Dagfari - 14.05.1906, Síða 2

örfá orð um
andatrú.
(Spiritisme.)
—o—
Þótt andatrú sje í rauninni ekki
fremur gagnstæð aliri skynsemi og
þekkingu en fjölda mörg atriði í
öðrum trúarbrögðum, þá rjettlætir
það ekki, að hún eigi mótinælalaust
að ná útbreiðslu. b>að er í rauninni
ekki meiri fjarstæða að halda því
fram, að framliðnir menn geti gert
alls konar kynjaverk, en að Kristur
hafi getað lífgað dauða menn, eða
breytt vatni í vín eða sjálfur upp-
risið.
Mjer finnst því, að þeir, sem trúa
slíku, geti ekki nema haft hægt um
sig og stungið hendinni í eigin
barm, er um andatrú er að ræða.
En þeim fækkar ávailt, sem betur
fer, er trúað geta slíkum fjarstæðum.
Meðvitundariíf manna er íhaids-
samt. Pað þarf feiknalangan tíma
til að sleppa því, sem það eitt sinn
hefir viðurkennt. Margskonar sjúk-
leiki í meðvitundarlífi þjóðannagreiðir
ávallt götu fjölda andlegra farsótta,
sem allt af gjósa upp hingað og
þangað, t. d. trúhreyfingunni íWales
í fyrra (hysterisk epidemi). Mörg-
um forkólfum slíkra hrejdinga er
sjálfum ljóst, að það er ekki neitt
undur >, sem þeir bera á borð fyrir
fólkið, en þeir vita, að mennirnir
eru trúgjarnir og hættir til að gína
við þess konar. Árangurinn er oft
sá, að aðalforsprakkarnir afla sjer
peninga. Petta er kunnugt um
allan heim. Hins vegar eru margir,
sem í barnalega sakleysi trúa á
verulegleik slíkra fyrirburða, leggja
alit í sölurnar og verða alger »fórn-
ardýr fyrir trú sína.
Fjöldi >spiritista< (eins og aðrir
trúflokkar) reka iðn sína með góð-
um árangri. Peir raka saman fje og
það gerir ekkert til, þótt uppkomi
svik um síðir. Fólkið sleppir ekki
trúnni. Allt af kemur nýr og nýr
miðill. Pað er auðvitað freistandi
fyrir menn að færa sjer blindni
bræðranna í nyt. Þeir hafa vald
yfir þeim, sem trúa blint á þá.
Stundum verða þeir svo nærgöng-
ulir í ástamálum og peningamálum,
að allir andarnir fara út í veður og
vind og miðlarnir standa eftir sem
svíkarar. En oftast veitir mönnum
erfitt að viðurkenna villu sína. Trúin
sljófgar eftirtekt í því atriði, auð-
vitað ekki fremur í »andatrú« en í
öllum írúarbrögðum.
Materialisation og demate-
rialisation er ein hinna svæsnustu
limlestinga á mannlegri skynsemi,
áiíka og »conceptio immaculata« i
kaþólsku kirkjunni. P»að þarf mikið
til þess að fleygja svo allri skyn-
semi frá sjer, að menn trúi því statt
og stöðugt, að heili limur, bein og
vöðvar hverfi af mönnum. Hvernig
hugsa menn sier það? Mjer að
mínu leyti myndi verða allórótt, ef
eg sæi allt-í einu fótinn eða hand-
Iegginn hverfa af kunningja mínum.
Sýnist andatrúarmönnum þá ekki
þetta? Jú. Þeim sýnist það. En
það er ofsjón (hallucination) og
innst inni í meðvitund þeirra er
þeim Ijóst, að þetta er ofsjón. Ella
myndi þeim verða meir en lítið
bylt við, ef þeir sæju limi hverfa af
manni, ekki sízt kunningja sinna.
Hjer kemur til greina sjálfleiðsla
(autosuggestion), er menn reka sig
á í margskonar myndum í lífinu.
Samskonar er hægt að gera með
»leiðslu«. Það er ekkert »undar-
legt> eða ókunnur viðburður, þótt
spiritistar geti ekki sjálfir fundið
limi, þótt þeir þreifi á honum. Menn
geta eins auðveldlega vaðið í villu
og reyk, að því er til snertinga-
skynjana kemur, og að því er sjón-
ina snertir, og hefir verið þrásinnis
sýnt og sannað.
Útbreiðsla andatrúarinnar stafar
mestmegnis af þekkingarleysi. Það
ástand, sem iniðillinn (medium)
verður að komast í til þess, að
andarnir geti framkvæmt störf sín,
er leiðsla. Millibilsástand, sem
sumir kalla það, er Ijótt orð og
engin lýsing á ástaridi manna.
Leiðsla er miklu betri þýðing á
»trance«. Maður, sem er í leiðsiu,
hefir fulla meðvitund, en það er
mjög auðvelt að Ieiða hann. Hann
er mjög næmur fyrir »suggestion«
frá þeim, sem tala við hann. Menn
hafa orðið varir þessa fyrirburðar
fyrir hundruðum og þúsundum ára,
að menn skyndilega tóku að mæla
á annarlegar tungur, sem þeir voru
sjer sjálfir ekki meðvitandi, að þeir
kynnu. Þetta kemur fyrir enn þann
dag í dag mjög opt sem einkenni
sjúkdóma í meðvitundarlífinu, t. d.
móðursýki, Hysteri, er opt hefir farið
yfir heilar sveitir, hysterisk farsótt.
í öðru lagi er hægt með dáleiðslu
(hypnose) að gera slíka viðburði,
bæði að því er snertir mál, hljórn-
blæ o. s. frv., smbr. t. d. söguna
af kerlingunni, sem Melanchton
hjelt, að djöfullinn hefði kennt
grísku. Hin dularfulla lagarkenn-
ing Mesmers er nú næstum dottin
úr sögunni, en afkvæmi hennar er
hin fjórða rúmstigskenning spiritista.
Það væri auðviíað mikill fengur
fyrir kirkjuna, ef hún gæti gert sína
efnislausu anda og engia áþreifart-
lega, en það er enn sem komið er,
og verður líklega allt af, ofraun
allra trúarbragða.
Spiritistar fást við læknigar. Þeir
eru ekki eini trúarflokkurinn, er
það gerir. Það fæst fjöldi annarra
trúflokka við þesskonar. Þar láta
þeir trúna leiða sig, eins og annars
staðar, hræðiiega í gönur. Skyn-
semi manna virðist ótrúlega lömuð,
þegar þeir halda, að hægt sje að
opna kvið, án þess að nokkur um-
merki sjáist á eptir. Þar sjest bezt, hve
trúin má sín mikils, er hún veldur
slíkum ofsjónum og missýningum.
Þeir hafa læknað menn. Það er
víst alveg satt. Það þarf engan
sjerlegan «andakraft» til þess.Ýmsum
sjúkdómum cr þannig farið, að
þeir læknast af trú». Þeir geta
læknað suma menn, sem trúa því,
að þeir geti læknað sig, alveg eins
og Kristur gat læknað þá, sem
trúðu. Menn á Kristsdögum trúðu
á yfirnáttúrlegan kraft í Kristi, sem
hjálpaði, en spiritistar trúa á yfir-
náttúrlegan kraft í öndum dauðra
manna. Sumar þessara lækninga
minna mjög á lækningarnar í
Göngu-Hrólfsrímum, þar sem limir
voru settir á aptur og enginn gat
sjeð neina breytingu. Það mildasta,
sem hægt er að segja, er: mikil
er trú þín».
Það er ekki rjett gert, er »spiri-
tistar > fást við lækningar, af því
að þeir geta unnið mein með því.
Þá skortir þekking til að skera úr
því, hvort Iíklegt . sie, að þessi
eða hinn verði læknaður með
trú . Þeir geta þannig, ef til
vill, tálmað því, að sjúklingar leiti
nógu snemma til læknis. Og í
öðru lagi geta þeir komið einhverju
inn í meðvitund sjúklinga, óafvit-
andi, sem á einn eður annan hátt
getur orðið þeim til tjóns. Eg er
þess viss, að ýmsir «spiritisfar»
vilja lækna og hjálpa eptir megni,
en menn verða að bera vel skyn á
slíka hluti, en það er ekki á annara
færi en lærðra lækna í þeim efnum.
Mjer stendur á sama, hverju menn
trúa. Jeg býst heldur ekki við, að
menn hætti að trúa á «andana»,
en mig langar til, ef urint væri, að
klippa þá anga burt af andatrúnni,
er lengst ná inn í hjátrú og hindur-
vitni. Það er líka, ef til vill, ofraun.
Ofsinn er orðinn svo mikill á báða
bóga. Ofsóknir þær, er spiritistar hafa
sætt, hafa næstum eingöngu verið
sprottnar $f persónulegu hatri. Um
leit á sannleikanum hefir ekki verið
að ræða, enda eru margir andstæð-
ingar andatrúarinnar sjálfir svo djúpt
sokknir í hjátrú og hindurvitni, að
naumast er að vænta leiðrjettingar
úr þeirri átt. Sumir andstæðingar
andatrúarmanna eru pólitiskirhaturs-
menn þeirra og þeir sjáifir mjög
óaðgætnir, hafa farið með feikna
fjarstæður. Þeir eiga ekki að rita
um trúmál sín í dagblöðum. Það
gerir þau svo leiðinleg. Ef þeir
vilja gera andatrúna sem kunnasta,
þá geta þeir gefið út sjerstakt rit
um trúmál, sem ýmsir aðrir trúar-
flokkar.
Næstum því allt, sem SigurðurTríer
skrifar um andatrú, ber meira eða
minna vitni um greinilegan sjúkdóm,
þótt það sje raunar nokkuð erfitt
að ákveða, hvað sje heilbrigt, þegar
um trú er að ræða. Faustinus kom
í fyrstu deilum þeirra strákslega fram,
en grunur hans hefir rætzt, en það
virðist hafa lítil áhrif á andatrúar-
menn, svo að það er ekki við mikl-
um árangri að búast. En latínan
segir: Spes est dum ægrotus.
Þórður Sveinsson.
Wokkur atriði
um
T kynbætur
kvikfjenaðar.
Eptir:
Jónas Eiríksson
skólastjóra.
-m-
Niðurlag.
1. Þá er eptir að gera ýmsar al-
mennar, en þó nauðsynlegar athug-
anir, við kynbætur kvikjár.
Hvaða regla sem notuð er við
kynbæturnar, skal ætíð farga eða
lóga þeim skepnum, sem úrættast
eða hafa á einhvern hátt verri kosti
en til er ætiast, ekki einungis með-
an á kynbótunum stendur, heldur
einnig eptir að kyngæðafesta er
fengin.
2. Eigi hið lystaida eða ræktaða
fjárkyn að geta haldisí við og stað-
izt, svo að kostir þess þverri ekki,
þá þarf það að hafa sömu góðu
reglubundnu meðferð, sem kemur
til af því, að kynið og kostir þess
hefir fremur myndast fyrir tilhögun
manna en af hálfu náttúrunnar og
barátíunni fyrir lífinu.
3. Það þarf vandlega að gæta
þess, að ókostir læðist ekki inn í
kynferðið með kostunum og spilli
þeim.
4. Hinar ýmsu kynbótaaðferðir
eru optast einhæfar, en náttúran
er marghæf. Ef t. d. kynbótin tek-
ur einhverja þá stefnu, er stríðir á
móti náttúrlegu eðli skepnunnar,
líður hún af því meira og minna
tjón. Því betur sem kynbóta
tilraunin fylgir eðli skepnunn-
ar og náttúru, þess affarasælli
verur hún.
5. Kynfesta kvikfjár er það köll-
uð, þegar allir kostir fjárins eru í
fullu samræmi við landkosti, fóður
og hirðingu, og þegar kynkostirnir
eru arfgengir. Kynfestan er ákveð-
in, ef ekki verkar neitt á móti henni,
en eigandi fjárstofnsins má ekki
láta það eiga sjer stað.
6. Það á sjer stað ekki svo
sjaldan, að betri kostir geta
komið fram á afkomendum einna
stofndýra, en þau hafa sjálf. Þessi
viðbrygðadýr á sjerstaklega að hafa
fyrir stofndýr, til undaneldis.
7. Ættartölubókin er mikils-
verð bókfærzla við komandi kyn-
bótum húsdýra, og ein nauðsyn-
leg grein af búreikningabókfærzlu.
Þessi bók er stundum kölluð búfjár-
bók. í hana eru ritaðar ættartölu-
töflur (Stamtavler) hesta, nauta,
sauðfjár o. s. frv. í þessum töflum
er nákæmlega lýst stofndýrum kyn-
stofnsins og tímgunarliðum hans.
í þessa bók mætti einnig rita sjer-
skylda kafla í töflu-formi yfir fóðrun
búpenings.
Gagnsemi og nauðsyn búfjár-
bókarinnar er svo mikil, að vart er
hægt að leggja stund á kvikfjár
kynbætur eða kvikfjárrækt með
reglu án hennar.
Það er margt ótekið fram viðvíkj-
andi kvikfjárkynbótum. Það stór-
atriði má nefna, sem bændur eru
óvanir við, að viðbúið er að hin
stærri undaneidis karldýr — grað-
hesta og tarfa — þurfi að hafa í
áheldi eða fóðra inni yfir sumar-
tímann, til þess að kynbæturnar geti
farið reglulega fram.
Allir hljóta að játa, að æskilegt
væri, að kynbætur búfjenaðar kæm-
ust sem fyrst á um allt land, og
að sem bezt samræmi gæti orðið
á þeim, en til þess þyrftu sömu
reglur eða ein lög fyrir allt landið,
en það mundi þykja of mikið
ófrelsi; heppilegar hjeraðasamþykktir
mundu líka betur, þó auðsætt sje,
að meira og minna ósamræmi yrði
þá á búfjárkynbótunum. Það er
fjelagslyndi bændanna og fram-
kvæmd, sem mest ríður á í þessu
efni, sem og það, að þeir hafi það
hugfast, að kynbæturnar frurfa að
fylgja nákvæmlega öllum náttúr-
legum þörfum sjerhverrar kvikfjár-
tegundar.