Baldur - 07.04.1909, Blaðsíða 3

B A L D U R, VI. &r, nr. 4J.
Kvennrj ettindi.
1.
( Meginatriðin úr ræðu, sem
GUnNÝ E. JðNASSON
flutti f Miklcy 20. marz 1909. )
Áður enn jeg innleiði málefnið,
sem við ætluin að kappræða hjer t
kvöld, ætla jeg að biðja afsökunar
& þvf, hvað jcg er illa að mjer 1 is■
lenzkunni. Svo ætla jeg að gjöra
ofurlitla skýringu svo að þið verðið
ekki fyrir stórum vonbrigðum. Þið
eigið kanske von & miklu af okkur
stúlkunum, en svo jeg segi ykkur
rjett eins er, þ& er það nú svona,
að við erum báðar viðvaningar og
eigum nú að fara að kappræða &
nióti tveimum þaulæfðum ræðu-
mönnum. En svo látum við okk-
Ur ekki hugfallast fyrir því, heldur
reynuin aðcins að gjöra okkar allra
bezta.
Það mál, scm við höfum valið
fyrir kappræðucfni, er mál, scm
núna er efst á blaði allt yfir, svo
við ættum öll að kynna okkur það
vel og ræða það við tækifæri; — j&,
einmitt þetta m&l, sem velfcrð
fólksins cr svo undirkoinin. M&l-
efniðer nefnt “Kvennrjettindi",—
þaíí að konan hafi ekki mitmi rjett-
indi heldur en karlmaðurinn, og
ekki heldur meiri, heldur alvcg
jafnrjetti. Þetta cr það, sem jeg
ÆTLA um að tala, cn jeg ÆTLA
EKKI að fara að setja óverðskuld-
að hól upp & kvcnnfólkið og halda
þvf fram að þaA sje MlKln bctra
og meira en karlmenn. Það flnnst
mjer vera ósanngjarnt, þvf yfir það
heila tckið finnst mjer vera ósköp
Ifkt á mcð þeim kofnið.
Það sem kvennfólkið krefst er
það, að fá atkvæðisgreiðslu f pól-
ítiskum kosningum; að fá að taka
þitt f öllum opinberum m&Icfnum;
að fi að taka hvaða stöðu sem þær
kjósa. Þær biðja um að mega
koina inn í mannfjelagið algjörlega
og hafa rjctt til að vinna að vpl-
ferð mannanna.
Þvf ætti ekki kvennfólk að hafa
jafnrjetti við karlmenn? Eru þær
ckki eins færar og karlmennirnir
til að vinna að þeim m&Ium, sem
öllum koma við ? Jú, þær hafa
bæði vit og hæfilcgleika, sem jafn-
ast i við þeirra, en þær hafa aldrei
haft fullt tykifæri til að sýna það f
stjórnscmi eða opinberum m&Ium.
Það eru lfkamskraftarnir einir, sem
karlmennirnir hafa miklu meiri en
þær, cn þcim held jcg að þcir beiti
ckki mikið þcgar um stjórnmftl er
að ræða;—nerna ekki alls fyrir
löngu & Englandi, þegar konurnar
biðu um m&Ifrelsi & þinginu, og
þeim var svo misboðið og sýnd sú
ókurtcisi og það ófrclsi að þcim
var neitað um það svo þær ætluðu
að taka sjer það; þ& vóru óðara
unum og þær bornar f fangelsi.
Þá fmynda jcg mjer að þeir hafi
þurft að beita töluverðum Ifkams
kröftum, en þar sýndu konurnar
engu sfður dugnað sinn að gefast
ekkj upp þegar þær mættu þessari
miklu mótspyrnu, heldur að halda
sfnu stryki, hvað svosem það hefði
kostað þær, þó það hefði verið líf
þeirra.
Það er ómögulegt að scgja ann-
að en að það sje rjettlæti, að kvenn-
fólk hafi jafnrjetti, úr þvf þær
standa ekki & baki karlmannanna f
öðru cn þcssu eina, sem jeg tók
fram rjett &ðan. Svo lifa þær við
það sama og þeir og þeir lifa með
þeim, en samt eru þeir ckki svo
mannlegir f sjer að gjöra þær að
fjelögum sfnum og taka saman
hönduin við þær, safna kröftum og
vinnu f einingu, en forðast sundr-
ungu. Með þvf væri verið að
vinna stórt verk. Með þvf væri
verið að byggja gott og göfugt
heimili & jöfðinni. í stað þessa
llta fjölda margir karlmenn svo
stórt & sig, og þykjast vera svo
mikið fyrir ofan kvennfólkið, að
þeir halda þvf fram, að það sje
ekki hafandi til annars en að vera
við eldhús störfin, yfir barns-vögg-
unni og svo þess & milli að stjana
v ð þ& sj&lfa; — með Öðrum or< *
um, til þcss hæfar að þeir gjöri
þær að þrælum sfnum. Svo tala
þeir um hvað kvennfólkið sje hje-
gómlegt, sm&smuglegt og Iftilfjör-
legt; sfn i milli tali það um fötin
sfn, hattana sfna, n&grannana, o s.
frv. ;að þvf væri ekki trúandi fyrir
neinu ftbyrgðarfullu opinberu starfi
og fleira þessu lfkt. Þó að allt
kvennfólk væri til svona, þ& væri
það ekki annað en eðlilegar afleið-
ingar af ófrelsinu, sem þær mega
Ifða, en sem betur fer eigum við
ckki nema mjög f&ar Ifkar þessu.
Við eigum fjölda margar h&ttstand-
andi merkiskonur, há-Iærðar og
göfugar, scm væru rciðubúnar að
taka hvaða stöðu sem væri, hversu
vandasöm og ábyrgðarfull sem hún
væri, og hvc nær sem væri, alvcg
eins og nokkur karlmaöur, sem sit-
ur f því sæti núna.
Kvennfólkið hefir lengi verið
haft i l&gri hyllu f lffinu, og þótt
lftið til þess koma, en þær eru þó
komnar svo langt núna, að þær eru
búnar að ryðja sjcr þi braut, að
allur heimurinn starir undrandi &
margar þeirra, fyrirþcirra dugnað,
og sjerstök eftirtekt er nú veitt bæði
þvf/scm konur tala og rita. Vfð-
ast hvar eru bæði karlar og konur
að vinna eitthvað að kvennfrelsinu,
sem n&ttúrlegt er, þvf eftir þvfsem
menntun og siðmenning eykst,
verður afm&ð þetta ófrelsi, sem er
eftirstöðvar gamallar kúgunar og
þekkingarleysis.
Kvennfólkið cr nógu lengi búið
að horfa upp & stjórnsemi karl-
mannanna og lfða mikið fyrir það
hvað hún er & I&gu stigi, þar sem
vfða í stórborgunum cr svo þús-
undum skiftir af fólki, bæði börn
og fullorðnir, sem kallað cr skrfll,
og gengur nakið og hungrað um
strætin. Þetta fólk er algjörlega
hj&Iparlaust. Það getur cnga björg
sjer vcitt nema mcð þvf að stela,
eða þft cinhverju öðru röngu móti.
Og það veit ekki að það er rangt;
það þekkir ékkert gott; þvf hcfit
aldrei verið sýnt nema svipuhögg-
in. Það er villt, sem eðlilegt cr,
því það fæðist sama sem úti & stræti
og clst upp cins og skepnur. Það
HINAR AGÆTU
SHARPLES TUBULAR
RJOMASKILVINDUR
standa nú Ný-íslendingum til b'-ða
Verð þeirra, sem aðskilja 200 pund i klukkustund, er $40 (aðrar tegi ndtt
sem afkaáta jafn miklu verki, kosta venjulega $65 til $7") og þær sem dýrari eru
afkasta að s»ma skapi meira verki.
S& sem hefir þær til sölu hjer f nýlendunni er
G-ISLI CTOItTSSOTM.
JRNES P. O. MAN.
t
t
t
\
af þvf, scm hrynur niður úr hungr
er auðvitað sælt; en er þetta ckk
stórkostlegt tap fyrir mannfjciagið.
að inissa fólkið til svona, sem gæti
verið nýtir borgarar cf ekki væri
fyrir þcssa óguðlegu meðferð?
Það eru fjölda margir bl&snauðir
menn. sem neyðast til að stcla, til
þess að seðja hungur sitt og sinna.
Svo eru þeir teknir og hegnt fyrir
það. Fólkið segir: Þvf st&Iu þcir?
þeir g&tu unnið fyrir brauði sfnu &
ærlegan h&tt. En einmitt þessir
menn eru búnir að ganga dag eftir
dag, hús úr húsi að biðja um at-
vinnu, en all oftast mæta þeir
kulda svari: NEI, og þeir fara eitt-
hvað út f heiminn, og það endar
oftast mcð þvf, að þeir vcrða stór-
glæpamenn, ef þcir svelta ekki f
hel &ður.
Er það ckki von að konurnar
sje orðnar uppgcfnar að þurfa
að ncyðast til að l&ta börnin sfn
þræla & verkstæðum, þar sem þau
cru pfnd áfram miskunarlaust, fyrir
litla borgun, og lifa ekki til annars
en bara að taka út kvalirog þræla.
Margar konur tnega ckki missa
nokkra mfnútu fr& vinnu sinni.
Þær mega til að þræla nærri þvf
bæði nótt og dag til að geta treint
f sjer llfið ofurlftið lengur, barn-
anna sinna vegna, eða þft einhvcrra
annara vegna.
í sambandi við þetta ætla jeg að
leyfa mjer að benda & kvæði eftir
Thomas Hood. Það leiðir fram &
sjónarsviðið konu, scm vann við að
sauma skyrtur, og m&tti vinna
dag og nótt til þess aðeins að hafa
ofanaf fyrir sjer. Hún var orðin
dauðþrcytt og hafði Iftið þrek eftir
til að geta lifað. Þetta kvæði er
nokkuð langt, en jcg ætla bara að
taka þrj&r setningar úr þvf. Hún
segir mcðal annars: “O.menn, það
er ekki klæði, sem þið eruð að slíta
hcldur líf mannlegrar veru; og sfð-
ar: “Ó, guð, að brauð skuli vcra
svona dýrt, en hold og blóð svona
ódýrt “— Hún heldur ftfram að
syngja sönginn um skyrtuna, en
óskar “að hljómur hans n&i til
þeirra ríku.“ Þetta er aðeins
eitt dæmi, en þetta mega fjölda
margar konur og stúlkur liða f
tórborgunum, — og LÍKA í þeim
íMÆRRt.
Þvf Ifður fólkinu svona illa þeg-
ar guð hefir gcfið nóg til þess að
allir gætu liíað góðu lffi? Það cr
ekki af öðru en slæmu mannfjelags
fyrirkomulagi. Ástandið er svo,
að ffteinum mönnum lfðst að taka
þúsundfalt meira cn sinn skcrf, og
að kúga f&tæklingana, sem engir
þyrftu að vcra, ef rjett væri & hald-
ið.
Margt fleira mætti segja f sam-
bandi við þetta, ef tfmi leyfði, þvf
til sönnunar hvað lftið karlmenn
hafa til að þykjast af f stjórnsemd-
arlegu tiliiti.
Þctta n1& kv'ennfólkið sitja mcð,
hvað sem það hefir mikla rjettlætis
tilfinningu og löngun til þess að
vinna f þ& Attina, að koma þvf
fyrirkomulagi i, að almenningi
gæti liðið betur. Það getur ekki
til hlýtar unnið að þvf, fyr cn það
er búið að f& jafnrjetti, og getur
óhindrað unnið fyrir heildina.
Þcgar kvcnnfrclsið kcmst &, meg-
um við eiga vfst, að margt f heim-
inum sk&nar. Yfirleitt cr kvenn-
fólk n&kvæmara og brjóstbctra en
karlmennirnir. Þar af leiðandi
mundu þær stofna Ifknarfjclög, og
taka munaðarlaus börn og sj& þeim
fyrir góðu uppeldi; og hj&lparlausa
aumingja og annast þ&, svo að þeir
þyrftu ekki að kveljast það scm
þcir ættu eftir ólifað. Einnig
mcðal annars mundu þær hafa dýr-
averndunarfjclög fleiri, scm eru
æfinlega nauðsynleg. Enn þ&
meira hata þær vfn en karlmenn-
irnir, svo það mundu þær útiloka
sem fyrst þær gætu; og þ& væri
mikið unnið, þvf allir vita hvað illt
vfnið hefir f för með sjcr. Öllu
öðra góðu mundu þær hj&lpa *il að
koma &.
Það er núna kvennfjelag f
Bandaríkjunum, scm gjörir mikið
gott. Allar konurnar^sem f þvf
standa, cru sósfalistar, þvf sósfal-
istaflokkurinn er hinn eini pólitfski
flokkur, sem hcfir kvennrjettindi &
stcfnuskrá sinni. Það er flokkur,
sem berst & móti ófrelsinu og berst
fyrir fyrirkomulagi þar sem öllum
gæti liðið vcl. Sósfalismusþýðir ekki.
annað en það, að 'öllum geti liðið
vel. Og einmitt þeir menn, sem
berjast mest fyrir umbótum á frelsi
mannanna, eru þeir menn, sem
vinna að kvennrjettindum. Þeir
vilja að konurnar komi f hópinn til
að vinna mcð þeim. En þeir, sem
berjast i móti, eru þeir, sem vilja
halda kúguninni við.
Margt mundi bre) tast þegar
kvennrjettindi kæmust i. Það er
nú eitt, að þegar að kosninga tfm-
anum kæmi — þegar ekki cr nú
allt scm glæsilégast, þar sem menn
eru bæði keyptir og seldir og ttförg
brögð brúkuð f sambandi við það,-
þ&kæmi það að góðu að karímenn-
irnir bera þó alltaf virðingu fyrir
kvennfólkinu (cða oftast nnsr) *
mannamótum. Þá mættu þcir
vcra þakklátir fyrir að hafa kvenn-
fólk við hlið sjer, svo þcir gleymáu
þvf sfður að koma fram cins og
mcnn, þar sem þeir hefðu iður
komið fram sem dónar. Afleið-
ingin yrði siðsamlcgra framferði.
Ileimili öll yrðu miklu fullkomn-
ari, þar sem móðirin vissi um það
scm væri að gjörast f heimi^um.
Áður vissi hún kannske ckki nema
um það, sem gjörðist & hcimili
hennar. Og hún mundi hafa svo-
Jeiðis fthrif & börnin sfn, að þau
yrðu miklu betur undir það búin
að ganga út Úr heimilunum og út f
heiminn, til að starfa þar á skyn-
samlegan h&tt að almennri velferð,
hcldur en þau eru nú.
Sú þroskun komandi kynslóða
cr þýðingarinesta atriðið, og hún
fæst aldrci fyr en konurnar standa
við hlið karhn.mnanna f öllum vel-
ferðatinilum mnnfjclagsins.
OFUREFLI.
Ofurrfli afglapa
enginn h'.utur f nnst sjer vcra;
vjcr söknum ekki sannana,
vjcr sáum hann Stjána’
‘í Kringlu gcra.‘
Með viti undrar engan mann
annað eins að sj&og þetta;
ew hitt var raun: i ritstjórann
reyndist drjúpa talsverð sletta.
X