Dagsbrún - 11.09.1915, Síða 2

38
DAGSBRÚN
upp 2—3 mjólkursölubúðum, er
hafi mjólk til sölu allan daginn,
eins og mjólkursölubúðir hafa er-
lendis. Mætti hafa ostagerð í sam-
bandi við mjólkursöluna, og nota
til ostagerðar, það, sem afgangs
yrði af mjólkinni á kvöldin. Með
því að gera samninga við nær-
sveitabændur um að kaupa alla
mjólk þeirra, gætu sölubúðir þessar
haft næga mjólk á boðstólum.
Þetta fyrirkomulag er algengt í
borgum erlendis.
En þetta er alls ekki nóg, þó
mikið sé unnið við það að altaf
sé hægt að fá nóga, heilnæma og
ósvikna mjólk.
Bærinn þarf sjálfur að eignast
kúabú, til þess að geta látið bæjar-
búum í té ódýra mjólk. Kæmi
bærinn sér upp kúabúi, mundi af
því leiða að mjólkin kæmist í hæfi-
legt verð hér í Rvík, t. d. 15 au.
eða minna. — Nokkrar borgir er-
lendis eiga sjálfar kúabú, á Þýzka-
landi t. d. fjórar borgir. Hér við
Rvík er nóg land, sem bærinn á,*)
til þess að hafa kúabú, til dæmis
mætti í Fossvogi, ef ræktað væri,
hafa mörg hundruð kýr, eða jaíu-
vel þúsund, ef þess þyrfti með.
(Frh.).
Um alþýðumanninn.
Þið leiðið hann áem blinding,
og troðið hann um tær,
en tilfinningar næmar,
þið spyrjið ei um þær.
Þið haldið kalt hans sinni,
þar forarslettur frjósi,
en fólgið er þar eldvatn,
og hver veit nem’ það gjósi.
M. O.
Rökkurdraumar
hugsjóna minna.
Eftir jafnaðarmann.
(Frh.) ----
Fjórði draumurinn. Næst var ég
staddur í dómssal þar sem lög-
valdið var að dæma sakborning.
Sá er framleiddur var, var ung-
lingspiltur.
Ég fór að reyna að lesa úr
andliti hans hugsanir og lyndis-
einkanir.
En ég þurfti þess ekki lengi,
því við hliðina á mér stóð maður,
sem gaf sig á tal við mig, og fór
að segja mér, hver þessi piltur
væri, hvaða uppeldi hann hefði
átt við að búa, og fyrir hvað
hann ætti að dæmast. Hann átti
að dæmast fyrir mannsmorð.
Ég varð forvitinn að hlusta á
sögu mannsins, sem var á þessa
leið:
Maðurinn heitir N. N. og var ætt-
aður ofan úr sveit, sonur fátækra
foreldra, hefir alist upp víð kulda
og kærieiksleysi, slæma sambúð
foreldranna, drykkjuskap föðursins,
óráðvendni í orði og verki, last og
kala til náungans, veit ekkert hvað
foreldraást er, hefir engar fagrar
*) Sama er að segja um Akureyri,
nema enn fremur sé.
æskuendurminningar, og þekkir
ekkert mannlífið í kringum sig.
Þannig var hann úr garði gjör,
úr foreldrahúsum. Þegar hann var
18 ára fór hann til vandalausra
húsbænda sem vinnumaður, er
þar í 2 ár og unir sér vel, enda
var heimilið mesta myndar heimili,
og er það nú komið í ljós, að
' pilturinn er gæddur mörgum hæfi-
leikum, þó duldir séu.
SonUr hjónanna, sem var ein-
birni og uppáhald foreldranna, hafði
ánægju af því að erta drenginn,
og kom það oft fyrir, að hann
stríddi honum með því að kenna
hann við föðurmn. En af því að
metnaður og sárar tilfinningar
voru vaknaðar hjá honum, þá var
það eins og í hann væri rekinn
hnífur. í eitt slíkt skifti verður
hann svo reiður, að hann missir
alt vald á sjálfum sér, slær dreng-
inn í höfuðið, svo hann dauðrot-
ast. Og þess vegna er hann nú
hér í dómsalnum.
Þannig var nú saga aumingja
drengsins.
Hver var nú dómurinn?
Hann átti að liflátast.
Og er það réttlátur dómur?
Nokkur fallegr nöfn.
Talan er tala þeirra er hétu þeim
hér á landi 1910.
Unnur (117) Svanlaug (17) Mjöll (1)
Indríður (1) Hrafnhildur (2) Herdís
(166) Gjaflaug (3) Birna (13) Árný (60)
Álfrún (1) Yésteinn (17) Víglundur
(17) Úlfar (8) Trausti (23) Sverrir (33)
Svafar (29) Rútur (12) Rafnkell (3)
Njáll (21) Ingimundur (126'.
Gasmælarnir.
Gasið hefir hækkað í verði hjá
okkur Reykjavíkurbúum, er það
víst ekki nema eðlilegt, þegar á
kolaverðið er litið. En undarlegt
er að gengið skuli vera framhjá
íslenzku kolunuin til gasfram-
leiðslu, sjálfsagt yrðu þau ódýrari
en hin útlendu.
— Það má ekki tala um ís-
lendinga öðruvísi en framfara- og
menningar þjóð. En einhver
mundi þó í þeirra sporum vera
búinn að láta rannsaka til hlýtar
kolanámuna íslenzku, og gengin
úr skugga um það hvaða gagn
má að henni verða i framtíðinni,
hvort kolin meðal annars muni
hæf til gasframleiðslu, vitandi það,
að landið er eldiviðarlaust, nema
kynda áburðinum eða rándýrum
kolum frá útlöndum, og eiga það
á hættu að kolaflutningur teppist
algerlega til landsins sökum
styrjaldarinnar. —
En svo er eitt, sem einkenni-
legt er við gasverzlunina hér í
bænum, sem sé að leigan eftir
gasmælana. Menn verða að borga
leigu eftir þá mánuð eftir mánuð
og ár eftir ár, án tillits til þess
hvort gasið er notað eða ekki ef
mælirinn hefir einu sinni verið
settur upp. Ekki lækkar leigan
fyrir það þó að hún sé búinn að
borga mælirinn, sem þó væri
sanngjarnt. 5 til 10 aura leiga á
mánuði væri nægileg í staðinn
fyrir 35 og 45 a. Nei, leigan er
og verður, altaf jafn há þó búið
verði að borga jafnvægi gasmæl-
anna i silfri.
Maður, sem borgar 45 aura
eftir gasmælir á mánuði, er búinn
á 10 árum (120 mán.) að greiða
54 kr. leigu, og á þó ekki einn
eyri í mælinum eftir sem áður.
Samkvæmt þessari verzlunar að-
ferð gætu kaupmenn skyldað við-
skiftamenn sína til að greiða sér
ríflega leigu eftir vogir og mæla
í verzlunarhúsunum. Gasverzlun
bæjarins ætti þó ekki að vera
öðrum til fyrirmyndar í rang-
sleitni og ósanngirni, eins og
hún virðist vera í þessu efni.
Nú má segja sem svo: að gas-
mælana megi taka burtu, meðan
gasið er ekki notað, svo sem t. d.
3 eða 4 mán. á ári, og spara við
það leiguna. En nú eru löggiltir
menn látnir íást við þau störf, og
mega ekki aðrir koma þar nærri,
og vinna þeirra er jafnan svo dýr,
að þegar þeir eru búuir að taka
mælirinn burtu og setja hann
aftur á sinn stað, fer leigan, sem
annars mundi sparast, í það að
borga þeim fyrirhöfnina, svo að
fyrir öllu er nú séð. O.
Stríðið.
Lítið er þaðan að frétta, nema
þá helzt ef satt skyldi reynast,
sem heyrst hefir, að sendiherra
Þjóðverja í Bandaríkjunum hafði
lýst því yfir, að Þjóðverjar væru
fúsir til að fara að ræða um
friðarskilmála.
Engin von er þó til að stríðinu
linni fljótlega, því Þjóðverjar
mundu setja þá kosti eina, er
hinir ekki gengu að.
Sumarauki.
Síðustu kaflar.
í fyrri köflum þessarar ritgerðar
hefir verið sýnt fram á, að það má
lengja sumarið hér á íslandi, með því
að- útvega hingað allskonar nytsamar
plöntur, víðsvegar að úr heiminum,
sem vaxa í loftslagi sem svipað er
loftslagi hér. Ennfremur með þvi að
búa til nýjar tegundir af fóðurjurtum,
matjurtum og þeim sem bera ávexti;
þetta hefir verið gert annarsstaðar og
má einnig gera hér.
8. Hrað þarf að gera?
Við þuríum fyrst og fremst að
eignast öflugar gróðrarstöðvar hér
og þar um landið. Því það eitt,
að rannsaka hvaða ræktartegund-
um útlendum (fóðurjurtum, mat-
jurtum, aldinum) við getum haft
gagn af, og hvaða aíbrigðum hverr-
ar tegundar má mest gagn að
verða í hverjum landshluta, er
geysimikið verkefni. Þar við bætist
svo tilraunirnar við að framleiða
nýjar tegundir.
Fáeina menn munum við eiga,
sem færir eru um að fást við
þetta, en við þurfum að eignast
fleiri. Alþingi þarf þvi, jafnframt
því að veita ríflega fé til gróðrar-
stöðva, að veita fararfé nokkrum
efnilegum búfræðingum, til þess
að kynna sér þetta mál í Svíþjóð
og Danmörku.
Við höfum ekki, eins og Banda-
menn, ráð á að senda menn í
jurtaleit til annara landa; en þess
þarf heldur ekki með, ef við erum
úti um okkur. En jafnframt því og
við höfum áhuga á að draga að
okkur útlendar tegundir, þarf að
rannsaka og gera tilraunir með
innlendar jurtir. Hver veit t. d.
nema af mélnum íslenzka, sem
til skamms tíma hefir verið hirt
af kornið (og er ef til vill gert
ennþá) megi framleiða tegund, sem
betur borgi sig að rækta, en að
kaupa útlent korn?
Margar tegundir matjurta og
aldina mun mega rækta á íslandi,
sé rétt að farið. T. d. má telja
víst., að hið vilta eplatré, sem í
Noregi vex ósáið alt norður í
Þrándheim, þrífist á íslandi. Tré
þetta ber að sönnu súr og lítt æt
epli, en það eru komnar af þvi
ótal tegundir, sem bera góð epli,
og ágrætt á rót þess má láta vaxa
langtum viðkvæmnari tegundir. Nú
má vera að einhver spyrji, hvort
það skifti nokkru hvort rækta
mætti lítilsháttar af eplum á ís-
landi. Því er að svara, að það
skiftir talsverðu, þó eigi væri meira
en það, að hver bóndi fengi nokkra
fjórðunga, og þó eplin væru óæt
nema í mat. Edison heldur því
fram, að því meiri fjölbreytni sem
höfð sé í matarhæfi, því fjölbreytt-
ara verði hugsanalífið; og þó hann
sjálfsagt hafi rangt fyrir sér í
þessu, þá er víst, að nokkur til-
breytni í matarhæfi, frá því, sem
nú tíðkast hjá almenningi, mundi
auka hin almennu lífsþægindi, í
stuttu máli sagt: gera æflna betri.
Alt óskaðlegt, sem gerir lífið fjöl-
breyttara á einhvern hátt, eða
eykur lífsgleðina, er til góðs.
9. Höfum við efni á þessu?
Nú má vera að einhver segi
þegar hingað er kominn lesturinn :
Höfum við efni á því, að gera til-
raunir þessar? Já, þaðhöfum
v i ð. Það mætti fremur spyrja að
því, hvort við hefðum ráð á því
að gera þær ekki. Ef landssjóður
hefir ekki ráð á því að veita fé
til þeirra fyrirtækja, sem miða að
því, að auka þjóðarauðinn, þá hefir
hann yfir höfuð að tala ekki ráð
á neinu.
Eigi all-litlu af landssjóðsfé er
varið gersamlega til einskis. Skal
hér eitt dæmi nefnt, og það er
jarðdbóta-verðlaunin. Það er al-
mannafé, sem alveg fer til ónýtis ;
því ef það borgar sig elcki fyrir
bóndann, að gera jarðabœturnar,
nema hann fái ndkkra aura úr
landssjóði fyrir hvert unnið dags-
verk, þá er svo lítil framför í
jarðabótinni, að það sannarlega
borgar sig ekki fyrir landssjóð,
að verðlauna hana.
Ritað í Khöfn í janúar 1914.