Breiðablik - 01.02.1913, Síða 13

BREIÐABLIK
þú, Júpíter, slá Rómverjalýð, eins og eg
slæ grís þenna“3!).
Fórnarmáltíðirnar hafa fylgt mannkyn-
inu frá upphafi vega og eru eitt hið al-
mennasta atriöi helgisiðanna. Þær lifa
enn í kristnum sið í sakramentinu. Þær
standa í sambandi viö þá hugsan, að
menn fái tileinkað sér kraftinn og hæfi-
leikann, hjá dýrum eða hlutum, með því
að leggja sér það til munns. Sá sem et-
ur ljónshjarta, verður hraustur og hug-
aður. Sá aftur, setn leggur sér héra-
hjarta til munns, verður hugdeigur. Það
hefir komið fyrir, jafnvel á vorum dögum,
að menn hafa etið læknis-,,forskrift“, og
ímyndað sér aðhrifi. Á austur-indversku-
eyjunum þar sem hrísgrjónarækt er stund-
uð,safnast kynflokkarnir saman til helgr-
ar máltíðar,sem þeir nefna ,,át hrísgrjón-
asálarinnar“. í Noregs gömlu lögum
stendur þetta ákvæði: ,,Ef nú blót(blæti)
er framit í húsi láslausu, mat-blót eðr
leir-blót gört í mannslíki af leir eða deigi,
þá ... . “ Þetta sýnir að þar hafa guða-
myndir verið gerðar úr brauðdegi, sjálf-
sagt tií átu32). Á Vermalandi í Svíþjóð
bökuðu húsmæður brauð úr korni síðasta
kornbundinsins, og létu brauðið vera í
líki lítillar stúlku. Af þessu áttu allir
á heimilinu að eta. Og á vorin, er
farið var að vinna á ökrum, var brauði
úr síðasta bundininu út býtt, bæði vinnu-
mönnum og vinnudýrum og stundum
jafnvel grafið ofan í akurinn. Kraftur
allrar uppskerunnar frá fyrra ári átti eins
og að hafa þézt saman í síðasta bundinið.
Það var heilagt; guðdómurinn bjó í því.
Sá kraftur átti aftur að helgast næstu
uppskeru og þeim, sem að henni störf-
aðu33). í Heimskringlu Snorra Sturlu-
31) Nilsson: Primitiv Religion, bls. 88—89.
32) Norges gamle Love I, 383,^389. Eftir
Cleasby-Vigfússon orðabókinni bls. 70 (blót.)
33) Nilsson: Primitiv Reiig-ion, bls. 85.
I4I
sonar stendur: Þat var háttr hans (Óð-
ins), ef hann sendi menn sína til orrostu
eða aðrar sendifarar, at hann lagði hendr
í höfuð þeim ok gaf þeim bjának; trúðu
þeir, at þá myndi vel farask34). Bjának
eða bjannak, er orð, er kemur fyrir ein-
ungis á þessum stað. Guðbrandur Vig-
fússon álítur það sama orðið og skozka
orðið bannock, haframjölskaka, og
að þessi frásögn bendi til, að kristnirsið-
ir hafi blandast saman við heiðnina á
Norðurlöndum; hér sé ef til vill átt við
útdeiling brauðs í kveldmáltíðinni. En
getur það ekki átt sér stað, að eins og
forfeður vorir létu börn sín vatni ausa í
heiðnum sið, eða höfðu helga siðvenju,
sem á einhvern hátt líktist skírn í kristn-
inni, hafi þeir líka haft aðra siðvenju,sem
að einhverju leyti hafi líkst kveldmáltíð-
inni?
Spámaðurinn Amos kemst svo að orði
á einum stað (44_s):
Farið tit Betel og syndgið
til Gilgal og syndgið enn þá meir!
Berið fram sláturfórnir yðar að morgni dags,
á þriðja degi tíundir yðar!
Brennið sýrð brauð í þakkarfórn,
boðið til sjálfsvilja fórna,
gjörið þær heyrinkunnar!
Því það er yðar yndi Israelsmanna,
segir drottinn Jahve.
í þessum orðum, sem töluð eru í æst-
um spámannsham, koma ljóst og greini-
lega fram skoðanir spámannanna á fórn-
færingunum. í þeirra huga eru þær blátt
áfram syndsamlegar athafnir, hrein og
bein heiðni, hinum sanna guði andstygð
og ósómi. Fólkið þyrpist stöðugt til
fórnarstaðanna, Betel eða Gilgal, á svip-
aðan hátt og Múhameðstrúarmenn nú;
því fórnin var álitin mikill guðrækn-
isvotttir. Fyrsta morguninn eftir að
komið var á staðinn var fórnin fram-
34) Finnur Jónsson: Heimskringla, Köben-
havn 1893—1900, 1,11.