske enn) sanngjarnar á-
stæður til umkvörtunar út af korn-
meðhöndluninni hjer vestur frá ; en
við höfum trú á þvf, að sambands-
þingið sje fúst á að lagfæra það
sem að er, og sje búið að ncma
mestu óþægindin f burtu og breyta
ástandinu til stórra bóta. Að okkar
áliti hefir kornlöggjöf sambands
þingsins gjörtmikið f þessa átt, og
við höfum trú á þvf, að sambands-
þingið mundi íhuga vingjarnlega
Hæstmóðins orgel og
píanó.
Hinir einu umboðsmenn fyrir I
Heintzman & Co. píanó.
J. J. H. McLean & Co.Ltd.
528 Main St. WlNNIPG.
Samræður við vini okkar um
orgel og pfanó eru okkar ánægju-
efni, þvíokkurcr óhættað ábyrgj-
ast hvaða hljóðfæri, sem valið er
úr okkar búð. Þær tegundir, sem
við höfum á boðstólum, eru allar
reyndar að þvf, að standa fremstar
allra þeirra hljóðfæra, sem seld eru
hjer í Iandi.
sjerhvert atriði. sem f sömu átt
gæti miðað.
Hleðslupallarnir hafa reynst
stórt framfaraspor, og svona eru
umbæturnar f einhverju merkjan-
legar á hverju ári. Mr. Castle
segir, að af 54,404,159 bússjelum,
sem skoðuð hafi verið f Winnipeg,
frá 1. sept. '07 til 31. ág. ’o8,
hafi um 42 milljónir komiðúr hlöð-
um, en 12)4 eða um 22% af allri
uppskerunni'verið látið í vagnana
af hleðslupöllum. Á þremur mán-
uðunum, 1. sept.-*—30. nóv. ’o8,
komu, af 44,672,500 bússjelum
alls, 14,578,422 bússjel frá hleðslu-
pöllum, eða 33% af öllu sem út
var flutt, og Mr,. Castle álftur að
næst geti það komist upp í 40%,
ef kornið verði vel hreint. Hann
segir lfka að pallarnir sje komnir
við nálega hverja járnbrautarstöð í
sfnu umdæmi og fyrir stækkun
eða endurnýjun á 100 pöllum, sem
4 vagna megi láta standa við f einu,
hafi ráðstafanir verið gjörðar síðast-
liðið ár.
Okkur er tilkynnt, að með þess-
um bættu kjörum, og lfkunum fyr-
ir lagfæringu á þeim smátt og
smátt, bæði af sambandsstjórnar-
innar og flutningafjelaganna hendi,
og sjerstaklega líkunum fyrir þvf,
að járnbrautafjelögin muni, annað-
hvort sjálfviljuglega eða vegnalög-
skyldingar, innan skamms fara að
byggja útskipunarbúr, við finnum
að óhætt er að vænta áframhald-
andi umbóta á kornmeðhöndlun-
inni.*
* Þýðandinn ber enga ábyrgð á
að þessi ‘klausa' skiljist. Það
er sama þvælan í enskunni í
öllttm Winnipegb 1 (iðunum.
Við höfum þá bent á erfiðleik-
ana, sem standa f vegi fyrir því,
að fullnægja bendingunum frá
framkvæmdarstjórum fjelags þfns;
og einnig bent á breytingarnar,
sem þyrftu að fást á hinum cana-
disku grundvallarlögum (B. N. A.
Act), til þess að það geti verið af-
sakanlegt fyrir fylkin að sinna
þes*u.
Við skynjum fyllilega mikilleik
og þýðingu alls þessa máls, og
finnum næmt til okkar ábyrgðar á
þvf, og leyfum okkur að fullvissa
fjelag þitt um (i)okkar sífelldu
löngun til að íhuga óánægjuefni
bændanna f fylkjum okkar, með-
Ifðun okkar með þeim, og aðstoð-
arsemi við þá f hverju, sem þeim
gæti hjálpað ; og (2) okkar vilja
til þess, með fylkisþinganna sam-
þykki, að fá öllu þvf framgengt,
sem fjelag þitt biður um, ef hin
fyrnefnda grundvailarlaga breyt-
ing er útveguð.
Við erum, kæri herra, allra-
hlýðnisfyllst
þínir
(Sgd) A. C. Rutherford,
stjórnarformaður Albertafylkis.
(Sgd) Walter Scott,
stjórnarform. Saskatchewanfylkis.
(Sgd) R. P, Roblin,
stjórnarform. Manitobafylkis.
STAKA.
Verða Skúla verkin stór
ef valda kemst að stóli.
Upp mun rfsa ekki sljór
andatrúar skóli.
R. J. Dav/ðxon.